پایان نامه ی بررسی ارتباط بین نیم رخ روانی و عود بیماری اعتیاد. doc

نوع فایل: word

قابل ویرایش 37 صفحه

توجه: در مراجعه کنندگان به کلینیک فوق تخصص ترک اعتیاد آتیه تو کرج و از 16 تا 45 سال مذکر

جهت دریافت درجه ی کارشناسی در رشته ی روان شناسی

مقدمه:

امروزه پدیده وابستگی دارویی یکی از معضلات بزرگ جوامع بشری است که توجه روانپزشکان، جامعه شناسان و حقوقدانان، روانشانسان و علمای تعلیم و تربیت را به خود اختصاص داده است این موضوع نشان می دهد که پدیده اعتیاد یا سوء مصرف مواد دارای ابعاد چندگانه است که در بروز شیوع آن دخیلنه، ناجراین در مبارزه با اعتیاد چنانچه یکی از عوامل مد نظر قرار گیرد و از سایر عوامل چشم پوشی شود فرض بر آنکه آن عامل تأثیر مثبتی نیز در جلوگیری از اعتیاد داشته باشد. عوامل دیگر تأثیر عامل مورد نظر را کاهش خواهند داد.

یکی از عوامل مؤثر در ایجاد و تداوم اعتیاد عامل فردی می باشد که نظر بسیاری از محققان را جلب کرده است و بر این اساس تحقیقی که وایلتت   در سال 1962 انجام داد بر عامل فردی و ویژگیهای شخصی معطوف بود که نشان داد افراد ستاد در مقایسه با غیر معتاد نیمرخ روانی غیر عادی تری دارند. از طرفی جیر  در سال 1990 به این نتیجه رسید که افرادی که اختلال روانپزشکی دارند 7/2 مرتبه بیشتر از افراد فاقد اختلال سوء مصرف مواد را نشان می دهند.

ویکلرراسور  نیز در سال 1953 یکی از قواعد کلی اعتیاد را از نظر روانی بیان کرد ذکه اعتیاد می تواند با مشکلات شخصیتی فرد همبستگی داشته باشد.

(فرجاد 13740).

با توجه به اینکه یکی از عوامل مؤثر در وابستگی دارویی می تواند عوامل فردی و ویژگی های شخصیتی داشته باشد آنچه در این زمینه مورد توجه است این است که آیا این عامل می تواند ارتباطی با بازگشت مجدد معتادین درمان شده داشته باشد.

بنابراین در این پژوهش با این مسأله روبه رو هستیم که آیا نیمرخ روانی افراد با مصرف مجدد بعد از سم زدایی رابطه دارد؟ آیا نیمرخ با دخالت مصرف مواد بعد از سم زدایی رابطه دارد؟ آیا نیمرخ روانی معتادین بعد از سم آیا در گروهی که بعد از سم زدایی مصرف مجدد داشتند با گروهی که مصرف نکردند تفاوت دارد؟ تا بر حسب رابطه بتوانیم این عامل را در درمان پیشگیری مورد توجه قرار بدهیم.

بیان مسأله:

وابستگی روانی عبارت است از یک حالت خاص که به وسیله دلع و احساس اجبار شدید در ادامه مصرف یک دارد و یا ماده مخدر شخص می گردد و این احساس دلع معمولاً به خاطر استفاده از لذت و اثرات دلخواه آن است بنابراین وابستگی روانی علاوه بر نوع ماده مصرفی به حالات روحی و روانی فرد مورد نظر هم مربوط است.

یکی از مشخصات برجسته وابستگی روانی etracoing(Craving) (اشتیاق) است که عبارت اسدا از یک تمایل بسیار شدید و غیر عادی نسبت به مصرف ماده مخدر که تقریباً به ندرت می توان چیز دیگری را جایگزین آن نمود در بالاترین و شدیدترین درجه اشتیاق مسکن است فرد هر اقدامی را به منظور تأمین و تهیه مواد انجام دهد که این قسمت به عنوان رفتار کلیشه ای و قالبی معتادان شناخته می شود.

تحقیقات نشان می دهد که بسیاری از عوامل در علت شناسی و تداوم اعتیاد دخالت دارند که یکی از عوامل می تواند جنبه های روانپزشکی اعتیاد باشد بیشتر شواهد روانپزشکس مبین این حقیقت است که اعتیاد به مواد مخدر به ویژه هرویین می تواند ناشی از اختلالات عمده و شدید روانی و یا شخصیتی باشد تحقیق وایلتت  در سال 1962 همین نظریه را تأئید کرد که نیم رخ روانی معتادها متفاوتی تر و غیر عادی تر از افراد سالم است.

تحقیق جیر   نیز در سال 1990 نشان داد که افراد مبتلا به بیماریهای روانی مشکلات مربوط به داروها را بروز بدهند.

بنابراین در این تحقیق با مسائل زیر روبه رو هستیم:

1-         ‎آیا نیمرخ روانی افراد بر اساس مقیاسهای M.M.P.I در گروهی که بعد از سم زدایی بازگشت مجدد را داشتند با گروهی که بازگشت نداشتند متقارن است؟

2-         آیا مارن و نیم رخ روانی افراد و مصرف مجدد رابطه وجود دارد؟

3-         آیا میان نیم رخ روانی و فعالیت بازگشت به مصرف مواد رابطه وجود دارد؟

4-         در صورت وجود رابطه آیا می توان با استفاده از نیم رخ روانی بازگشت مجدد افراد را پیش بینی نمود؟

فهرست مطالب:

فصل اول:

مقدمه

بیان مسأله

فایده و اهمیت تحقیق

فرضیه های پژوهش

تعریف اصطلاحات

فصل دوم

وابستگی به مواد

تعریف

کلاسهای تشخیص برای وابستگی به مواد بر اساس DSMIV

ملاکسهای تشخیص برای ترک مواد بر اساس DSMIV

وابستگی فیزیولوژیایی (Physiologidal)

وابستگی روان شناختی

چگونگی ایجاد وابستگی دارویی

آزمایش

مصرف تنظیم

اعتیاد یا وابستگی

لب شناسی

۱- عوامل اجتماعی و فرهنگی

۲- بیماری توأم

۳-عوامل زیست شناختی و ژنتیک

۴- نظریه روانکاوی

نوروفارماکولوژی

کوکائین

نظریه های اعتیاد

نظریه های روانی اجتماعی

۲-نظریه های رفتاری

۳-نظریه های ژنتیک

۴-نظریه های نوروشیمیایی

اختلالات روانپزشکی توأم

پژوهشهایی در مورد رابطه اختلال شخصیت با اعتیاد

فصل سوم

روش تحقیق

جامعه آماری

روش انتخاب نمونه تعداد نمونه ها

جدول ۱-۳

خلاصه اطلاعات مربوط به مشخصات نمونه ها

روش جمع آوری اطلاعات

متغیرهای پژوهش

تفسیر ملام مصرف مواد

تفسیر رابط سن

ابزار تحقیق

شیوه نمره گذاری

روشهای آماری مورد استفاده در این پژوهش

پایان نامه ی کارشناسی با موضوع معماری های مفهومی. doc

نوع فایل: word

قابل ویرایش 34 صفحه

انتزاع در تفکر معماری

کاملا امکان آن هست که کلیه فرمها را در ذهن ساخت بدون آنکه هیچ ماده ای را وارد جریان کرد، با طراحی کردن و تعیین مدارهای ثابت و ارتباط خط های گوناگون و زاویه ها. (لئون باتیستا آلبرتی. 1755b.1. 1. چیز سختی نیست تصور کردن اینکه دو تا بچه نمی توانند با همدیگر تقسیم کنند کیک شگریشان را وخش خشر rattle خشر و مابقی خرت و پرت های کوچکشان را، تا زمانیکه آنها ابتدا با همدیگر تعداد زیادی اجزای جدا از هم را تلفیق نکنند، بنابراین در ذهن آنها ایده های انتزاعی کلی شکل می گیرد، و آنها را با هم پیوند می دهند با هر اسم معمولی که آنها از آن استفاده می کنند. (جورج برکلی) اصل دانش بشری. 146

دلیل و هدف هنر شامل نگه داشتن سوژه ها و اشیاء در نهایت درستی و زیبایی آنهاست، و جمع آوری آنها در تعداد کمی نظرات کلی که تمامی نظرات و ایده ها را به روشنی بیان کند، و سازمان دهی استوار حقایق در اطراف آنها (آلفرد نورت وایت هد). 1914 نشانه های برگزیده برای سازمان ریاضیات شاخه لندن – ثبت شده در لاوسن 1980: 146.

بدون انتزاع هیچ چیزی از هر نوعی وجود ندارد که فکر بتواند روی آن جمع شود و مهارت انجام کاری را داشته باشد. علاقه خاص من استفاده کردن از قطعات آشناست، بیشتر قطعات ارزان و کم ارزش، و قرار دادن آنها در کنار همدیگر به شیوه ای که قبلا هرگز نبوده است. بنابراین به چیزی برسم که عجیب و انقلابی (آوان گارد) و ذهنی و اغلب دیریاب باشد، اما تنها با استفاده از قطعات و وسایل معمولی. من فکر می کنم که بهترین روش است برای درست کردن چیزهای نو و انقلابی. در مقایسه با خلق صرف یک مجموعه کاملا نو از اشکال دیوانه وار.

چارلز مور – در آشپزی و کلوتز، 1973: 235

البته، انتزاع همیشه جزء جدایی ناپذیر شکل های هنری بوده و قطعا خواهد بود، حتی در قوی ترین و بیشترین اثرهای هنری طبیعت گرا، کاملا فاقد انتزاع نیستند و در میان عاملهای ترکیبی و عینیت زیبایی شناسی وجود دارند – انتزاع و هنر عناصری نه تنها مفهومی بلکه عملا غیر قابل تقسیم هستند. آنها متعلق به antinomoise هستند که هنر دیالکتیک مدیون وجود آنهاست. پیدایش آبستره قطعاً، مانند دبرک های مخالف آن، در درجات مختلف و موقعیت های تاریخی متفاوت، اجبار اجتماعی، و جنبش های سبکی اتفاق افتاده است. آنورلد هاوستر 1974: 691

هنگامیکه ساختمان سازی در روند تکنولوژیکی نثر است، معماری شعر است، و ضرورتاً یک برنامه انتزاعی به خودی خود یک تشیبه ناشی از آن است برای تصویری از جهان و بودن (آلبرتو – پریز – گومز 226-1984 اثر – انتزاع (آبستره) واژه ای است که به راحتی مشخص شود با پیدا کردن آن در فرهنگ لغت، اگرچه از لحاظ ریشه شناسی از لاتین ab – به معنی off خاموش و +trahere به معنی طراحی است.

