دانلود مقاله نقش اضافه ولتاژهای موقت در

نقش اضافه ولتاژهای موقت در طرح ایستگاههای فشار قوی و
رعایت پیش بینی های استاندارد

مقدمه
بخش عمده از مشخصات کلیه تجهیزات فشار قوی به ایزولاسیون هادیهاو سیم پیچی ها مربوط میشود.هادیها و سیم پیچی هاتحت ولتاژهای اسمی لازم است از یکدیگرواز زمین یا بدنه تجهیزات به طور مناسب وبا برخورداری از ولتاژ استقامت کافی ایزوله شوند.ماده ایزوله با ارائه ولتاژ دی الکتریک کافی مانع ازبروز قوس یا اختلال در فاصله فازها ویافاز وزمین تحت شدتمیدان الکتریکی ناشی از ولتاژ فرکانس 50 هادی می شود .طبق تعریف استاندارد عایق یا ماده ایزوله عبارت از ماده ای استکه تحت تاًثیرشدت میدان الکتر یکی واقع بر آن ،هیچگونه جریان تخلیه را بر قرار نسازد .اندازه فاصله ایزولاسیون و حداکثر ولتاژ فابل تحمل به عنوان سطح ایزولاسیون دستگاه فشار قوی موسوم بوده،لازم است در قبال انواع مختلف ولتاژهای ظاهر شده در شبکه مقدار استاندارد را دارا باشد.مقدار مناسب سطح ولتاژهای قابل تحمل در طی این فصل مورد مطالعه قرار می گیرد.