لویی کان

سکوت و نور

سکوت چندان چیز خاموشی نیست. مثل اینست که بگویید بی نوری، ناتاریکی، اینها کلماتی ساختگی هستند. ناتاریکی با چنین ترکیبی وجود ندارد. اما چرا؟ بی نوری و ناتاریکی می خواهند که باشند می خواهند اظهار شوند. آیا مرزی میان این دو کیفیت (نور و سکوت) – قابل اندازه گیری و غیر قابل اندازه گیری وجود دارد. آیا یک مرز می تواند به اندازه ای نازک باشد که مرز میان این دو نیرو و کیفیت در نور باشد؟ هر چیزی که مرز قرار دهید خود ضخامتی دارد حتی اندیشه ها و فکرها هم ضخامتی دارند. اما می شود گفت در تابش نور بر سکوت و سکوت بر نور این مرز محقق می شود و آن لحظه الهام است.

هنر زبان انسان است. زبانی ناشی از یک تمایل فراتر از نیازهای اولیه تمایل به بودن به ابراز شدن.

من اعتقاد دارم ما زندگی می کنیم برای اینکه ابراز شویم. تمام انگیزه وجود، بیان شدن است و آنچه طبیعت به جا می دهد، ابراز این بیان است.

من یقین دارم که هر موجود زنده ای به گونه ای دارای حس خودآگاهی و هوشیاری است و من آرزو می کنم دستاورد ارزنده عدم بازشناختن این کیفیت غیر قابل اندازه گیری باشد.

در ساختمان گردهمایی ها به من مکانی فکر کردم که حس گفتگو و تماس ذهن ها و اندیشه ها را القا کند. جایی باشد برای تماس افکار. مکانی برای یک اتفاق. در ساختمان گردهمایی ها، شما اندیشه را حس می کنید وجود دارد: اما حضور ملموس ندارد.

مکانی برای یک اتفاق.

شما باید به دنبال کیفیتی معمارانه باشید نه به دنبال یک هدف مشخص. شما باید بتوانید فضایی خلق کنید که در آن هیچ عنصر جدا کننده ای استفاده نشده باشد. اما جدا کننده ها به مرور زمان شکل بگیرند. این یک کیفیت معمارانه است، کیفیتی شبیه به مکان های مذهبی که به ما می گویند. این سنگ به حکم این که آنجاست با سنگ های دیگر تفاوت دارد. با سنگهای دیگر که در دل کوه و و می شود از روی آنها پرید. این نقطه آغاز معماری است.

«وجوه تمایزی که من بین تناسب پذیری و تناسب ناپذیری، شکل ظاهری و طرح یا بین فضای خدماتی و اصلی قایل هستیم، مشخصات دو گانه ای است که همچون ابزار کار، مورد استفاده قرار می گیرد. در حقیقت ذهن انسان متمایل است همه را در چارچوبی یکسان به تصور درآورد.»

لویی کان، در بیان مطلب دارای روش خاصی است. بیش تر از آن که این روش عجیب بنماید، حالت رویایی آن بنظر می آید و این، شاید به این دلیل بوده که او امیدوار بوده است در بیان موضوعات، روش مناسب تر و بهتری را خلق کند. ولی با این همه، بیان او بیشتر حاصل تجربه ی اوست. گو اینکه اعتقاد وی درباره افکار و نظریاتش جزمی و مطلق می باشد.

سکوت و نور

روشی که لویی کان در بیان و تعریف زیبایی و فلسفه به کار می برد به طور مطلق ذهنی می باشد. او مطالب خود را به شیوه ای شاعرانه و فی البداهه بازگو می کند که بی شک این روش را باید ناشی از کار فکری عظیم و در عین حال منحصر به فرد و استثنایی او بدانیم. کان، از درک ماهیت اشیا و مناسبات آنها در شالوده ی این روش متفاوت خود، به نگرش دیگری نیز عقیده مند است که ما آن را نظم می نامیم. لویی کان بر این عقیده است که از طریق هنر، می تواند معنا و مفهوم نظم آشکار شود. در اکثر نظریه های کلاسیک و متقدم، تعبیر زیبایی، در بیشتر موارد پایه و اساس معیارهای قضاوت درباره ی یک اثر هنری می باشد.

نتیجه ی این نگرش آن خواهد شد که مفهوم و تصور عمومی زیبایی – در مقام یک ارزش پر معنا – بر هر گونه معرفت از وجود ارزش های ویژه ی دیگری که در یک اثر هنری متبلور هستند برتری پیدا خواهد کرد. بدین معنا که آن چه زیباست، عالی تر و متعادل تر می باشد.

هم چنین آن ارزش های متبلور در یک اثر هنری باید دارای درون مایه ای تعیین کننده بوده و یا قابل توصیف باشد. همچنان که لویی کان با قاطعیت ابراز می کند، محتوای زیباشناختی یک اثر سوای یک شکل زیبا دارای کمیت زیبایی است و و ممکن است بعد از آن که اثر هنری اجرا شد بتوان آن را تایید کرد و به رسمیت شناخت. ارزش ها نیز پیش از ظهور هرگز قبل از مفاهیم کلی درک نخواهند شد. در هر حال هنر وجود دارد و حضور خود را حتی بدون ارتباط با شرطی اساسی و اصلی همچون زیبایی باز هم توجیه خواهد کرد. در این زمینه، بین مفهوم نطم از دید لویی کان و معماری او، رابطه ای وجود دارد. اعتقاد او درباره نظم- که پایه و اساس کارهایش می باشد- نه تنها نسبت به آن چه که تا به حال ابراز نشده اشت؛ بلکه نسبت به باور عمده خود وی نیز صادق است. آنجا که می گوید: «هیچ چیز به تنهایی از خود، اثر مفیدی بر جای نمی گذارد مگر آن که در یک مجموعه کلی دارای، اثر مفید باشد.» او معتقد است سکوت، سرچشمه تمام مظاهر هنری است همان گونه که «آندره مالرو» به هنر نام « ندای سکوت» اطلاق می کند. در واقع تنها سکوت است که بر مفهوم زیبایی، تقدم و اولویت دارد. برای لویی کان، تنها نظم است که می تواند قابل فهم و ادراک باشد و آن، آگاهی از ارتباط مشترک بین تمام اجزای هستی و همان تحقق کامل قوانین طبیعت است که به واسطه ی آن تمام جهان هستی به وجود می آید.

او بر این باور است که استنباط نظم موجود از درک محتوای مجسم آن دشوارتر است و تحقق همین نظم، سرچشمه ی شادی و سرور است. هیچ کار هنری وجود ندارد که در ساختن استادانه ی آن حتی اگر دارای مضمون ناخوشایند و غم انگیز باشد لذت وجود نداشته باشد و لذت، در آن سکوت، یعنی در آن احساس مشترک ابدی نهفته در بطن هنر، وجود دارد. بنابراین می توان گفت هنر، بین آنچه وجود دارد و آن چه که هنوز به وجود نیامده است یک نوع اتحاد و یک پارچگی ایجاد می کند.

با این همه، اگر چه ابزار و وسایل هنری همچون اشکال و سازه ها و نیز قوانین و ضوابط، به طور معمول وجود دارند، ولی هر اثر هنری ضمن وفق دادن خود با آنها، باید خصوصیت ذاتی و اصالت خود را نیز نمایان سازد.

در طول تاریخ، تمام آثار ارزش مندی که برای اول بار ظاهر شده اند، مانند چرخ ارابه، هواپیما و یا حتی سمفونی پنجم بتهوون، از ادراک انسانی که از نظم جهانی سرچشمه می گیرد به وجود آمده اند و نه، تنها از چند مفهوم زیباشناختی. در حالی که آغاز هنر، مبتنی بر سکوت است، اشیا و پدیده هایی که ما را احاطه کرده اند مبانی فعلی ظواهر هنری هستند. برای مثال در نظر لویی کان، نور، دنیای پدیده ها را معرفی می کند و علاوه بر آن که وسیله ای است برای مشاهده ی اشیا، خود سرچشمه ی حقیقی ماده است. نور، معرف طبیعت با تمام قوانین پیچیده ی آن است و لویی کان درباره ی آن می گوید: «تمام طبیعت، نور است.»

به کلامی دیگر، لویی کان استفاده از مواد را متناسب با طبیعت آنها توصیه می کرد چرا که این ماده، سرانجام با دست و کار انسان تغییر یافته و کامل می شود. کان معماری، مانند تمام هنرهای دیگر، شکاف و فاصله ی بین انسان و طبیعت را به گونه هم آهنگ برطرف کرده است. وی این موفقیت را نه به سبب ارایه ی نظریه ها زیباشناختی بلکه به خاطر احساس مسئولیت عمیق خودش در برابر واقعیت ها دست آورده است. بدین جهت معماری وی از نوع «کم دوام و سست» نبوده با کاملا مستحکم و پر ابهت، مانند تمام کارهای نو و ابتکاری، جلوه گری کرده است.

در تاریخ فلسفه، نظریه ی ماده المواد یا ماده ی اصلی جهان هستی مورد توجه فلاسفه ی یونانی بوده است. عده ای آب، برخی هوا و برخی مواد دیگر را به عنوان ماده ی اولیه معرفی کرده اند. لویی کان نیز به پیروی از آن مکاتب، نور را ماده ی اصلی می داند.

ابدیت دو برادر را مانند است.

تجلی یکی با بیان است.

و آن دیگری تحقق را متظاهر می سازد.

یکی نور چشم نواز است و دیگری نور خیره کننده.

ماده در پرتو نوری که از چشمه های گردآمده ساطع می شوند.

در یک رقص وحشی شرکت می جویند.

فهرست مطالب:

1- انتزاع در تفکر معماری

لویی کان

سکوت و نور

سکوت و نور

احساس انسانی

احساس مکان

آداب و رسوم انسان

هنر معماری

1- احساس ترکیب در کل بنا

2- استفاده از مواد و مصالح ساختمانی، متناسب با طبیعت آنها

3- احساس فضای معماری به عنوان هدف اصلی

4- اهمیت نور به منزله ی بخشی از طرح

5- تناسب ها و ارتباط های معمارانه

پایان نامه ی رشته تاریخ با موضوع تاریخ ساسانیان. doc

نوع فایل: word

قابل ویرایش 250 صفحه

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد M.A

رشته تاریخ گرایش تاریخ ایران اسلامی

چکیده:

پایان نامه حاضر می کوشد شکل گیری و گسترش نظام حکومتی ایران دوره ای ساسانی را از سال 226تا 420  میلادی روشن سازد.محور این تحقیق توصیفی است پیرامون بخش های قضایی و اداری دیوانسالاری ساسانی. در این میان ، مقام های مربوط به این نظام مورد توجه  قرار گرفته اند .فصل اول تحقیق که حکم مدخل را دارد ،روند قدرت یابی و استقرار حکومت ساسانی را در دوره ای اردشیر بابکان مورد بررسی قرارمی دهد ؛ سال های کوشش او در برقراری پیوندهای نزدیک میان دین و حکومت و به عبارت بهتر ، اتخاذ شکلی یگانه از دین به عنوان دین رسمی ، در جریان این روند مورد بحث قرار گرفته است . فصل دوم ،جزئیات مربوط به طبقات اجتماعی در این دوره گردآوری و تحلیل شده اند ، درفصل سوم تصویری کلی از نظام دیوانی ساسانیان ارائه می کند. فصل چهارم مشاغل دیوانی و درباری دیوانسالاری ساسانی را مورد بررسی قرار می دهد . بالاخره ،در فصل پایانی ،شخصیت های برجسته ای که در دیوانسالاری ساسانی ایفای نقش کردهاند ، مورد شناسای و تحقیق قرار گرفته اند .

روش تحقیق به کار رفته در این بررسی بیش از هر چیز روش کتابخانه ای است .داده های این بررسی از متن های نوشتاری گردآوری شده اند . در ارائه ای این داده ها از شیوه ی توصیفی – تحلیلی استفاده شده است و در مواقع لزوم ،کوشش شده است مباحث متناقض مورد تحلیل نیز قرار گیرند.

واژگان کلیدی : دیوانسالاری – ساسانیان-  مشاغل دیوانی و درباری – طبقات اجتماعی – شخصیت های دیوانی .

مقدمه:

اعراب بعد از حمله به ایران و سقوط تیسفون خود را با سازمانی منظم و تا حدی پیچیده یافتند که تصرف در آن را نه در حد توانایی خویش و نه به مصلحت خود می‌دیدند؛ از این رو نه تنها در آن نظام تغییری ندارند بلکه ناچار شدند که بعضی از روشهای خود را تغییر دهند.

شناخت نهادهای دیوانی ایران پیش از اسلام به ویژه در دوره‌ی ساسانی برای بررسی و درک مناسبات درونی نظام این عصر برای تاریخ نگار از اهمیت زیادی برخوردار است، ولی فهم و دریافت آن‌ها دشوارتر از تاریخ سیاسی است. این دشواری عمدتاً به واسطه‌ی آن است که منابع موجود چندان پرتوی بر این نهادها نمی‌افکنند. این واقعیت دریافت علمی از کارکرد این نهادهای دیوانی را دشوار کرده است. بنابراین در پژوهش حاضر به این موضوع توجه خاصی شده است.

اشارات مربوط به دیوان‌های عصر ساسانی را به گونه‌های مختلف در روایات ونوشته‌های دوره‌ی اسلامی می‌توان یافت. بعضی از این اشارات در خلال اخبار یا اوصافی که درباره‌ی برخی از آداب و رسوم آن دوران در این مآخذ آمده می‌یابیم. برخی دیگر را نیز از طریق توصیفی‌های که درباره مهرهای مختلف بعضی از شاهان ساسانی و کاربرد آن‌ها در امور مختلف مملکتی آمده می‌یابیم چرا که هر یک از مهرها نمودار دیوانی بوده است و گاهی هم از طریق نامهای فارسی بعضی از دیوان‌ها که پس از ترجمه به عربی همچنان نام قدیم خود را حفظ کرده و در عصر خلفا هم با همان نام فارسی و همان روش قدیم به کار خود ادامه داده‌اند، از نام و وظایف آنها آگاه می‌شویم.

از مهمترین کتاب‌هایی که به این نظام دیوانی پرداخته‌اند «صبح الاعشی فی کتابه الانشاء اثرقلقشندی می‌باشد.

کتابی به نام «گاهنامه» که به نظر بعضی از مورخان و دانشمندان اسلامی همچون مسعودی رسیده نیز حاوی مطالبی درباره مشاغل و وظایف دیوانی ساسانی است که مسعودی در مواردی از آن یاد کرده است. در کتاب گاهنامه مراتب مختلف دیوانی (ششصد مرتبه) برحسب ترتیبی که به آن داده‌اند ذکر شده است. ولی جز معدودی از مناصب مهم و درجه یک و بعضی از مشاغل درجات پایین‌تر در مأخذ اسلامی انعکاس نیافته است. به جز آنچه مسعودی در کتاب «التنبیه و الاشراف» درباره بزرگترین مناصب دولت ساسانی ذکر کرده دو صورت دیگر از همین مناصب بزرگ یکی در تاریخ یعقوبی و دیگری در کتاب مروج الذهب مسعودی با کمی اختلاف در ترتیب آن ها آمده است. به نظر محققان فهرستی همانند آنچه جاحظ در کتاب التاج درباره ترتیب مراتب دربار ساسانی ذکر کرده همه از کتاب گاهنامه گرفته شده است. فهرستی از مناصب و طبقات در نامه تنسر آمده است. طبری هم در خلال مطالب خود مخصوصا در وصف بهرام پنجم و مهرنرسی مطالبی از مناصب و مشاغل دیوانی ذکر به میان آورده است.

از محققان کسانی که تا حدی به این موضوع پرداختند محمدی ملایری در جلد پنجم تاریخ و فرهنگ ایران است که در این جلد به دیوان‌ها به خصوص دیوان خراج، دیوان رسایل و دبیران این دیوان و مشاغل و مناصب دیوانی و درباری، مطالبی را مورد بررسی قرار داده است. محمد علی امامی شوشتری نیز در کتاب تاریخ شهریاری در شاهنشاهی ساسانی مطالبی را درباره دیوان‌ها، پیدایش دیوان‌ها و مناصب دیوانی و درباری مطالبی ذکر کرده است.

سعید نفیسی نیز فهرستی از مناصب و مشاغل مهم دوران ساسانی را در کتاب تاریخ تمدن ایران ساسانی آورده و حدود نود و هشت (98) منصب را مورد بررسی قرار داد و درباره هر یک کم و بیش شرحی داده است. هرچند هنوز در این زمینه باب تحقیق در بسیاری از زمینه‌ها باز است ولی باید آن را گام بسیار مفیدی در شناخت تشکیلات دیوانی آن زمان دانست.

 در نگارش این پژوهش از کتاب‌های فراوانی به ویژه کتاب تاریخ شهریاری در شاهنشاهی ساسانی، تاریخ تمدن ایران ساسانی، تاج اثر جاحظ و محمدی ملایری جلد پنجم استفاده‌های فراوانی به عمل آمده است.

دشواری‌هایی که پژوهش‌هایی از این دست با آن مواجه می‌شوند، دگرگونی و یا تحریف عنوان دیوان‌های دوره‌ی ساسانی در جریان انتقال آن به دوره‌های اسلامی توسط کابتان و مترجمان اسلامی است. برخی از این عنوان‌ها به کلی صورت عربی به خود گرفته و جزیی از این زبان شدند که این تحول در مواردی سبب تعبیر متفاوتی برای کارکرد این دیوان‌ها شده است. در عین حال پاره‌ای دیگر همچنان شکل فارسی خود را حفظ نموده‌اند و بهتر می‌توان به ریشه و اصل آن پی برد. برخی دیگر به گونه‌ای تغییر شکل دادند که شناخت اصل آن‌ها نیاز به وقت و تأمل بیشتری دارد.

اصطلاحات فارسی که به دیوان عربی انتقال یافتند نمودار مشاغل و مراتب درجات رسمی و اداری در دستگاه حکومت خلفا است از همین نمونه‌ها می‌توان تا حدی درباره خصوصیات آن دیوان‌ها و کیفیت ترجمه آن‌ها اطلاعات سودمندی به دست آورد. ولی مشکل آن است که این واژه‌ها و اصطلاحات فنی و دیوانی قبل از اسلام ایران به دوران اسلامی و مآخذ عربی انتقال یافته یا از اصل فارسی با خط پهلوی یا از اصل فارسی با خط اسلامی بوده که  در هر دو حال از تحریف مصون نمانده، از این رو دست‌یابی به مفهوم اصلی آن دشوار گردیده است. از طرف دیگر انتقال تمدن و فرهنگ ایران قبل از اسلام از عصری با ویژگی‌های خاص خود به عصر دیگری که در اثر برخورد با عوامل دیگر، در مسیر تحول تدریجی و تاریخی خود، ویژگی‌های دیگری هم یافته و به مقتضای اوضاع و احوالی که بر آن گذشته به شکلی دیگر یا به زبانی دیگر هم درآمده، به همین سبب بسیاری از بخش‌های مهم و اساسی آن را پرده‌ای از ابهام ناشی از تعریب پوشانده است.