ایزولاسیون داخلی وخارجی شبکه و تجهیزات فشار قوی
ایزلاسیون پیش بینی شده هادیهای تحت ولتاژ در ایستگاهها ،تجهیزات فشار قوی وخطوط انتقال انرژی با توجه به عوارض ناشی از اختلال فشار قوی در ایزولاسیون به دو نوع داخلی و خارجی تفسیم میشود .ایزولاسیون خارجی در فضای باز توسط هوا تامین شده،شامل فواصل هوایی میباشد .
ایزولاسیون داخلی در داخل محفظه بسته وآب بندی شده تجهیزات فشار قوی توسط روغن ،روغن،کاغذ ،هوای فشرده ،گاز SF6 تامین می شود . هر گونه قوس واختلال در ایزولاسیون داخلی در داخل محفظه بسته تجهیزات فشار قوی با انفجار وانجام دستگاه همراه بوده،دستگاه فشار قوی قابل استفاده مجددنبوده ، بهره برداری مجدد شبکه و تامین انرژی مصرف کنندها تا هنگام رفع عیب وتعمییر یا تعویض دستگاه غیر ممکن خواهد بود .در حالیکه بروز قوس در ایزولاسیون ،با صدمه و انهدام تجهیزات فشار قوی همراه نبوده ،با قطع کلید و خفه شدن قوس در محل عیب ،امکان بهره برداری مجدد به فاصله زمانی چند دهم ثانیه فراهم می شود .حتی در قبال بروز قوس و اختلال در فواصل هوایی در ایزولاسیون خارجی به دفعات متعدد ،دستگاه مقابل بهره برداری بوده ،به فاصله زمانی کوتاه تحت ولتاژ قرار گرفته بهره برادری ادامه مییابد به عبارت دیگر بروز قوس در هوا و در را فواصل هوایی ،کیفیت ایزولاسیون هوا و شدت میدان قابل تحمل آن را به میزان E=600KV /m برای ولتاژهای موجی E=500KV/m برای ولتاژ فرکانس 50 تحت تاثیر قرار نمی دهد .
خسارات و صدمات ناشی از قوس در ایزولاسیون داخلی ،قابل ملاحظه بوده ،گذشته از صدمه به دستگاه و لزوم تعمییر یا تعویض آن پاره ای موارد تا ماهها به طول می انجامد ،قطع انرژی مصرف کننده هادر دراز مدت را موجب شده ،با توقف خط تولید در واحدهای صنعتی و عدم فروش انرژی همراه می باشد ،به همین علت هیچگونه بروز قوس در ایزولاسیون داخلی قابل قبول نمی باشد .در حالیکه در صورت بروز اختلال در ایزولاسیون خارجی برق دار نمودن دستگاه در فاصله چند دهم ثانیه نظیر خط انتقال انجام شده ،قطع انرژ ی دردراز مدت فوق از نظر مصرف کنندها محسوس نبوده ،هیچگونه تاثیر در خط تولید و توقف موتورها در مراکز صنعتی نخواهد داشت .
با توجه به تعریف ایزولاسیون داخلی وخارجی و عوارض بروز قوس ،خصوصیات دو نوع به شرح زیر نتیجه می شود .
1-بروز هر گونه قوس واختلال در ایزولاسیون داخلی با محفظه آب بندی شده تجهیزات به انهدام یا صدمه دستگاه فشار قوی منجر می شود.
2-انتخاب و طراحی سطح ولتاژ قابل تحمل ایزولاسیون داخلی به طور مناسب صورت می پذیرد . انچنانکه احتمال هبچگونه بروز قوس در قبال ولتاژ اعمال شده موجود نبوده ،احتمال بروز قوس حداقل ومعادل صفر باشد،در حالیکه ایزولاسیون خارجی با احتمال بروز قوس 10./. طراحی شده به عبارت دیگر ایزولاسیون خارجی با احتمال بروز قوس 10./. طراحی شده به عبارت دیگر ایزولاسیون خارحی از نظر تحمل ولتاژ اسمی واضافه ولتاژهای احتمالی ،به میزان 10./.ضعیف تر از ایزولاسیون داخلی بوده ،قوس با احتمال 10./.در آن روی می دهد.
3- ایزولاسیون داخلی در معرض آلودگی محیط ( فضا) تغییرات جوی ،آب و هوا ،باران و برف و تخلیه جوی مستقیم واقع نبوده ،احتمال بروز قوس و اختلال در ایزولاسیون تحت تاثیر عوامل طبیعی محدود می باشد .
در حالیکه ایزولاسیون خارجی در فضای باز واقع بوده به طور مداوم تحت تاثیر تغییرات جوی ،آب و هوا،درجه حرارت ،تخلیه جوی (رعد و برق)و آلودگی محیط واقع می باشد .
4-در ایزولاسیون داخلی امکان انجام آزمایشات و اطمینان از تامین ولتاژ دی الکتریک کافی از طریق بروز قوس موجود نمی باشد(اطمینان از تامین ولتاژ مقاوم مورد نظر توسط ایزولاسیون داخلی به طریق دیگر حاصل میشود.) د رحالیکه تامین ولتاژ دی الکتریک توسط فواصل هوایی واطمینان از ارایه ولتاژ دی الکتریک مورد نظر با انجام آزمایشات مستقیم و اعمال ولتاژ و بروز قوس های متوالی و تنظیم مناسب اندازه فاصله هوایی برآورد می شود .
غیر قابل قبول بودن قوس در ایزولاسیون داخلی ایجاب می نماید تا به هر ترتیب ممکن از فراهم شدن شرایط بروز قوس در ایزولاسیون داخلی تحت تاثیر تغییرات جوی ،اضافه ولتاژها و افزایش درجه حرارت جلوگیری شود.
به عنوان مثال پیش بینی های کافی به منظور ثابت نگاهداشتن درجه حرارت ماده ایزوله ،نظیر روغن ترانسفور -ماتور صورت پذیرد ،تاتقلیل ماده ایزوله تحت تاثیر افزایش درجه حرارت،اختلال در ماده ایزوله را موجب نشود.به همین عتت درجه حرارت هادیهای حامل جریان واقع در داخل محفظه بسته تجهیزات فشار قوی مجهز به ایزولاسیون داخلی به دقت کنترل می شود ،آنچنانکه انرژی حرارتی حال از برقراری جریان اسمی ،افزایش درجه حرارت هادی و ماده ایزوله راتا بیش ازمقدار مجاز موجب نشود نظیر سیم پیچی های تجهیزات فشار قوی در داخل محفظه بسته و هادیهای حامل جریان در کابلهای ،بو شینگها سر کابلها و غیره.