موضوع سازمان اجتماعی ایران در دوره ساسانیان بسیار پیچیده است و هنوز در تاریخ حل نشده است. این پیچیدگی به خاطر عدم وجود اسناد و مدارکی که مقارن با حوادث آن زمان تنظیم شده باشد، عدم مطالعه در آثار و حفاری‌های مربوط به اوایل قرون وسطایی ایران و تناقض‌گویی‌ها و قطع رشته منابع اخبار، که گاهی به سکوت نیز برگزار شده و مبتنی بر اخبار و روایات ساسانی است حل این موضوع را دشوارتر می‌سازد. از طرف دیگر گزارش‌های منابع با یکدیگر مغایرت دارند. این امر حاصل دو پدیده است، اولی به لایه‌های اصلاحات مربوط می‌شود یعنی هنگامی که نظام قدیمی ساسانی با اصلاحات قباد و سپس خسرو انوشیروان در سده ششم میلادی موجه و تکمیل شد. مسئله دوم مربوط به ماهیت منابعی است که به تشریح مفصل سازمان اداری دولت ساسانی می‌پردازد. از آن‌جا که بیش‌تر اطلاعات متعلق به دوره اسلامی است در استفاده از آن‌ها باید شرط احتیاط را رعایت کرد، زیرا به نظر می‌رسد که در واقع بیش‌تر سازمان اداری خلفای عباسی را توصیف کرده‌اند، نه سازمان اداری  دوره ساسانی را. از سوی دیگر سازمان دولتی ایران در دوره ساسانیان از لحاظ بسط و توسعه راه دور و درازی را پیموده است. بنابراین تصورات متداول و معمول فقط برای اواخر دوره‌ی این حکومت مصداق پیدا می‌کند.

دشواری دیگر در پژوهش مشاغل و مناصب دیوانی آن است که یک لقب یا یک عنوان افتخاری ممکن است در طول زمان تغییر یافته باشد برای مثال مقام فرمذار در زمان شاپور یکم، بعداً صفت وزرگ به واژه افزوده می‌شد و تبدیل به صدر اعظم یا به عنوان شخص دست راست شاه قرار گرفت. باید متذکر شد که تغییرات دائمی که در فهرست اسامی مناصب دولتی به وجود آمده در تقسیم وظایف آن‌ها برای محققان ابهام ایجاد کرده است.

اگر جه منابع بسیار است عدم دسترسی به کتابخانه های غنی و مکان های فرهنگی بر مشکلات تحقیق افزود ؛در عین حال بسیاری از منایع که در ارتباط با موضوع بوده اند توجه نشده است زیرا از توان و زمان مشخص خارج است . همچنین بسیاری از منابع یا در کتابخانه ها موجود نیست یا به زبان های دیگر است چون حیطة زمانی تحقیق دوران طولانی را در بر می گیرد ؛ طبعاً فرصت ترجمه تمام این منابع نبوده است . تا اینکه مفاهیم مورد نظر را در لابلای آن ها نماید.

تمرکز و دین دو اصل اساسی و بنیادی است، که شاهنشاهی ساسانی در دوره طولانی تاریخ ایران قبل از اسلام به آن شناخته شده است. با توجه به اینکه در زیر لوای همین دو اصل است که خاندان ارشک می‌شود و سرانجام پیروز می‌گردد. ساسانی‌ها توانستند حکومت قوی مبتنی بر اصل تمرکز و دین ایجاد کنند و سازمان حکومتی بر مبنای دیوان سالاری دقیق و وسیع استوار نماید. بایسته می‌نماید که فصلی را به این موضوع مهم یعنی چرایی و چگونگی روی آوردن ساسانیان به هخامنشیان اختصاص دهیم و در آن به اختصار چگونگی تشکیل حکومت ساسانی و زمینه‌هایی که منجر به روی کار آمدن ساسانیان شد را مورد بحث قرار دهیم خصوصاً جایگاه دینی ساسانیان با توجه به پیوندی که ساسان جد اردشیر به معبد آناهیتا داشت و سرپرستی آن را به عهده داشت و ادعای وابستگی به خاندان هخامنشی از دیگر مسایلی است که لازم می‌نماید، با توجه به اینکه اردشیر برای به دست آوردن مشروعیت لازم از آن‌ها سود جست، مورد توجه قرار بگیرد.

در فصل بعد پیچیدگی و گوناگونی اوضاع اجتماعی، تقسیم جامعه ایرانی به گروه‌های اجتماعی در عصر ساسانی و دوره‌های قبل مورد بررسی قرار می‌گیرد. طبقات اجتماعی مسأله‌ای بوده که از دیرباز به وفور در نوشته‌هایی تاریخی از آن سخن به میان رفته است.

در اوستا جامعه ایرانی به سه طبقه تقسیم شده است 1ـ روحانیون 2ـ جنگجویان 3ـ کشاورزان. گسترش زندگی شهری،  داد و ستد و پیدایی دستگاه دیوان سالاری خواه ناخواه موجب دگرگونی‌هایی گردید که بر طبقه سوم اجتماعی تأثیر گذاشت و تفاوت آن شد که طبقه‌ای به نام دبیران به وجود بیایند و کشاورزان و صنعتگران در رتبه چهارم قرار گرفتند. به همین خاطر این فصل به طبقات اجتماعی اختصاص گرفته است. با این حال طبقه‌ی دبیران را در فصل نظام دیوانی مورد بررسی بیشتر قرار می‌دهیم، چرا که دبیران نقش مهمی در اداره امور دیوان‌ها و نوشتن نامه‌ها و اسناد مختلف در موضوع‌های گوناگون داشتند و رفته رفته کار دبیری به آن پایه از اهمیت و اعتبار رسید که در آن دوران نه تنها نسبت به طبقات دیگر برتری یافتند بلکه حتی در ردیف وزیران قرار گرفتند. ورود به این طبقه به کسانی اختصاص داشت که هم از دودمان‌های سرشناس و مورد اعتماد باشند، هم با آموزش‌های علمی و تمرین‌های عملی مهارت فنی و دانش و ادب لازم را به دست آورده و در زمره اهل رای و تدبیر درآمده و شایسته هم نشینی با بزرگان و دولتمردان گردیده باشد.

در این فصل همچنین نقش مهم روحانیون خصوصاً موبدان موبد که با گذر زمان در دربار ساسانی نفوذی روز افزون یافت ، مورد بررسی قرار گرفته است.

مورد دیگری که در این فصل به آن پرداخته شده طبقه جنگجویان و نقش سواره نظام و پیاده نظام در جنگ می‌باشد. در پایان طبقه کشاورزان و صنعتگران مورد توجه قرار گرفته است.

پادشاهان ئساسانی برای قدرت بخشی به حکومت مرکزی و محافظت دقیق سرزمین زیر سلطه خویش سعی در تقویت دیوان ها داشتند به همین دلیل با گذشت زمان بر دامنه قدرت و مسئو لیت نهادهای دیوانی افزوده شد ؛ پادشاهان ساسانی با بهر ه گیری از نهادهای  دیوانی سلسله های پیشین در طی چندین قرن توانستند الگویی مناسب از شیوه حکومتی عرضه کنند که دیوان ها نقش اساسی را در آن ایفاء می کردند .بایسته می نماید که فصلی را به  نظام دیوانی دوره ساسانیان اختصاص داده شود. در این فصل واژه دیوان و تاسیس دیوان‌ها که به سلسله کیانی نسبت می‌دهند را مورد بررسی قرار دادیم. همچنین دیوان‌هایی چون دیوان ریاست طبقات جامعه، دیوان سپاه، دیوان رسایل، دیوان دادرسی و دیوان‌های دیگر از جمله مسایلی بودند که در این رساله مورد توجه قرار گرفتند.

شایسته توجه است که دوره ساسانی به لحاظ تنوع و شمار مشاغل دیوانی و مناصب درباری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌باشد. اگرچه پیشینه‌ای این مشاغل و مناصب به دوره‌های پیشین به ویژه هخامنشیان باز می‌گردد ولی تعداد و نیز کارکرد این‌ها در دوره‌ی ساسانیان گسترش بیشتری یافت. بعدها این مشاغل به دوران اسلامی انتقال یافت. این فصل از آن جهت دارای اهمیت می‌باشد که مشاغل و مراتب رسمی و اداری و درباری را بررسی می‌کند که از این طریق می‌توان تاحدی درباره خصوصیات دیوان‌ها اطلاعات سودمندی به دست بیاوریم.

آخرین فصل را به صاحب منصبان عالی مقام از آغاز دوره‌ی ساسانیان تا بهرام پنجم اختصاص دادیم. این فصل به نقش روحانیون برجسته این عصر، یعنی تنسر، کرتیر، آذرپاد مهراسپندان و مهرنرسی با توجه به اهمیت مقام و نفوذ ایشان در دربار شاهان ساسانی و نقش آن‌ها در تقویت دیانت زرتشتی خواهیم پرداخت. دراین فصل این منصب که آیا تنسر وابرسام دارایی هویتی یگانه و  یا متمایز هستند مورد بررسی قرار گرفته است.

در نگارش این پژوهش معرفی نظام دیوانی دوره ساسانی مورد نظر نگارنده بوده است. با این امید که بتوانم از عهدة این امر مهم با توجه به اهمیت و گستردگی آن برایم و بتوانم گامی هرچند کوچک در جهت معرفی نظام دیوانی این دوره بردارم هرچند هنوز زمینه تحقیقات زیادی در این باب باز است ولی این تحقیق به نوبه‌ی خود گره‌گشایی در این زمینه خواهد بود.