عامل اصلی بروز قوس و اختلال در ایزولاسیون داخلی اضافه ولتاژ ها می باشند ،افزایش ولتاژ تا بیش از مقدار اسمی یا قابل قبول ایزولاسیون داخلی به عنوان اضافه ولتاژمحسوب شده ، قوس و اختلال را در ایزولاسیون موجب می شود .آگاهی از نوع اضافه ولتاژ وعتت بروز آن ،همچنین عکس العمل ماده ایزوله از نظر ارائه ولتاژ دی الکتریک کافی در قبال آن ،انجام پیش بینی ها به منظور جلو گیری از بروز قوس در ایزولاسیون داخلی تحت تاثیر اضافه ولتاژها و تقویت مناسب ایزولاسیونداخلی حائز اهمیت بوده،لازم است مورد مطالعه قرار گیرد.
بخشی از مشخصات ایزولاسیون تجهیزات فشار قوی با توجه به تامین ولتاژ استقامت کافی در قابل انواع مختلف اضافه ولتاژها مورد مطالعه قرار می گیرند .
ایزولاسیون خارجی شامل فواصل هوایی ایزولاسیون به دو دسته به شرح زیر تقسیم می شود
-فواصل هوایی که در آن در فاصله ایزولاسیون،تنها هوا موجود بوده، به عبارت دیگر ولتاژ استقامت این نوع فواصل هوایی منحصراًتوسط هوا تامین می شود .
-فواصل هوایی که در آنان علاوه بر هوا به عنوان ماده ایزوله ،زنجیر یا ستون مقره به عنوان ماده ایزوله جامد موجود بوده،
ولتاژ استقامت یا ولتاژ قابل تحمل فاصله ،با توجه به ولتاژ فابل تحمل ستون مقره و مشخصات ایزوله آن ارائه می شود .
کلیه تجهیزات فشار قوی مجهز به ایزولاسیون داخلی به ایزولاسیون خارجی از نوع فاصله هوایی با ستون مقره مجهز بوده،ایزولاسیون خارجی یا فاصله هوایی آنان وستون مقره مربوطه با توجه به مقررات و دستور العملهای مناسب انتخاب و برآورد می شود .
خصوصیات ایزولاسیون عرضه شده توسط فواصل هوایی بدون زنجیر یا ستون مقره بوده ،ایزولاسیون عرضه شده توسط فواصل هوایی بدون زنجیر یا ستون مقره ،تنها با توجه به شدت میدان تحمل هوا به شرح زیر و ضریب اطمینان 3 برآورد می شود. شدت میدان بروز قوس در هوا در قبال ولتاژ فرکانس 500KV/m 500 یا KV/m 5 ،شدت میدان انتخاب شده برای فواصل هوایی ایزولاسیون ،در حدود KV /cm5/1، شدت میدان بروز قوس در هوا در قبال ولتاژهای موجی منفی ، KV/cm600 و یاKV /cm 6،شدت میدان انتخاب سده برای فواصل هوایی ایزولاسیون در حدود KV /cm2
شدت میدان قابل قبول هوا به شرح فوق تحت تاثیر کیفیت هوا و آلودگی محیط واقع نبوده ،در رطوبت زیاد تنها به میزان 3-2./.کاهش می یابد .در حالیکه شدت میدان قابل هوا در فواصل هوایی با زنجیر یا ستون مقره واقع به شدت تحت تاثیر آلودگی ولایه آلوده بر سطح خارجی مقره واقع بین هادی تحت ولتاژ وزمین قرار داشته ، در شرایط آلودگی سنگین همراه با رطوبت بالا KV/cm1تقلیل می یابد .(کتاب آلودگی محیط ایزولاسیون تجهیزات فشار قوی –انتشارات بازتاب ، سال 78-تهران).
اضافه ولتاژها در ایستگاههای فشار قوی
ولتاژ مقاوم یا ولتاژ قابل تحمل ایزولاسیون هادیها واقع در داخل محفظه بسته تجهیزات فشار قوی لازم است بطور مناسب پیش بینی شود ،آنچنانکه احتمال بروز هیچگونه قوس واختلال موجود نباشد . تهدید عمده ایزولاسیون داخلی از جانب اضافه ولتاژهای ظاهر شده ، در شبکه می باشد .به منظور جلو گیری از اختلال در ایزولاسیون داخلی در فبال کلیه انواع اضافه ولتاژها ،ولتاژ مقاوم ایزولاسیون داخلی تا حد امکان افزایش داده می شود . پیش بینی ولتاژ مقاوم به شرح فوق آنچنانکه کلیه انواع اضافه ولتاژها را تحمل نماید مستلزم آگاهی از نوع و میزان اضافه ولتاژ ها و عوامل موثر در کاهش دامنه آنان و روش مناسب در تقویت ایزولاسیون داخلی خواهد بود ،انچنانکه احتمکال قوس و اختلال در قبال اضافه ولتاژها در ایزولاسیون داخلی تجهیزاتفشار قوی تا حدود صفر کاهش یابد. در غیر این صورت تامین ایزولاسیون داخلی مطمئن در قبال کلیه انواع اضافه ولتاژها غیر ممکن بوده،اقتصادی نیز نخواهد بود .

اضافه ولتاژ های ظاهر شده در شبکه به طور کلی به دو دسته اضافه ولتاژ های موقت و اضافه ولتاژهای موجی تقسیم می شوند .

1- اضافه ولتاژهای موقت :افزایش ولتاژ فرکانس 50 شبکه به عنوان اضافه ولتاژهای موقت یاTemporary
نامیده می شود . افزایش ولتاژ فرکانس 50یا اضافه ولتاژ موقت به دو صورت در شبکه مشاهده می شود .
a- اضافه ولتاژ موقت دراز مدت ، (بیش از یک دقیقه) با افزایش محدود دامنه 5 تا 10./. (ضریب افزایش
05/1 تا 1/1 برابر ) ،این نوع اضافه ولتاژ به علت تغییرات اکتیو و رآکتیو بار شبکه در 24 ساعت مشاهده می شود .
b- اضافه ولتاژ موقت کوتاه مدت ،( کمتر از یک دقیقه) :این نوع اضافه ولتاژ موقت با افزایش دامنه 20 تا 80./. (ضریب اضافه ولتاژ 2/1-8/1 )در کمتر از یک دقیقه مشاهده می شود . اضافه ولتاژ از اتصالی یک فاز به زمین و افزایش ولتاژ فازهای سالم نتیجه می شود .

2-اضافه ولتاژهای موجی : اضافه ولتاژهای موجی با فاصله زمانی کمتر از ms 3 -2 بر روی نیم پریود ولتاژ سینوسی ظاهر شده ، همراه با ینم پریود فوق در طول شبکه منتشر می شوند. لذا به موج امپدانس یا ضربه موسوم است .اضافه ولتاژهای موجی یا ضربه تحت تاثیر دو پدیده زیر در شبکه ظاهر می شوند .
a- پدیده تخلیه جوی :با تخلیه بارهای الکتریکی از ابر بر هادیهای فاز شبکه در فاصله چند ده میکرو ثانیه ،اضافه ولتاژهای موجی ناشی از تخلیه جوی ظاهر شده به Lighting Overvoltage موسوم می باشد.

b- پدیده بروز Restrik در قوسهای طولی روی داده در شبکه :هنگامی که در مسیر جریان بار شبکه ،
پارگی یا قطع هادیهای فاز روی داده فاصله هادیها نیز در محل قطع نا چیز باشد ،جریان بار از طریق قوس ظاهر شده بین دو هادی موسئم به قوس طولی بر قرار بوده ،قوس در لحظات صفر سینوسی بطور طبیعی خاموش شده ،جریان بار مصرف برای فاصله زمانی 100-50 قطع شده ،تحت تاثیر ولتاژ ظاهر شده از طرف شبکه به عنوان ولتاژ اسقرار گذار یا TRV قوس مجدد روی داده ، جریان برقرار می شود .
زده شدن قوس در هر لحظه صفر در قوس طولی به عنوان Restrikeموسوم می باشد .زده شدن قوس در هر لحظه صفر سینوسی یا Restrike ،اضافه ولتاژ با دامنه بالا را با دامنه p.u.4-3 به صورت ولتاژ موجی یا ضربه در ولتاژ سینوسی هادی که به اضافه ولتاژ موجی ناشیRestrike موسوم می باشد.
از آنجا که قطع و وصل کلیدها بطور معمول در روز بطور دتی انجام می شود و در هنگام وصل نیز Restrike روی می دهد لذا این نوع اضافه ولتاژها به عنوان ولتاژهای قطع و وصل یا Switching Overvoltage موسوم می باشند.
در ردیف ولتاژهای دامنه اضافه ولتاژها ناشی از Restrike در کلیدها، محدود بوده پیش بینی اضافی را در ایزولاسیون مگر در موارد خاص ضروری نمی سازد. در حالیکه در کلیه ردیف ولتاژها، هادیها در فضای باز نصب بوده، در معرض تخلیه جوی مداوم واقع بوده، اضافه ولتاژهای موجی تخلیه بطور مداوم در شبکه ظاهر می شوند. به همین علت طبق کلیه استانداردها پیش بینی ایزولاسیون شبکه در ردیف ولتاژهای در قبال ولتاژهای موجی تخلیه جوی و در ردیف ولتاژهای در قبال ولتاژهای موجی و قطع و وصل صورت می پذیرد. در کتاب حاضر خصوصیات طراحی ایستگاهها در ردیف ولتاژهای KN 230-20 مورد نظر بوده، لذا اضافه ولتاژهای قطع و وصل در نظر گرفته نمی شوند.
بطور خلاصه طبق دستورالعمل استاندارد، طرح ایزولاسیون هادیها مشخصات ایزولاسیون فشار قوی در قبال ولتاژها به شرح زیر تعیین می شود.
1- تا ردیف ، با توجه به اضافه ولتاژهای موقت طبق دو بند a و b و اضافه ولتاژهای تخلیه جوی
2- تا ردیف با توجه به اضافه ولتاژهای موقت دو بند a و b و اضافه ولتاژهای موجی تخلیه جوی و قطع و وصل
اضافه ولتاژهای دراز مدت با دامنه محدود
در این نوع اضافه ولتاژهای موقت، ولتاژ اسمی شبکه به تدریج همزمان با کاهش باراکتیو و تبدیل قدرت اکتیو القایی مصرفی خطوط به قدرت اکتیو خازنی، فزونی یافته، با افزایش هر چه بیشتر قدرت اکتیو خازنی حاصل از خطوط، ولتاژ اسمی بیش از پیش فزونی می یابد. تبدیل خطوط انتقال انرژی، در پی کاهش بار اکتیو روی می دهد. کلیه خطوط انتقال انرژی با توجه به خاصیت القایی و خازنی هادیها در سرتاسر طول خط، قدرت راکتیو طبق رابطه زیر مصرف و یا تولید می نمایند.
1-6
- طول موج خط طبق رابطه طول خط سرعت انتشار موج معادل
P – قدرت اکتیو برقرار شده در خط
P0 – قدرت طبیعی خطوط طبق رابطه
Z0 – امپدانس طبیعی خط بر حسب اهم
امپدانس طبیعی خط طبق رابطه حدود مشخص و معین را با توجه به خاصیت القایی و خازنی واحد طول خط دارا بوده، لذا به موقعیت هادیها بر روی برج، تعداد هادیها در هر فاز، نوع و ضخامت ایزولاسیون کابلها بستگی داشته مستقل از طول خط می باشد. حدود امپدانس طبیعی به شرح می باشد:
- برای خطوط با ولتاژ (خطوط با یک هادی در هر فاز):

- برای خطوط با ولتاژ (خطوط با بیش از یک هادی در هر فاز)