فهرست مطالب:

مقدمه

معرفی منابع

فصل اول: تلاش اردشیر در جهت تشکیل حکومت و اتحاد دین و دولت

1-1 ساسانیان ادامه دهنده را هخامنشیان

1-2 تلاش اردشیر در جهت تشکیل حکومت

1-3 اتحاد دین و دولت در عصر ساسانیان

2- فصل دوم: مروری بر طبقات اجتماعی در عصر ساسانیان

1-2 تعریف طبقه اجتماعی

2-2 طبقات اجتماعی

3-2 طبقه روحانیون

1-3-2 موبد

2-3-2 موبدان موبد

3-3-2 هیربد

4-3-2 زوت و راسی

5-3-2 دستور

4-2 طبقه جنگجویان:

1-4-2 وظیفه جنگجویان

2-4-2 تقسیم طبقات جنگجویان

1-2-4-2 سوار نظام

2-2-4-2 پیاده نظام

5-2 طبقه کشاورزان و صنعتگران

3– فصل سوم: نظام دیوانی در عصر ساسانیان

1-3 شناخت سازمان‌های داخلی دوره ساسانیان

2-3 دیوان پیدایش دیوان‌ها

3-3 دیوان ریاست طبقات جامعه وزرگ فرمذار یا بزرگ فرماندار – وظایف و اختیارات وزیر

4-3 دیوان سپاه – ایران سپاهید. ارتشیاران سالار – ارگبد

5-3 دیوان دادرسی (داد)

1-5-3 ارزش داد و دادگستری

2-5-3 منشا قوانین در عصر ساسانیان

3-5-3 خوزه قضات

4-5-3 ادله اثبات دعوی

5-5-3 پادشاه در منصب قضاوت

6-5-3 روحانیون در منصب قضاوت

6-3 دیوان رسایل (دیوان دبیران)

7-3 طبقه‌ی متحخدمین ادارات (دبیران)

1-7-3 دبیر

2-7-3 دبیربد (ایران دبیربد)

3-7-3 اهمیت دبیران و دیدگاه شاهان به دبیران

4-7-3 چگونگی برگزیدن دبیران

5-7-3 وظایف دبیران

6-6-3 اصناف دبیران

1-6-6-3 دین دبیر

2-6-6-3 دبیران دیوان خراج

3-6-6-3 گذک آمار دبیر

4-6-6-3 واسپوهرگان آمازکار

5-6-6-3 روانیگان دبیر

6-6-6-3 آذربادگان دبیر

7-6-6-3 گنج آمار دبیر

8-3 دیوان سرای شمرهیا دیوان استیفا (اداره مالیه)

9-3 دیوان خراج

1-3-9 خسرو انوشیروان و اصلاح نظام مالیاتی

2-9-3 واستر پوشان سالار

3-9-3 آمار کار

4-9-3 دهقانان

5-9-3 جایگاه دهقانان

10-3 دیوان درآمدهای کل کشور – شهر آمار دبیر

11-3 دیوان خزائن

12-3 گهبد و ضرب مسکوکات

13-3 دیوان آتشکده‌ها – آتش آمار دبیر

14-3 دیوان برید

15-3 دیوان اشراف

16-3 دیوان ایران دربد – دربد

17-3 دیوان مهرشاهی (دیوان خاتم )

18-3 دیوان احشام – آخور آمار دبیر – آخورسالار

19-3 دیوان ویژگان

20-3 دیوان نوروز

21-3 دیوان کستبزود (دیوان آب) – وظیفه‌ی دیوان آب

22-3 دیوان جامه خانه

23-3 ایوان درستبد

4-  فصل چهارم

مشاغل دیوانی و درباری

1-4 پادشاه

2-4 شاه  ، وظیفه متقابل شاهان و پادشاهان

3-4 شهرب

4-4 مرزبان

5-4 اسپهبد

6-4 پادگوسپانان

7-4 بیدخش

8-4 اندرزبد

9-4 آموزگاران اسواران

10-4 درپوشان جادگ گو و دادور (مدافع درویشان و دادور)

11-4 خرم باش

12-4 پشتیگبان سالار

13-4 مهماندار

14-4 خوانسالار

15-4 پذشخوار

16-4 مردبذ

17-4 دیده‌بان سلطنتی

18-4 گنجور

19-4 دواتدار

20-4 کاروانسالار

21-4 تغاربد

22-4 آیین بد

23-4 بازاربد

24-4 کیروگ بد – هنربد

5 - فصل پنجم

شخصیت‌های برجسته دوره ساسانیان

1-5 تنسر – تنسر شخصیتی تاریخی است

2-5 ابرسام – تنسر و ابرسام

3-5 کوتیر و تقویت روحانیت زرتشتی – کوتیر – کوتیر و شاپور یکم و ترقی مقام وی در شاهان بعدی – کویتر کتیبه‌های وی

4-5 آذرپاد مهراسپندان

5-5 مهرنرسی

6– نتیجه

7 – فهرست منابع و ماخذ

منابع و مأخذ:

-           آبراهامیان: یرواند،ایران بین دو انقلاب، درآمدی بر جامعه شناسی ایران معاصر، ترجمه احمد گل محمدی، مجدابراهیم فتاحی، تهران ،نشر نی، 1378.

-           آجودانی، ماشاالله: مشروطه ایرانی، تهران،اختران، 1382.

-           اتحادیه، منصوره: پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت ، (دوره اول و دوم مجلس شورای ملی)، تهران ، نشر گستر، 1361.

-           آدمیت، فریدون: امیر کبیر و ایران، تهران، امیر کبیر، ، چاپ هشتم، 1378.

-           آدمیت، فریدون: اندیشه ترقی و حکومت قانون ، عصر سپهسالار، تهران، خوارزمی، 1356.

-           آدمیت، فریدون: فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت ، تهران، سخن، 1340.

-           آرین پور، یحیی: از صبا تا نیما، تهران، ج1 ،1354.

-           آوری، پیتر: تاریخ معاصر ایران از تاسیس تا انقراض سلسله قاجاریه ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران، نشر عصایی، ج 3،  1369.

-           اسپاروی ، ویلفرید: بچه های دربار... ، ترجمه شاملویی پور، انتشارات انجمن قلم، سال 1379.

-           احتشام السلطنه،خاطرات احتشام السلطنه یا یادداشت های احتشام السلطنه  به کوشش موسوی ، انتشارات زوار ، سال 1367 .

-           افشاری، پرویز :صدراعظم های سلسله قاجاریه، انتشارات وزارت امور خارجه، تهران، 1372.

-           ارفع الدوله : ایران دیروز یا خاطرات پرنس ارفع الدوله، تهران‌چاپخانه‌وزارت‌فرهنگ و‌هنر، 1345 ش.

-           افشاری یزدی، محمود : سیاست اروپا در ایران ترجمه سید ضیاءالدین دهشیری، انتشارات موقوفات دکتر افشار وابسته به دانشگاه تهران، تهران، 1358.

-           افضل الملک ، غلامحسین :افضل التواریخ به کوشش منصور، اتحادیه و سرویس سعد وندیان، تهران نشر تاریخ ایران، 1361.

-           اقبال آشتیانی ، عباس : میرزا تقی خان امیرکبیر، به کوشش ایرج افشار، تهران 1340 چاپ تابان.

-           الگار، حامد : دین و دولت در ایران نقش علما در دوره قاجار، ترجمه ابوالقاسم ستری، چاپ دوم، انتشارات توس، تهران، 1369.

-           الموتی، ضیاءالدین: فصولی از تاریخ مبارزات سیاسی و اجتماعی ایران جنبش های چپ ، چاپ بخش،تهران، 1370.

-           اوکارنر، فردریک: تاریخ معاصر ایران از مشروطه تا جنگ جهانی اولترجمه حسن زنگنه، نشر شیراز، تهران، 1376.

-           اعتماد السلطنه: محمد حسن خان: خلسه یا خوابنامه، به کوشش محمود کتیرایی، تهران، کتابخانه طهوری، 1348 ش.

-           اعتماد السلطنه: محمد حسن خان: تاریخ منتظم ناصری، تصحیح محمد اسماعیل رضوانی،تهران، دنیای کتاب،جلد 3،1361.

-           اعتماد السلطنه: محمد حسن خان: الماثروالآثار، به کوشش ایرج افشار، تهران، بی نا، 1363.

-           اعتماد السلطنه: محمد حسن خان: روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه ، با مقدمه و کوشش ایرج افشار، تهران، امیر کبیر، 1354.

-           اعتماد السلطنه: محمد حسن خان: مرآت البلدان به تصحیح عبدالحسین نوایی و میر هاشم محدث، تهران، دانشگاه تهران،جلد 3، 1367.

- اشرف، احمد: موانع رشد سرمایه داری در ایران، در دوره قاجاریه، انتشارات زمینه تهران، 1351.

-           امین الدوله ،میرزا علی خان: خاطرات سیاسی امین الدوله به کوشش حافظ فرمانفرمائیان، زیر نظر ایرج افشار، انتشارات امیر کبیر، 1370.

-           امین الدوله ، میرزا علی خان:  سفرنامه امین الدوله با مقدمه علی امینی، و به کوشش کاظم اسلامیه ، انتشارات توس، تهران 1354.

-           امیرخیزی، حسین: تاریخ آذربایجان، تبریز، فرهنگ، ج 1، 1332.

-           امین لشکر ، میرزا قهرمان امین لشکر: روزنامه خاطرات امین لشکر، وقایع سالهای 1306 تا 21307 به کوشش ایرج افشار – محمد رسول دریاگشت.

-           اقبال، اسماعیل، نقش انگلیس در کودتای 28 مرداد 1332، انتشارات اطلاعات تهران، 1357.

-           بامداد، مهدی: شرح حال رجال ایران، بی جا، چابخانه بابک، بازرگانی، ج دوم، 1347.

-           بنجامین  ، س.ج. و : سفرنامه بنجامین  ،ایران و ایرانیان عصر ناصرالدین شاه، ترجمه محمدحسین کردبچه، انتشارات جاویدان ، چاپ دوم 1369.

-           بهار، مهدی:«میراث خوار استعماری»، امیرکبیر، تهران 1357.

-           بهرامی، عبدا...: تاریخ اجتماعی سیاسی ایران ، از زمان ناصرالدین شاه تا آخرین شاه قاجار، انتشارات سنائی ، سال 1362.

-           براون، ادوارد:انقلاب مشروطیت ایران، ترجمه مهدی قزوینی، تهران، کویر 1376.

-           بیانی ،عزیزا... : تاریخ تطبیقی ایران با کشورهای جهان ،  از ماد تا انقراض سلسله پهلوی، انتشارات امیرکبیر، سال 1384.

-           بیانی، خان بابا: پنجاه سال تاریخ ایران در دوره ناصری ، انتشارات علمی، ج اول، چاپ اول 1375.

- زوبر، ب. آ: مسافرت به ارمنستان و ایران ، ترجمه محمود هدایت، تهران ،1323 ش .

-           بهار، محمدتقی ملک الشعرای: سبک شناسی یا تاریخ تطور نثر پارسی، تهران، امیر کبیر ،چاپ ششم،  3 جلد ، 1337 ش.

- پولاک یاکوب، ادوارد: سفرنامه پولاک، ایران و ایرانیان ، ترجمه کیکاوس جهانداری، خوارزمی ،تهران، 1361.

-           تاج، السلطنه: خاطرات تاج السلطنه ،  به کوشش منصوره اتحادیه، سیروس سعدوندیان، تهران، نشر تاریخ ایران، 1361 ش.

-           تیموری، ابراهیم: عصر بی خبری یا تاریخ امتیازات در ایران ، انتشارات اقبال، تهران، 1337.

-           دولت آبادی، یحیی، حیات یحیی ، تهران،انتشارت  فردوسی،ج 1، 1362.

-           دانشور، داریوش: وقایع دارالخلافه ، گوتنبرگ، مشهد ،1372.

-           دروویل ، گاسپار : سفرنامه دروویل ، ترجمه جواد محبی ، تهران ، گوتنبرگ ، 1348.

-           دیوان بیگی ،میرزا حسین خان: خاطرات دیوان بیگی ، از سال 1375 تا 1317 قمری به کوشش ایرج افشار ، محمد رسول دریاگشت ،انتشارات اساطیر، چاپ اول، سال 1382.

- جنگلی ،میرزا، اسماعیل: قیام جنگی، انتشارات جاویدان ،چاپ اول، تهران 1357.

-           حاج سیاح، خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت، به کوشش حمید سیاح، به تصحیح سیف الله گلکار ،تهران، انتشارات ابن سینا، 1346 ش.

-           حسینی ، جمال الدین، سلسله تحقیقات قرن اخیر، (رشیدیه و روند تاریخی جنبش تنباکو) ، کتابخانه آستان قدس رضوی، مشهد، بی تا.

-           حائری – عبدالهادی:تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق ، تهران انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم 1374.

-           خان ملک ساسانی، احمد: سیاستگران دوره قاجار، تهران، چابخانه فردوسی،دو جلد،  1346.

-           خورموجی، محمد جعفر: تاریخ قاجار ، حقایق الاخبار ناصری، به کوشش حسین خدیوجم، زوار، تهران، 1344.

-           چرچیل، جورج. ب: فرهنگ رجال قاجار ، غلامحسین میرزا صالح، انتشارات زرین 1369.

-           دانشور، داریوش: وقایع دارالخلافه، گوتنبرگ، مشهد، 1372.

-           دستره،آنت:مستخدمین بلژیکی درخدمت دولت ایران (1891، 1915/1332، 1314)، ترجمه منصوره اتحادیه نظام مافی ، انتشارات نشر تاریخ ایران، چاپ اول زمستان 1343.

-           رائین، اسماعیل: حقوق بگیران انگلیس در ایران، انتشارات جاویدان، تهران ،1356.

-           رائین، اسماعیل: فراموشخانه و فراماسونری در ایران، تهران امیر کبیر، سه جلد ، 1347.

-           رایت، دنیس:انگلیسیان در ایران، ترجمه غلامحسین صدری افشار، انتشارات دنیا، تهران، 1357.

-           رجایی، فرهنگ: مسئله فرهنگ ایرانیان امروز، ایفای نقش در یک عصر تمدن و ضد فرهنگ، تهران، نشر نی 1382.

-           رشدیه، فخرالدین: زندگینامه، بنیانگذار فرهنگ نوین ایران، تهران، هیرمند، 1370.

پایان نامه ی بررسی مقایسه کودکان عادی و پرخاشگر 9 تا 11 ساله. doc

نوع فایل: word

قابل ویرایش 40 صفحه

جهت دریافت درجه ی کارشناسی در رشته ی روان شناسی

چکیده:

موضوع مورد بررسی مقایسه کودکان عادی و پرخاشگر 9 تا 11 ساله شهر تهران بوسیله نقاشی موج و ستاره است.

مهمترین مسئله این است که از لحاظ متغیرهای وابسته میان نقاشی موج و ستاره کودک عادی و پرخاشگر تفاوت معنی دار آماری وجود دارد که به اختصار به آنها پرداخته شده است.

موضوع این آزمون نیز مشابه آزمونهای خانواده از طرف آزمونگر پیشنهاد می شود لکن آزمودنی آزاد است که محتوای آنرا فرافکنی کند در این آزمون فرافکنی های ناهشیار از طریق موضوع «آسمان پر ستاره ای بر امواج اقیانوس رخ می دهد».

روش تحقیق در این تحقیق به صورت زمینه ای است متغیرهای وابسته در این تحقیق عبارتند از : (هماهنگی ـ همسانی ـ نظم ـ رابطه متوازن ـ غالب بودن ـ فاصله اغراق آمیز ـ تاکید به سمت راست و چپ ـ ماه کامل ـ ماه نیمه ـ آسمان کم ستاره ـ امواج خطی ـ امواج دارای انعطاف ـ ضربه ملایم ـ ضربه محکم ـ نمادگری اشیاء ـ پاک کردن) است.    برای بخش متغیرها از مجذور خی2 استفاده شده است روایی مقیاس با روایی ملاکی از نوع همزمان و با استفاده از جدول خی2 انجام گرفته است که کاملاً معنی دار است البته اعتبار با روش مجذور فی2 و با استفاده از برنامه spss اجرا گردیده است.

روش نمونه گیری به صورت تصادفی ساده است. حجم نمونه برابر 90 نفر است و آزمون مورد استفاده مجذور فی2 می باشد.

مقدمه:

پرخاشگر حالتی است ناخوشایند که به صورت یک حمله یا تیک عصبی گاهی آنی و زودگذر و گاهی دراز مدت در فرد به وجود می آید.

این حالت پرخاشگری در کودکان نیز دیده می شود. نکته جالب این است که کودکان در نقاشی های خود پرخاشگری را نشان می دهند که نشات گرفته از محیط خانه و خانوادة اوست.

نظرات بسیاری در مورد پرخاشگری وجود دارد که به برخی از آن ها اشاره می کنیم.

کاپلان در مورد پرخاشگری چنین می گویند: پرخاشگری به هرگونه رقتاری اتلاق می شود که هدف آن آسیب رساندن یا مجروح ساختن موجود دیگر است.

پرخاشگری تلویحا به قصد آسیب رساندن نیز دلالت می کند که این قصد را باید از اتفاقات پیش و پس از عمل پرخاشگری استنباط نمود. در بعضی از موارد، اثباط قصد آسیب رساندن به دیگری نسبتا ساده است.(کاپلان، سادوک،1373، ص 341)

پرخاشگری انگیزه ای است که باید در مورد آن بیشتر مطالعه شود. انسان ها به یکدیگر حمله می کنند، آسیب می رسانند و گاهی همدیگر را می کشند، همچنین با دشنام دادن یا کوشش در جهت بی آبرو کردن دیگران به صورت کلامی پرخاشگری می کنند و به نظر می رسد که همیشه در جائی از کره زمین جنگی بوده است (کاپلان، سادوک، 1373، ص341)

همة مردم رفتار پرخاشگرانه را تا اندازه ای کنترل می کنند ولی از لحاظ ارزشی که برای آن قائلند و میزان محدود کردن آن با هم فرق دارند( هنری ماسن، 1373، ص 425) برخی از کودکان گاهی دچار حالات خشم شده و به طور ناگهانی واکنش هایی نظیر جیغ زدن، لگد زدن ، خود زنی، پرتاب کردن اشیاو ... از خود بروز می‌‌‌دهند.

پژوهش های مختلف نشان داده است که این کودکان اکثرا به خانواده های عصبانی و پرخاشگر تعلق دارند       ( سیف نراقی، نادری، 1373، ص101-100) 

نقاشی کودک نوعی بازی است. در تمام دوره کودکی و تا مرزهای نوجوانی، اکثر کودکان به مجموعه ای از فعالیت های ترسیمی می پردازند و بدین ترتیب روابط زیادی با واقعیت برقرار می سازند. کودکان با با استفاده از شیوه های مختلف، تصور خود را از جهان به نوعی ترسیم می کنند. (دادستان، منصور، 1371، ص الف)

درک و فهم نقاشی های کودک و چیزی که او می خواهد بیان کند برای والدین و مربیان بسیار لازم است زیرا شناخت آن باعث بهتر شدن روابط بزرگسالان و کودکان می شود.

بزرگسالان می توانند با برقرارکردن روابط دوستانه با کودک از او بخواهند برایشان ستاره، موج، حیوان، درخت و هر آنچه که به آن علاقمند است و یا از آن می ترسد یا یک رویاست ترسیم کند. البته نباید چیزی را به او تحمیل کنند.

نقاشی ها بیانگر اتفاقات روزمره گذشته و یا حال یا آینده کودک است .کودک وقتی بی توجهی بزدگسالان را نسبت به خود می بیند به نقاشی ها پناه می برد و به واسطه قلم تصویر مورد علاقه زندگی رویایی و یا نفرت یا کینه و عشق و علاقه اش را از کسی یا چیزی بیان می کند. البته بعضی از کودکان که نقاشی بلد نیستند و یا علاقه ای به نقاشی ندارند نمی توانند علاقه یا نفرت خود را به خوبی به وسیله نقاشی بیان کنند. البته نباید فراموش کرد که نقاشی در تشکیل شخصیت و روان کودک اهمیت بسزائی دارد و نه تنها امکان شناسائی محیط را فراهم می سازد بلکه به کودک امکان می دهد تا مسائلی را که بصورت نامنظم از همه طرف بریش مطرح می شود به شکل صورت بندی شده منظم کند. به این ترتیب کودک با تجزیه مسائل مختلف موفق می شود شالوده کم و بیش منظم و درستی از آنها ارائه دهد در این معنی می توان میان مفهوم رویا و نقاشی شباهت هایی ملاحظه نمود کودک هنگامی که نقاشی می کشد مانند وقتی که در خواب یا در رویا است بدون توجه به هیچ قید و بندی آزاد و رها دربارة کشفیات و مسائل و دلهره هایش با ما صحبت می کند.