- برای کابلها
- برای تاسیسات GIS ، (هادیهای سه فاز در داخل محفظه با ایزولاسیون گاز):
با توجه به دو کمیت مشخص و ثابت U و Z0 در هر خط، قدرت طبیعی خط مقدار ثابت و معین را در هر خط دارا می باشد، در حالیکه قدرت اکتیو خط P یا نسبت در 24 ساعت در فاصله وسیع تغییر نموده، تغییرات قدرت QR را بر حسب نسبت طبق رابطه 1-6 موجب می شود. در صورتی که تغییرات قدرت QR بر حسب نسبت در صفحه مختصات رسم شود، در رابطه فوق شبکه مصرف واقع در انتهای خط اهمی فرض شده، خط فاقد راکتوررشنت یا خازن سری بوده است. به عبارت دیگر منحنی فوق و قدرت QR تنها از خاصیت القایی و خازنی خط نتیجه می شود. طبق رابطه 1-6 و منحنی رسم شده به ازاء نسبت به یا قدرت اکتیو خط صفر بوده، مگاوارمتر خط صفر را نشان می دهد. از آنجا قدرت طبیعی خط به شرح زیر تعریف می شود. قدرت طبیعی در هر خط انتقال انرژی قدرتی است که به ازاء آن قدرت راکتیو حاصل از خط صفر بوده، هیچگونه قدرت راکتیو توسط خط تولید یا مصرف نشود، در این حالت خط خصوصیات خطوط انتقال انرژی جریان مستقیم را دارا بوده به عنوان خط در تحت شرایط : Self-Compensation نامیده می شود.
یا به ازاء P=0 ، خط بی بار قدرت راکتیو ناشی از خاصیت خازنی خط منفی بوده به عنوان قدرت راکتیو شارژر خط بیان می شود:
2-6
به ازاء یا قدرت راکتیو خاصل از خط القایی بوده توسط خط مصرف شده، به ازاء یا قدرت راکتیو حاصل از خط خازنی بوده توسط خط تولید می شود.
قدرت اسمی خط Pn با توجه به جریان بار اسمی هادیهای خط In بیان می شود. نسبت قدرت اسمی Pn به قدرت طبیعی خط P0 در ردیف ولتاژهای اسمی مختلف حدود زیر را در خطوط معمول موسوم به خطوط نوع کلاسیک دارا می باشد.
به عنوان مثال برای خط با نسبت ناحیه کار در قبال بار اسمی با A و برای خط با نسبت ناحیه کار در قبال بار اسمی باB است.
با توجه به ساعات شب و روز و تغییر میزان مصرف در ساعات فوق باراکتیو خط در طول 24 ساعت در فاصله 0-Pn تغییر نموده ، به عنوان مثال در خط تغییرات قدرت راکتیو خط در 24 ساعت از تغییرات قدرت اکتیو در فاصله 0-Pn نتیجه شده، هنگامی که نسبت باشد قدرت راکتیو حاصل از خط خازنی هنگامی که باشد قدرت راکتیو القایی می باشد بر طبق نواحی کار B , A برای خطوط 400 و قدرت راکتیو حاصل از خطوط در ساعات پیک بار تا 3-2 برابر قدرت راکتیو حاصل از خطوط بالغ می شود.
قدرت راکتیو خط در طی 24 ساعت به تعداد دوبار در فاصله دو نقطه y , x جابجا می شود. در ساعات پیک بار در نقطه y سپس همزمان با کاهش بار در ساعات 12-11 شب به تدریج در نقطه x واقع شده، تا ساعت 6-5 صبح به مدت 6 ساعت در این نقطه واقع بوده، در فاصله زمانی فوق خط قدرت راکتیو تولید نموده از ساعت 6 صبح به تدریج بار اکتیو افزایش یافته، در ساعات پیک به نقطه y جابجا می شود. در طی تغییرات باراکتیو، در نقطه y قدرت راکتیو القایی قابل ملاحظه توسط خاصیت القایی خط مصرف شده خط با افت ولتاژ روبرو می شود. در ساعات شب هنگامی که بار خط و نسبت در حدود نقطه x واقع می شود، قدرت راکتیو خازنی به میزان (به ازاء در رابطه 1-6) توسط خط تولید شده ، خط و شبکه با افزایش ولتاژ روبرو می شوند.
تغییرات قدرت اکتیو در 24 ساعت در کلیه خطوط واقع در یک منطقه طور همزمان روی می دهند به عنوان مثال برای 4 خط تغذیه شده از ایستگاه تغذیه شده از ایستگاه پیک بار در حدود ساعت مشخص روی داده، کلیه خطوط بطور همزمان قدرت راکتیو مصرف نموده، مجموع قدرت راکتیو مصرف شده توسط کلیه خطوط افت ولتاژ قابل ملاحظه و در ساعات شب ، مجموع قدرت راکتیو خازنی تولید شده توسط خطوط افزایش ولتاژ را در شینه موجب می شود.
مثال 1-6 :
ایستگاه نشان داده شده در شکل 6-6 به منظور تغذیه استان T احداث شده از طریق 4 خط با طول های نشان داده شده مجهز به هادی مشابه Lynx در کلیه آنان، (قدرت اسمی یکسان) شهرستان و ایستگاههای استان را تغذیه می نماید. قدرت راکتیو خازنی حاصل از کلیه خطوط در ساعت 12 شب در شینه مورد نظر می باشد. در سه خط 1، 2 و 4 بار اکتیو در ساعت 12 شب تا حدود 5% بار اسمی کاهش یافته، خط 3 به منظور تغذیه کارخانه سیمان با مصرف به صورت سه شیفت بکار می رود.
برای سه خط 1، 2 و 4 بار راکتیو تولید شده توسط هر یک از خطوط در ساعت 12 شب به ازاء محاسبه می شود. (رابطه 2-6).

برای کلیه خطوط قدرت طبیعی عبارتست از :

طول موج برای دو خط 2 و 4 عبارتست از :