باید متذکر شد که نقاشی کودکان فقط یک وسیله پرورش خلاقیت و پختگی کودک نیست بلکه به عنوان یک وسیله تحقیق و مبادله با محیط اجتماعی با دنیای بزرگسالان که در اطراف کودک هستند و همانند نشانه حالات عاطفی کودک در نظر گرفت. (فراری، 1370، ص 10)

در دوران کودکی، کارکردهای تفکر شناختی شکل می گیرند. نقاشی در این میان نقش مهمی را بازی می کند. کودکان از نقاشی به عنوان زبان گویای خود استفاده می کنند و از این راه خود را تخلیه نموده و تمایلات و آرزوهای خود را بیان می کنند.

نقاشی هر کودک با توجه به زمینه ذهنی خود او متفاوت از نقاشی های کودکان دیگر خواهد بود و در این میان نقاشی کودکان پرخاشگر نیز بحث انگیزه می باشند.

آزمون ستاره و موج در سال 1978 در آلمان بوسیله لالما ساخته شد و به عنوان یک آزمون پیشرفت بر روی کودکان کودکستانی 6ـ3 ساله آزمایش شد.

این آزمون در کشورهای مختلف اجرا شده است و نمونه ها و داده هایی از قاره های آمریکا، آسیا، آفریقا، استرالیا جمع آوری گشته است.

همچنین از این آزمون برای جداسازی و گزینش دانش آموزان در سطح پیش دبستانی مدارس شبانه روزی، کلاس های کودکان استثنائی و تشخیص و پی گیری کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری و کسانی که نارسائی مغزی دارند استفاده شده است.

در فرانسه از این آزمون در سنین مختلف استفاده شده است از جمله موارد استفاده ادغام یا هماهنگ کردن کودکان مهاجر یا بی سرپرست با کودکان فرانسوی بوده است.

هم اکنون به عنوان یک ابزار کلنیکی در سوئد کودکانی را که بر اثر تصادف یا ضربه  مغزی آسیب دیده اند با این آزمون شناسائی کرده و میزان کارایی درمان آن ها را پی گیری می کنند. به طور کلی می توان گفت که آزمون ستاره و موج برای شناخت، تشخیص و پی گیری مسائل آموزشی، روانی و فرهنگی کاربرد دارد.(لالمان، شهر آرای، 1372، ص 14و13)

روش هایی که در فراهم سازی این آزمون بکار گرفته شده است قسمتی مربوط به علوم، بخشی مربوط به مسائل انسانی و بلاخره قسمتی نیز به مسائل روان شناختی که با نمادها سر و کار دارد می باشد.

بیان مسئله:

موضوع پژوهش ( مقایسه کودکان عادی با پرخاشگر(پسر،‌9 تا 11 ساله، شهر تهران))بوسیله نقاشی موج و ستاره

در این پژوهش به بررسی ویژگی های خاصی که در نقاشی موج و ستاره میان کودکان با رفتار عادی و کودکان با رفتادهای پرخاشگر( از نظر والد و آزمایش گر) 9 تا 11 ساله پسران شهر تهران پرداخته می شود و سپس میژگی های مورد نظر مورد مقایسه قرار می گیرد.

در این خصوص سئوال های زیر مطرح می شود:

1ـ آیا در خصوص رعایت هماهنگی مابین نقاشی های موج و ستاره آزمونگران عادی و پرخاشگر 9 تا 11 ساله تفاوت وجود دارد ؟

2ـ آیا در خصوص وجود همسانی مابین نقاشی های موج و ستاره  آزمونگران عادی و پرخاشگر 9 تا 11 ساله تفاوت وجود دارد ؟

3ـ آیا در خصوص وجود نظم مابین نقاشی های موج و ستاره  آزمونگران عادی و پرخاشگر 9 تا 11 ساله تفاوت وجود دارد ؟

4ـ آیا در خصوص دارا بودن رابطه متوازن بین آسمان و اقیانوس مابین نقاشی های موج و ستاره  آزمونگران عادی و پرخاشگر 9 تا 11 ساله تفاوت وجود دارد ؟

6ـ آیا از لحاظ وجود فاصله اغراق آمیز بین آسمان و اقیانوس مابین نقاشی های موج و ستاره  آزمونگران عادی و پرخاشگر 9 تا 11 ساله تفاوت وجود دارد ؟

7ـ آیا از لحاظ ساختار افقی ( تاکید به سمت راست یا چپ ) مابین نقاشی های موج و ستاره  آزمونگران عادی و پرخاشگر 9 تا 11 ساله تفاوت وجود دارد ؟

8ـ آیا از لحاظ کشیدن آسمان که ستاره مابین نقاشی های موج و ستاره  آزمونگران عادی و پرخاشگر 9 تا 11 ساله تفاوت وجود دارد ؟

9ـ آیا از لحاظ وجود ماه مابین نقاشی های موج و ستاره  آزمونگران عادی و پرخاشگر 9 تا 11 ساله تفاوت وجود دارد ؟

10ـ آیا در خصوص وجود امواج هماهنگ و دارای انعطاف مابین نقاشی های موج و ستاره  آزمونگران عادی و پرخاشگر 9 تا 11 ساله تفاوت وجود دارد ؟

11ـآیا از لحاظ کاربرد نمادگری اشیا( وجود ابر، درخت، ماهی )مابین نقاشی های موج و ستاره  آزمونگران عادی و پرخاشگر 9 تا 11 ساله تفاوت وجود دارد ؟

12ـآیا از لحاظ کاربرد ضربه ملایم و خطوط کم رنگ مابین نقاشی های موج و ستاره  آزمونگران عادی و پرخاشگر 9 تا 11 ساله تفاوت وجود دارد ؟

13ـ آیا از لحاظ سیاه کردن آسمان و اقیانوس مابین نقاشی های موج و ستاره  آزمونگران عادی و پرخاشگر 9 تا 11 ساله تفاوت وجود دارد ؟

فهرست مطالب:

چکیده تحقیق

فصل اول

مسئله تحقیق

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت

اهداف تحقیق

فصل دوم

نظریه ها

چهارچوب تئوریک

کاپلان

 برخی روان شناسان

پیشینه تحقیق

در این قسمت شرح ظهور نقاشی ـ پرخاشگری ـ آزمون موج و ستاره و کاربرد و ویژگی های آن می پردازیم.

مراحل تحول نقاشی

از دو سال و نیمگی تا پنج سالگی

پنج سالگی تا هشت سالگی

هشت سالگی تا نوجوانی

 نقاشی به منزله ی تست هوش

 بیان نقاشی و فرافکنی

 نقاشی کودکان

 تفاوت های جنسیتی

 مبانی زیست شناختی پرخاشگری

 یادگیری پرخاشگری

 آثار وجود خشونت در رسانه های جمعی

 کاهش پرخاشگری

 ویژگی های کلی

 آزمون ستاره و موج به عنوان آزمون شخصیت

 آزمون ستاره و موج به عنوان یک آزمون کارکردی

 دستورالعمل های آزمون 

 ملاکهای تفسیر

 شیوه های صوری( رسمی ) تفسیر

 ساختار فضائی صوری  (رسمی)

 نمادگری فضائی

 نمادگری اشیاء

 نحوه اجرای آزمون

 انواع ضربه

 نوع ضربه

 جمع بندی

 فرضیه ها

فصل سوم

روش انجام تحقیق

متغیرها (تعریف متغیرهای تحقیق)

پرخاشگری

آزمون موج و ستاره

تعریف پرخاشگری (aggression)

 روش تحقیق

روش اندازه گیری متغیرها

روش سنجش متغیر مستقل

روایی ملاکی

روایی ابزار اندازه گیری متغیرها validity

جامعه و نمونه آماری

نمونه گیری

برآورد حجم نمونه

پایان نامه ی بررسی رابطه بین افت تحصیلی فرزندان با والدین آنها. doc

نوع فایل: word

قابل ویرایش 57 صفحه

جهت دریافت درجه ی کارشناسی در رشته ی روان شناسی

مقدمه:

انسان در درون خانواده متولد می‌شود، رشد می یابد و بسیاری از امور و مفاهیم را از خانواده می گیرد و همواره با آن سر و کار دارد، بنابراین مهمترین تجربیات انسانی که اساسی ترین عوامل شکل دهندة شخصیت محسوب می‌شود در درون خانواده شکل می گیرد. خانواده نخستین مدرسه و مهد اصلی تربیت است، کارگاه اصلی الگوسازی است، زمینه ساز تحول و تکامل است. ما هیچ بنیادی را نمی شناسیم که جنبة سرنوشت سازی و تربیت از خانواده مؤثرتر باشد. کودک درسهای اصلی و اساسی خود را از خانواده می گیرد هر سازندگی یا اشتباهی که در آن واقع گردد مستقیماً در کودک اثر می گذارد.

خانواده عامل انتقال فرهنگ، تمدن، ادب و سنن است و اهمیت آن همیشگی است و برای دوام و بقای جامعه و تمدن و فرهنگ راهی جز آن وجود ندارد. از لحاظ واحد می یابیم که خانواده کوچک است ولی از لحاظ اهمیت بسیار مهم و بزرگ است. زیرا هستة اصلی و زیرساز جامعه های بشری است.

خانواده در کودکان دارای دو گونه تأثیر است: وراثتی و محیطی

در بعد وراثت باید گفت کودکان وارث بسیاری از صفات و ویژگیهایی از والدین خویشند، ازجمله: ساخت و اسکلت بندی بدن، مسائل مربوط به جنبه های هوشی و استعدادی، بیماریهای جسمی و روانی، مخصوصاً آنها که مزمن بوده اند، جنبه های مربوط به فیزیولوژی و وظایف اعضا و قد و رنگ و طول عمر و حتی طاسی سر، ویژگیهای مربوط به خون و ارهاش آن.

در جنبة محیط باید گفت طفل تحت تأثیر محیط داخل رحم و محیط بیرون است. سلامت یا عفونت های رحمی به کودک سرایت کرده و اثرات کشنده ای می تواند داشته باشد. محیط خارج رحمی برای او امری حتمی و اجتناب ناپذیر و حتی غیرقابل انتخاب و نوع تربیت آن تحمیلی و اجباری است. طبیعی است که کودک در چنین محیطی شکل گیرد و نتواند از جبر محیط لااقل در دوران کودکی رهایی یابد.

افراد یک خانواده، ساخته و پرداخته عوامل محیطی وراثتی هستند و به همین دلیل شخصیت شان شدیداً تحت تأثیر این عوامل است تا حدی که می توان گفت کودک آئینه‌ای تمام نما از معجون و ترکیب شخصیت والدین است. شرایط عادی و یا بحرانهای خانوادگی در او شدیداً اثر گذارده و رشد آنان را تحت نفوذ قرار خواهد داد. (قائمی، 1374)

خانه مکانی است که شخصیت اولیه انسان در آنجا شکل گرفته و سنتها و الگوها، قوانین و همین طور ضوابط آن، در کودک اثر داشته و برای او می تواند مثبت یا منفی باشد. زمانی بیشتر می توان به اهمیت خانواده واقف شد که فردی عاری از خانواده بشود و به خاطر مسائلی همچون طلاق، مرگ، و ... از خانواده جدا شود. خانواده می تواند عامل سازندگی یا ویرانی و نابودی اعضا خود مخصوصاً کودکان شود، خانواده می تواند سلامت و شرافت و یا انحرافات و اختلال در فرد ایجاد کند. خانواده همچنین در تذهیب اخلاق، حفظ سلامت جسمی و روانی و تربیت افراد تشکیل دهندة خود مؤثر است، در صورت موجود بودن کانون گرم خانوادگی همراه با سلامت و تربیت صحیح، می تواند عامل پیشرفت و تکامل هر یک از اعضای خود باشد.

بطور کلی می توان اینگونه بیان کرد که خانواده جایی است که تعلیم و تربیت همه جانبة کودک در آنجا صورت می گیرد. کودک طی تماسهای روزانه خود با اعضای خانواده با دنیای اطراف خویش آشنایی حاصل می کند و در معرض تجربیات جدید و فراگیری قانونمندی و اصول زندگی می باشد. اکثر متخصصین امور تربیتی، به نقش اساسی والدین در شکل گیری شخصـــیت کودک تأکید ورزیده و خانواده را به عنوان هستة اجتماعی معرفی می کنند. (نجاتی، 1371)

یکی از مهمترین مشکلاتی که معمولاً نظامهای آموزش و پرورش جهان، با آن روبرو می باشند و به عنوان عمده ترین معضل نظام آموزش محسوب می گردد افت تحصیلی است که هر سال بگونه های مختلف مقدار قابل توجهی از منابع انسانی و اقتصادی جامعه را تلف نموده و موجب آثار زیانبار و جبران ناپذیری در حیات فردی و خانوادگی افراد مردود برجای گذارده و نابسامانی های اجتماعی فراوانی نیز به وجود آورده و کارایی و باروری نظامها را با نقصان روبرو می سازد.

با توجه به مهم بودن این مسئله خاص و عام هر یک به دلایلی چند به این مسئله توجه داشته و غالباً از بهای سنگین این ضایعه و یا اتلاف منابع عظیم مالی و انسانی صحبت می کنند و در این میان مجامع علمی و فرهنگی بخصوص دست اندرکاران تعلیم و تربیت با تحقیقات و پژوهشهای پر دامنه خود سعی در کاهش انواع افت تحصیلی دارند که علاوه بر جلوگیری از خسارتهای اقتصادی و مالی باعث تخفیف مشکلات روانی و اجتماعی در سطح خانواده ها و جامعه می گردد و گاهی انتقال میراث فرهنگی جامعه، پرورش استعدادهای دانش‌آموزان و آماده سازی آنان برای شرکت فعال در جامعه را سبب می شوند.

امروزه در کشور ما نیز این پدیده به میزان چشمگیری رقم بالایی را به خود اختصاص داده و موجب تلف شدن استعدادهای بالقوه انسانی و توان مالی خانواده‌ها و جامعه می گردد که شناخت انواع و ابعاد این افت، و تحلیل این مسئله و تجسس در علل بوجود آورندة آن و راههای مقابله با آن یکی از مهم ترین موضوع‌های پژوهشی و تحقیقی نظامهای آموزش و پرورش است. بسیاری از افراد ناتوانی دانش آموز در یادگیری مواد درسی را افت تحصیلی می دانند به نظر می رسد که این تصور درست نباشد چرا که ناتوانی کودک در فراگیری دروس ممکن است از نقصان ذهنی و محدودیتهای آن ناشی شود درحالیکه افت تحصیلی به معنای نزول از سطح بالاتر به سطح پایین تر در تحصیل و آموزش است.

به منظور تمایز بین این قبیل ناتوانیها و افت تحصیلی ارائه تعریفی از افت تحصیلی لازم و ضروری است. «افت تحصیلی به کاهش عملکرد تحصیلی دانش آموز از سطحی رضایت بخش به سطحی نامطلوب گفته می‌شود» توجه به تعریف فوق نشان می دهد که مقایسه دو بخش عملکرد تحصیل قبلی و فعلی دانش آموز بهترین شاخص از افت تحصیلی است. (لیامی، نجاریان، مکوندی 1373)

از آنجا که افت تحصیلی علاوه بر نظام آموزش (هدفها و برنامه های آموزش، مواد درسی، برنامة درسی، وضعیت و نقش معلمان و مدیریت آموزش، روشهای تدریس ...) با فرهنگ و نظام اجتماعی، ساختار سیاسی و نظام خانوادگی هر کشور رابطه تنگاتنگی دارد، محقق را بر آن می دارد تا در تحقیق و پژوهش خود ارزیابی های دقیقی از عوامل خانوادگی مؤثر بر تکرار پایة دانش‌آموزان مقطع راهنمایی داشته باشد.

بیان مسئله:

افت تحصیلی را به دو صورت کمی و کیفی طبقه بندی می کنند. افت کمی به صورت نسبت دانش‌آموزانی که نمی توانند یک دورة آموزشی را بر اساس هدفهای آموزشی آن دوره بگذرانند به کل دانش‌آموزانی که وارد دورة آموزشی مذکور می شوند تعریف می‌شود. و افت کیفی منظور درصد معینی از دانش‌آموزان هستند که از عهدة گذراندن امتحانهای رسمی برمی آیند اما مهارتها و توانائیهای لازم را آنچنان که در هدفهای آموزشی و پرورشی پیش بینی شده است، به دست نمی آورند. (شریفی، 1369)

در این تحقیق نیز به مسئله تکرار پایة تحصیلی یا مردودی که فقط جنبة کمی بازدهی نظام آموزش و پرورش که در چارچوب نمرات درس دانش‌آموزان است می پردازیم تا با بررسی آماری درصد دانش‌آموزان مردود به نتایجی مثمر ثمر رسیده و آن را مورد استفاده قرار دهیم.

در تعریف مردودی یا تکرار پایه تحصیلی می توان گفت که «تکرار یک کلاس برای دانش آموزی که در خلال یک سال تحصیلی در همان کلاس و پایه که در سال قبل به سر می برده به تحصیل ادامه می دهد و همان کاری را انجام می دهد که در سال گذشته نیز انجام داده است» (امین فر، 1365)

ضرورت پژوهش:

امروزه یکی از مشکلات عمده نظام آموزشی کشور ما پدیدة مردود شدن دانش‌آموزان است که علاوه بر خسارات اقتصادی که رقم قابل توجهی را به خود اختصاص می دهد و با توجه به تأثیرات فراوان مردود شدن در حیطه فردی و اجتماعی می توان برخی از علل این پدیده را شناسایی کرده و به دنبال آن با ارائه راه کارهای مناسب با این معضل فردی، اجتماعی مقابله کرد و موجب جلوگیری از هدر رفتن نیروی بالقوه انسانی و مالی گردید.

چاره اندیشی در این زمینه:

1)         موجب جلوگیری از هدر رفتن نتایج مادی و معنوی و نجات انسانهایی است که پس از شکست تحصیلی زمینه مساعدی برای بزهکاریهای اجتماعی دارند.

2)         جلوگیری از این امر با کاهش تعداد مردودین باعث خواهد شد که نظام آموزشی بتواند امکانات تحصیلی در اختیار افرادی که این مردودین جای آنها را اشغال کرده اند قرار دهد.

3)         از تراکم کلاسها کاسته شود و کیفیت آموزشی بهبود یابد.

4)         منابع را در اختیار بهبود برنامه های تربیت معلم و مواد آموزشی، کمک آموزشی و غیره قرار دهد که ضعف و کمبود آنها عامل اصلی افت تحصیلی و مردودی به شمار می آید.

فهرست مطالب:

فصل اول

مقدمه

بیان مساله

ضرورت تحقیق

سوال های تحقیق

فرضیه های تحقیق

تعریف و مفاهیم و اصطلاحات

پیشینه تحقیق

مقدمه

تحقیقات جهانی انجام شده

وضعیت مطالعات در جهان

روش تحقیق

مقدمه

منابع

فصل اول

مقدمه

بیان مساله

ضرورت تحقیق

سوال های تحقیق

فرضیه های تحقیق

تعریف و مفاهیم و اصطلاحات

پیشینه تحقیق

مقدمه

تحقیقات جهانی انجام شده

وضعیت مطالعات در جهان

روش تحقیق

مقدمه

منابع

منابع و مأخذ:

1-         امین فر، مرتضی. (1365). علل و عوامل افت تحصیلی و چگونگی آن. فصلنامة تعلیم و تربیت. شمارة 7 و 8

2-         آیزمن، تاماس اون یونسکو (1997). راهبردهایی برای کاهش تکرار پایه، ترجمه محمدی، منصورعلی، پژوهشگر تعلیم و تربیت

3-         ثنایی، باقر. (1375). ازدواج و پرتگاههای آن. مجلة پژوهشهای تربیتی. شمارة 4

4-         دانش پژوه، زهرا. (1373). ویژگی دانش‌آموزان ممتاز و عوامل مؤثر در پیشرفت تحصیلی آنان در مناطق نوزده گانه تهران، پژوهشنامة آموزشی شمارة 18. فصلنامة خبری آموزش و پرورش