افزایش و کاهش ولتاژ خطوط در 24 ساعت
با توجه به تبدیل همزمان قدرت راکتیو کلیه خطوط به قدرت راکتیو خازنی ولتاژ در شینه تغذیه به میزان قابل ملاحظه افزایش می یابد. به همین ترتیب افت ولتاژ در ساعات پیک بطور همزمان روی می دهد. افزایش ولتاژ تا بیش از مقدار اسمی و کاهش ولتاژ به صورت افت همزمان با تغییرات بار اکتیو و تغییر ماهیت قدرت راکنیو خطوط در کلیه شبکه ها در طول 24 ساعت بطور مداوم مشاهده می شود افزایش و کاهش ولتاژ اسمی به ترتیب فوق از نظر مصرف کننده ها و تجهیزات شبکه با عوارض و مشکلات متعدد در بهره برداری همراه می باشد. افزایش ولتاژ در ساعات نیمه شب ایزولاسیون شبکه را تهدید نموده، در نقاط با ایزولاسیون ضعیف اختلال و بروز عیب را موجب می شود. بسیاری از حوادث و عیوب روی داده در خطوط انتقال انرژی و تجهیزات فشار قوی در ساعات شب روی می دهند. به عنوان مثال فواصل هوایی ایزولاسیون با زنجیر یا ستون مقره در خطوط در تجهیزات و در سطح ایستگاه، نظیر ستون مقره برق گیرها ، کلیدها، CT ها، بوشینگ ها، پوشیده از لایه آلوده، در ساعات شب مختل شده، قوس سطحی و قطع شبکه را در اوقات رطوبی هوا موجب می شوند.
چنانکه در قسمت بعد شرح داده خواهد شد ایزولاسیون خارجی تجهیزات فشار قوی مجهز به ستون های مقره به اضافه ولتاژهای موقت دراز مدت، ظاهر شده در ساعات شب و بی باری شبکه، فوق العاده حساس بوده بروز قوس و عیب را سبب می شود. از نظر مصرف کننده های انرژی نیز افزایش ولتاژ در ساعات نیمه شب عیب در کابلها، موتورها، ترانسفورماتورها، در شبکه های توزیع و کارخانجات صنعتی و تولیدی موجب می شود. به همین علت کاهش ولتاژ در ساعات شب مورد نظر بوده بخشی از پیش بینی ها در هنگام طرح ایستگاه به همین منظور صورت می پذیرد. افت ولتاژ در ساعات پیک از نظر ایزولاسیون مشکل عمده را همراه نداشته ولی جریان مصرفی بارهای غیر خطی نظیر موتورها را فزونی می بخشد. مقابله با پدیده فوق و تغییرات ولتاژ شبکه در طول 24 ساعت از طرفی مستلزم تنظیم ولتاژ و از طرف دیگر تقویت مناسب ایزولاسیون تجهیزات فشار قوی خواهد بود.
طبق کلیه استانداردها سطح ایزولاسیون تجهیزات فشار قوی تا حدود مناسب 10-5% بیش از ولتاژ اسمی در نظر گرفته شده، کلیه کارخانجات سازنده تجهیزات فشار قوی را به منظور تحمل دائم اضافه ولتاژ موقت فرکانس 50 کوتاه مدت ناشی از ساعات بی باری شبکه طرح و پیش بینی می نمایند. درصد افزایش اضافه ولتاژ متناسب با افزایش ردیف ولتاژ اسمی کاهش می یابد. به عنوان مثال در ردیف افزایش قابل قبول ولتاژ در ساعات شب تا و مقدار اضافه ولتاژ یا 20% مقدار اسمی تعیین شده است در حالیکه در ردیف افزایش ولتاژ تا مقدار و مقدار اضافه ولتاژ به میزان یا 5% ولتاژ اسمی بوده قادر به تحمل ولتاژ فرکانس 50 بطور دائم به میزان می باشند.
کلیه تجهیزات فشار قوی با توجه به سطح افزایش ولتاژ درازمدت طبق مقادیر استاندارد طراحی شده، سطح فوق به عنوان حداکثر ولتاژ کار دستگاه یا Maxomum Contionous Operatling Voltage موسوم بوده، بر روی پلاک تجهیزات با همین عنوان قید می شود. بدین ترتیب افزایش ولتاژ اسمی در هر ردیف تا سطح مورد اشاره قید شده بر روی تجهیزات فشار قوی قابل می باشد. افزایش ولتاژ تا بیش از مقدار فوق ، قابل قبول نبوده، لازم است از طریق پیش بینی های مناسب به شرح زیر از افزایش ولتاژ تا پیش از سطح فوق جلوگیری شود.
1- تنظیم ولتاژ در طرف تغذیه ترانسفورماتورها به میزان ولتاژ اسمی با استفاده از تغییر تعداد دور سیم پیچی ها به میزان محدود توسط دستگاه Tap Changer : امکان تنظیم ولتاژ به میزان محدود در کلیه ترانسفورماتورها بطور دستی یا اتوماتیک ، در زیر بار و یا بدون بار (off-load) موجود می باشد. ترانسفورماتورهای توزیع به طور معمول از نوع off-load بوده ترانسفورماتورهای معمول 63 و یا KV 230 به دستگاه تنظیم ولتاژ One-load از نوع اتوماتیک و یا دستی مجهز می باشند. در ایستگاهها با اپراتور سه شیفت به صورت دائم از دستگاه تنظیم دستی در زیر بار استفاده می شود. در ایستگاهها فاقد اپراتور از دستگاه تنظیم اتوماتیک ولتاژ استفاده می شود.
2- استفاده از راکتورهای شنت: راکتور با خاصیت القایی بالا، بین فاز و زمین وصل شده قدرت راکتیو القایی مصرف می نماید. همزمان با تبدیل قدرت راکتیو شبکه به مشخصه خازنی و افزایش ولتاژ، راکتور به شبکه وصل شده، قدرت راکتیو تولید شده توسط راکتور به مصرف رسیده، قدرت تولیدی خطوط کمپانسه شده، ولتاژ کاهش می یابد. در ساعات پرباری شبکه همزمان با تبدیل قدرت راکتیو خازنی شبکه به مشخصه القایی، در ساعات صبح از شبکه جدا شده، ولتاژ مقدار عادی و اسمی را دارا می شود. بدین ترتیب راکتور شنت به تعداد 2 بار در 24 ساعت مورد قطع و وصل قرار گرفته ولتاژ اسمی شبکه را کنترل و تنظیم می نماید. به همین علت راکتورهای شنت پیش بینی شده، به منظور کمپانسه نمودن قدرت راکتیو خطوط ناشی از تغییرات بار شبکه به راکتور شنت قابل قطع و وصل یا Switchable راکتور موسوم می باشند.
قدرت راکتیو خازنی تولید شده توسط خطوط شبکه در شرایط بی باری، قدرت راکتیو شنت را مشخص ساخته با MVAR مشخص می شود. راکتورها در شبکه به دو نوع شنت و سری تقسیم می شوند راکتور از نوع سری در مسیر جریان بار نصب شده به منظور محدود ساختن جریان عیب و قدرت اتصال کوتاه بکار می رود،. راکتور سری تنها در شبکه های ولتاژ متوسط * بکار می رود در حالیکه راکتور شنت بین فاز و زمین وصل شده به منظور کمپانسه نمودن قدرت راکتیو خازنی حاصل از خطوط بکار می رود. برای این منظور قدرت راکتور شنت در حدود قدرت راکتیو ظاهر شده در محل شینه تغذیه، در ساعات بی باری شبکه، انتخاب می شود. در مثال 1-6 به منظور کاهش ولتاژ در ساعات شب پیش بینی راکتور با قدرت MVAR 5 مناسب بوده با وصل آن ولتاژ تا میزان قابل ملاحظه بالغ بر 4-3 بله تنظبم ولتاژ ترانسفور کاهش می یابد بدون اینکه تنظیم ولتاژ توسط دستگاه TC ترانسفورماتور نیاز باشد. بطور معمول تنظیم ولتاژ توسط ترانسفورماتور، به تغییرات محدود ولتاژ شبکه پاسخ داده مناسب می باشد، در حالیکه راکتور شنت در قبال تغییرات وسیع ولتاژ با سرعت بالا بکار برده شده، پیش بینی می شود.
در مثال مورد اشاره پیش بینی راکتور با قدرت MVAR 5 تحت ولتاژ KV 63 به منظور اتصال به شینه
KV 63 با هزینه بالا همراه خواهد بود. در حالیکه راکتور با قدرت فوق تحت ولتاژ 20، 15، 5/12، 10 از نظر اقتصادی مناسب و قابل قبول می باشد. لذا راکتور با قدرت MVAR 5 تحت ولتاژ 5/12 ساخته شده از طریق سیم پیچی سوم ترانسفورماتور 63/230 به شبکه وصل می شود. چنانکه ترانسفورماتورها بطور معمول با سیم پیچی سوم تحت ولتاژ 20-10 و با قدرت MVAR 5 هیچگونه تفاوت با راکتور با قدرت مشابه تحت ولتاژ KV 63 وصل به شینه KV 63 دارا نمی باشد. در حالیکه هزینه راکتور تحت ولتاژ KV 5/12 تا حدود 8-5 برابر کمتر خواهد بود.
در ردیف و لتاژهای KV 230-400 قدرت راکتور شنت مورد نیاز به حدود MVAR 1000-30 بالغ می ود. در این حالت ساخت راکتور تحت ولتاژهای KV 400-230 و بالاتر مقرون به صرفه بوده، راکتور تحت ولتاژ شینه ساخته شده، مستقیماً به شینه اصلی تغذیه وصل می شود. در ایران راکتورهای شنت از نوع Switchable در ردیف KV 230بکار برده نشده ولی در ردیف KV 400 در ایستگاههای KV 400 با قدرت راکتیو بالا در ساعات بی باری شبکه بکار برده می شود.
قدرت راکتیو خازنی حاصل از خصوص انتقال انرژی در ساعات بی باری شبکه، بستگی مستقیم با طول خطوط داشته، با توجه به طول بالای خطوط انتقال انرژی در ایران پیش بینی راکتورهای شنت تحت ولتاژ KV 20-10 و یا تحت ولتاژ انتقال KV 400 ضرورت می یابند.
مثال 2-6
در شکل 8-6 خط KV 230 تهران- سمنان – شاهرود- نشان داده شده است. به منظور جلوگیری از افزایش ولتاژ، نصب راکتور شنت در سیم پیچی سوم ترانسفورماتورها در ایستگاههای سمنان و شاهرود ضروری می باشد، قدرت راکتور شنت مورد نصب در ایستگاه سمنان مورد نظر می باشد.
قدرت راکتور شنت در ایستگاه سمنان به منظور کمپانسه نمودن قدرت راکتیو سه خط KV 63 ، 1،2،3 و خط KV 230 سمنان – شاهرود پیش بینی می شود. قدرت راکتیو خازنی هر یک از خطوط KV 63 با طول متوسط KV 50 در شرایط بی باری عبارتست از : (رابطه 2-6)

لذا راکتورها شنت با قدرت MVAR 15-12 مناسب خواهد بود. راکتور با قدرت MVAR 5/12 با ولتاژ
KV 5/10 در سیم پیچی سوم ترانسفورماتور KV 63/230 پیش بینی می شود.
مقابله با افت ولتاژ در ساعات پیک
افت ولتاژ در ساعات پیک از مصرف قدرت راکتیو توسط خطوط به ازاء بار اسمی و بارهای بیش از آن با توجه به نسبت طبق جدول 1-6 نتیجه می شود. در حالیکه قدرت راکتیو کلیه مصرف کننده ها و واحد صنعتی مجهز به موتورهای الکتریکی متعدد، در شبکه توزیع، از طریق نصب واحدهای خازنی، کمپانسه شده، شبکه مصرف KV 20-11 شهری و صنعتی فاقد قدرت راکتیو القایی فرض می شوند. در حال حاضر کلیه مصرف کننده ها با ضریب قدرت کمتر از 8/0 توسط شرکت های توزیع برق شناسایی شده. از طریق نصب واحدهای خازنی ضریب قدرت آنان اصلاح می شوند. بنابراین فرض مورد اشاره قابل قبول بوده، منطبق با واقعیت می باشد. در اینگونه شبکه های مصرف، قدرت راکتیو القایی ظاهر شده در شبکه های KV 63 و KV 230 را قدرت رادیواکتیو مصرف شده با توجه به خاصیت القایی خطوط فوق تشکیل می دهد. قدرت راکتیو مصرف شده به شرح فوق، افت ولتاژ را در ساعات پیک موجب می شود. اصلاح ولتاژ مستلزم کمپانسه نمودن قدرت فوق از طریق نصب بانگ خازنی تحت ولتاژ 20 یا KV 63 و وصل آن به شبکه در ساعات پیک بار می باشد. بدین ترتیب قدرت راکتیو بانک خازنی با توجه به قدرت راکتیو القایی مصرف شده توسط خطوط به ازاء بار اسمی برآورد می شود.
مثال 3-6 :
قدرت بانگ خازنی مورد نصب در ایستگاه KV 63 در برآورد می شود. قدرت راکتیو مصرف شده در ساعات پیک شامل قدرت راکتیو مصرفی خط AB و خطوط KV 20 خروجی L3,L2,L1 خو.اهد بود.
قدرت راکتیو مصرف شده توسط خطوط به ازاء بار اسمی Pn طبق رابطه زیر محاسبه می شود:

نسبت برای خطوط KV 63 در حدود 5/3 و خطوط KV 20 با بار اسمی MW 8 فرض می شوند. برای خط KV 63 AB, با بار اسمی MW 40 و قدرت طبیعی قدرت راکتیو مصرفی خط AB عبارتست از :

برای خطوط KV 20 هر یک به طول KV 20 عبارتست از :

لذا :

لذا بانک خازنی با قدرت MVAR 8 انتخاب می شود. بانگ خازنی تحت ولتاژ KV 20 متصل می شود.
اضافه ولتاژهای فرکانس 50 با دامنه بالا و مدت محدود
اضافه ولتاژها با دامنه بالا در فاصله زمانی محدود کمتر از یک دقیقه در هر فاز ظاهر می شوند، دامنه بالای اضافه ولتاژ به حدود 5/1 تا 2 برابر ولتاژ فاز محدود شده، در پی اتصال یک یا دو فاز به زمین، در فاز سالم ظاهر می شوند. همزمان با بروز عیب زمین در هر فاز ولتاژ در فازهای سالم به صورت لحظه ای افزایش یافته با برقراری جریان عیب زمین در فاز معیوب و تشخیص آن توسط رله های حفاظتی و سپس قطع کلید، اضافه ولتاژ از تجهیزات برداشته می شود. لذا مدت برقراری اضافه ولتاژ به فاصله زمانی برقراری جریان عیب و قطع جریان توسط کلید بستگی خواهد داشت. فاصله زمانی برقراری جریان عیب زمین، شامل فاصله زمانی کار رله حفاظتی و تاخیر زمانی مربوط آن و فاصله زمانی قطع جریان توسط کلید می باشد. فاصله زمانی فوق به حدود یک ثانیه بالغ می شود. در صورت وصل مجدد کلید به دفعات متوالی اضافه ولتاژ به صورت منقطع ممکن است تا حدود 1 دقیقه به طول انجامد. به همین علت مدت اضافه ولتاژ موقت در حدود 1 دقیقه در نظر گرفته می شود. در قبال این نوع اضافه ولتاژها نیز لازم است ایزولاسیون داخلی تجهیزات فشار قوی از تحمل الکتریکی کافی برخوردار باشند. برای این منظور در کلید استانداردها ولتاژ یک دقیقه در هر ردیف ولتاژ اسمی تعریف شده است بر طبق آن کلیه تجهیزات فشار قوی با ولتاژ استاندارد به عنوان ولتاژ یک دقیقه مورد آزمایش قرار گرفته، ولتاژ فرکانس 50 به مدت یک دقیقه به دستگاه فشار قوی اعمال می شود. مقدار ولتاژ یک دقیقه به دستگاه فشار قوی اعمال می شود.
افزایش ولتاژ فاز- زمین در فازهای سالم در پی بروز عیب زمین در محل عیب، در شکل b10-6 نشان داده شده است. میزان افزایش ولتاژ در فازهای سالم به مقدار جریان عیب زمین بستگی داشته، با افزایش جریان عیب زمین، میزان افزایش ولتاژ در فاز سالم کاهش می یابد. به عنوان مثال در صورت ایزوله بودن نقطه نول شبکه تغذیه و عدم برقراری جریان عیب زمین در اتصالی یک فاز به زمین، ولتاژ در فاز سالم حداقل تا برابر و بیشتر افزایش می یابد. به همین علت میزان افزایش ولتاژ در فاز سالم یا اضافه ولتاژ موقت کوتاه مدت با ضریب موسوم به ضریب زمین طبق رابطه زیر تعریف می شود:
3-6
U phs- ولتاژ فاز سالم پس از بروز عیب فاز – زمین
- ولتاژ فاز قبل از بروز عیب زمین
میزان افزایش ولتاژ فاز سالم با توجه به ضریب زمین Kg در استاندارد به شرح زیر تعیین شده است.
برای ردیف ولتاژهای توزیع
برای ردیف ولتاژهای انتقال
بدین ترتیب افزایش ولتاژ کوتاه مدت ناشی از عیوب فاز- زمین در ردیف توزیع تا 40% و در ردیف انتقال تا 5% قابل قبول می باشد. بنابراین طرح ایستگاه و انتخاب مشخصات تجهیزات فشار قوی لازم است بطور مناسب صورت گیرد، آنچنانکه ضریب زمین از حدود تعیین شده در استاندارد به شرح فوق تجاوز ننماید.
به منظور تعیین کمیات موثر در مقدار ضریب زمین و رعایت پیش بینی های لازم در هنگام انتخاب مشخصات تجهیزات، ولتاژ فاز سالم در قبال عیوب زمین محاسبه شده ضریب زمین و کمیات موثر مقدار آن تعیین می شوند، با محاسبه ولتاژ فاز سالم ضریب زمین به شرح زیر برآورد می شود:
4- 6
- راکتانس مولفه صفر دیده شده از محل عیب زمین
- راکتانس مولفه مستقیم دیده شده از محل عیب زمین
بنابراین مقدار ضریب زمین یا میزان افزایش ولتاژ در فاز سالم در پی بروز عیب زمین در هر یک از فازها، به نسبت بستگی داشته ، به منظور تامین ضریب زمین در ردیف انتقال و در ردیف توزیع، نسبت مناسبت و روش های تامین آن یافته می شوند.
1- در ردیف انتقال لازم است هیچگونه افزایش در ولتاژ فازهای سالم در پی عیب زمین در هر یک از فازها، روی نداده، ضریب زمین مقدار 05/1-1= Kg را دارا باشد. به منظور تعیین نسبت مربوطه آن، با استفاده از منحنی فوق نسبت مناسب در ردیف انتقال در محدود 3-1 نتیجه می شود. در نسبت راکتانس مستقیم دیده شده از محل عیب نسبتاً ثابت بوده راکتانس مولفه صفر به وضعیت نقطه نول شبکه بستگی داشته با افزایش تعداد نقاط نول و اتصال کلیه سیم پیچی های سه فاز، به صورت ستاره زمین شده به میزان قابل ملاحظه کاهش یافته به مقدار واحد نزدیک می شود. این نتیجه گیری قبلاً نیز حاصل گردید. کاهش راکتانس مولفه صفر جریان عیب زمین را فزونی می بخشد. بر طبق آن هنگامی که شود جریان عیب زمین تک فاز با جریان عیب سه فاز برابر می شود. رابطه زیر نیز برابری جریان عیب تک فاز را به سه فاز به ازاء تایید می نماید. در کلیه شبکه های انتقال و توزیع انرژی جریان عیب سه فاز مستقل از وضعیت نقطه نول بوده، تنها با توجه به مولفه مستقیم راکتانس دیده شده از محل عیب برآورده می شود یا :

به همین علت جریان عیب سه فاز به عنوان جریان مبنا در نظر گرفته شده، جریان عیب تک فاز نسبت به آن برآورد می شود.
جریان عیب تک فاز عبارتست از :
5-6
در این صورت نسبت جریان عیب تک فاز به سه فاز خواهد بود:
6-6
ملاحظه می شود هر دو منحنی به ازاء 1=m برابر واحد شده نتیجه می شود، بدین ترتیب به منظور تامین ضریب زمین لازم است جریان عیب زمین افزایش یافته با جریان عیب سه فاز برابر شود، این منظور به ازاء نسبت حاصل می شود. کاهش نسبت تا مقدار واحد مستلزم تقلیل راکتانس مولفه صفر تا مقدار مولفه مستقیم شبکه خواهد بود. به منظور تقلیل حداقل راکتانس مولفه صفر در مسیر جریان زمین و افزایش جریان زمین تا مقدار حداکثر ممکن ، دستورالعمل زیر ارائه شده است:
الف- پیش بینی کلیه اتصالات سه فاز در ردیف ولتاژهای انتقال نظیر سیم پیچی سه فاز ترانسفورماتورها و راکتورها به صورت ستاره زمین شده، آنچنانکه در صورت اتصال هر نقطه از هادیهای تحت ولتاژ در هر نقطه شبکه به زمین، جریان عیب زمین با مقدار بالا برقرار شود. تعداد هر چه بیشتر نقاط نول زمین شده، جریان عیب زمین را فزونی بخشیده، کاهش ضریب زمین را موجب
می شود. به همین علت کلیه اتصالات سه فاز در ردیف انتقال بدون استثناء به صورت ستاره زمین شده در نظر گرفته می شوند، بدین ترتیب در ردیف انتقال شامل ولتاژهای KV 400-230-132 و بالاتر اتصال سیم پیچی ها به صورت مثلث مجاز نبوده قابل قبول نمی باشد.
در ردیف KV 63 پیش بینی سه فاز به صورت مثلث در طرف اولیه با ثانویه موجود بوده چنانکه اتصال مثلث سیم پیچی ها در طرف مصرف واقع باشد، شبکه مصرف از طریق Earthing Transformer زمین می شود. بطور معمول سیم پیچی های طرف اولیه تحت ولتاژ KV 63 به صورت ستاره زمین شده پیش بینی می شود. هنگامی که سیم پیچی هر دو طرف اولیه و ثانویه ترانسفورماتورها تحت ولتاژ انتقال واقع باشند، طبق دستورالعمل فوق اتصال آنان خواهد بود.
به منظور سهولت کار رله های حفاظتی ترانسفورماتور نظیر رله دیفرانسیل، اختلاف فاز سیم پیچی های اولیه و ثانویه هر دو با اتصال ستاره زمین شده، معادل و0 یا در نظر گرفته می شود. در این صورت گروه اتصال سیم پیچی ترانسفورماتورها 12- و 11- یا 1- خواهد بود.
ب- پیش بینی سیم پیچی سوم با اتصال مثلث به منظور کاهش امپدانس هموپلر: چنانچه مدار معادل ترانسفور با اتصال ستاره- ستاره رسم رسم گردد، با برقراری جریان عیب فاز- زمین (جریان مولفه صفر)، امپدانس مغناطیسی ترانسفورماتور در مسیر جریان عیب فاز- زمین واقع گردیده موجب افزایش درجه حرارت ترانسفورماتور و مدار مغناطیسی آن می شود.
به عنوان مثال در ترانسفورماتور با نسبت تبدیل 132/230 کیلوولت، در صورت پیش بینی سیم پیچی سوم، امپدانس هموپلر از حدود 120% تا 50% تقلیل یافته جریان عیب فاز- زمین از 1535 به 6060 آمپر فزونی می یابد. بدین ترتیب در حالیکه امپدانس هموپلر تا حدود تقلیل یافته، جریان عیب فاز – زمین تا نزدیک 4 برابر افزایش یافته است. افزایش جریان عیب فاز- زمین به ترتیب فوق ضمن تامین حساسیت کافی رله های محافظتی، اضافه ولتاژ در فازهای سالم را تا حد مناسب محدود ساخته، نسبت مورد نظر را تامین را تامین می نماید.
به همین علت ترانسفورماتورهای انتقال با اتصال ستاره- ستاره بدون استثناء مجهز به سیم پیچی سوم با اتصال مثلث پیش بینی می شوند.
در صورت بالا بودن تعداد نقاط نول در محوطه ایستگاه و در مجاور یکدیگر نیاز به پیش بینی سیم پیچی نخواهد بود. این حالت در ایستگاههای بزرگ متشکل از 8 تا 10 ترانسفورماتور و نقاط نول متعدد در ایستگاه مشاهده می شود. در شبکه ها با فاصله قابل ملاحظه ایستگاهها از یکدیگر (بیش از 30-40 کیلومتر) و تعداد محدود ترانسقورماتورها در هر ایستگاه، کمتر از 2 یا 3 دستگاه تعداد نقاط نول به منظور کاهش امپدانس همپولر و سطح مناسب اضافه ولتاژ موقت ظاهر شده کافی نبوده، ضروری است ترانسفورماتورها و اتوترانسفورماتورها بدون استثنا به سیم پیچی سوم با اتصال مثلث مجهز شوند. شرایط فوق برای شبکه احداث شده در کشور ما با وسعت قابل ملاحظه و فاصله بالای بین شهرها و ایستگاهها تا حدود 100-50 کیلومتر صدق می نماید. همچنانکه دیده خواهد شد در پاره ای کشورها با وسعت محدود و تعداد قابل ملاحظه ترانسفورماتورها این پیش بینی ضرورت نمی یابد. از جمله در کشور انگلستان بسیاری از ترانسفورماتورهای انتقال با اتصال ستاره- ستاره فاقد سیم پیچی سوم می باشند.
در شرایط عادی و به ازاء جریان بار، جریان هارمونی سوم در سیم پیچی سوم برقرار و مدار آن بسته می شود، در صورت عدم پیش بینی سیم پیچی فوق، جریان هارمونی سوم با فرکانس بالا در خطوط انتقال انرژی برقرار شده، سطح تداخلات یا Interfernce را در خطوط تلفنی و مخابراتی به طور قابل ملاحظه افزایش می دهد.
تاثیر سیم پیچی سوم در کاهش امپدانس هموپلر در ترانسفورماتورها با قدرت بالا از نوع تک فاز بیش از سه فاز می باشد.
ج- پیش بینی اتوترانسفورماتورها به عوض ترانسفورماتورها، اتوترانسفورماتورها با اتصال ستاره زمین شده امپدانس هموپلر کمتر را نسبت به ترانسفوماتورها با اتصال ستاره- ستاره زمین عرضه می سازند.
استفاده از اتو ترانسفورماتورها به عوض ترانسفورماتورها هنگامی مناسب خواهد بود که نسبت تبدیل از 2 تجاوز ننماید نظیر اتوترانسفورماتورها با نسبت های تبدیل 230/400، 132/230 و غیره پیش بینی سیم پیچی سوم در ترانسفورماتورها امپدانس هموپلر را بیش از پیش کاهش می دهد. برای شبکه با خصوصیات ذکر شده در بند ب، اتوترانسفورماتورها نیز به سیم پیچی سوم با اتصال مثلث مجهز می باشند.
د- استفاده از نقطه نول راکتورهای شنت متصل به خطوط انتقال انرژی راکتورهای شنت با اتصال مستقیم به خطوط انتقال انرژی در ردیف ولتاژهای پیش بینی می شوند، با این همه در این ردیف ولتاژها نیز ترانسفورماتورها و اتوترانسفورماتورها به سیم پیچی سوم مجهز می باشند.
بدین ترتیب به طور خلاصه نتایج زیر حاصل می شوند.
1- کلیه ترانسفورماتورهای انتقال انرژی با اتصال ستاره- ستاره زمین شده در هر دو طرف طرح شده، به منظور گردش جریان هموپلر در هنگام بروز عیب و جریان هارمونی سوم در شرایط عادی به ازاء جریان بار به سیم پیچی سوم با اتصال مثلث مجهز می باشند. این سیم پیچی ممکن است جهت تغذیه با یا مصرف کننده مخصوص پیش بینی شده و یا بدون استفاده تنها به عنوان مدار گردشی جریان هموپلر یا جریان هارمونی سوم به کار رود.
2- کلیه اتو ترانسفورماتورهای به کار برده شده در انتقال انرژی مجهز به سیم پیچی سوم با اتصال مثلث پیش بینی می شوند.
3- سیم پیچی با ولتاژ اسمی در ترانسفورماتورهای انتقال که به عنوان سیم پیچی طرف دوم در ترانسفورماتورهای 63/230، 63/132 و 63/400 کیلو ولت محسوب می شود، به صورت مثلث پیش بینی شود. در این حالت اتصال مثلث سیم پیچی فوق به منظور برقراری جریان هموپلر وجریان هارمونی سوم به کار برده شده نیازی به سیم پیچی سوم با اتصال مثلث نخواهد بود. در عوض ضروری است. ترانسفورماتور زمین کننده یا Earthing Tr با اتصال ستاره- زیگزاگ زمین شده پیش بینی شود. نقطه نول اتصال زیگزاگ این ترانسفورماتور در طرف KV 63 زمین شده شبکه تغذیه 63 کیلوولت را به شبکه با نول زمین شده تبدیل می نماید. بر طبق استاندارد ترانسفورماتورهای زمین کننده یا E.T. در مجاور ترانسفورماتور اصلی نصب شده، شینه های خروجی ترانسفورماتور اصلی در طرف 63 کیلوولت بلافاصله پس از مقره های عبوری به ترانسفورماتورهای زمین کننده متصل خواهند شد نحوه انتخاب ترانسفورماتورهای زمین کننده و مشخصات مناسب و مورد نیاز آنان تعیین خواهند شد.
بدین ترتیب ترانسفورماتورهای 63/230 یا 63/400 یا KV 63/132 به صورت سه سیم پیچی سوم به صورت مثلث و یا دو سیم پیچی با اتصال ستاره زمین شده- مثلث همراه با ترانسفورماتور زمین کننده به کار خواهند رفت.
4- در ردیف توزیع KV 30-6/3، از نوع شبکه های توزیع تجاری، شهری، کشاورزی، فاقد مصرف کننده ها تحت ولتاژ بالا، است ضریب زمین از حدود 4/1 تجاوز ننماید، در حالیکه در شبکه های توزیع صنعتی تاسیسات و مصرف کننده ها تحت ولتاژ بالا نظیر موتورهای الکتریک فشار قوی، کوره های القایی، کوره های قوس الکتریکی، یکسو کننده و غیره موجود بوده، پیش بینی شبکه ها به صورت نول ایزوله و یا نول زمین شده از طریق مقاومت معمول و ضروری بوده، ضریب زمین تاحدود 7/1 افزایش می یابد
در صورت اتصال سیم پیچی تغذیه به صورت ستاره زمین شده، جریان عیب زمین افزایش یافته، ضریب زمین کمتر را عرضه می سازد. در حالیکه کاهش بیشتر ضریب زمین مورد نظر نبوده، افزایش ولتاژ تا
4/1 برابر در فازهای بیشتر ضریب زمین مورد نظر نبوده، لذا جریان عیب زمین تا مقادیر کمتر نیز کاهش داده می شود. کاهش ه چه بیشتر جریان عیب زمین مانع از استهلاک سریع دستگاههای قطع و وصل شده، افزایش ولتاژ نیز حدود قابل قبول را دارا می شود. به همین علت جریان عیب زمین، آنچنانکه ضریب اضافه ولتاژ از حدود 4/1 تجاوز ننماید در نظر گرفته می شود. در این حالت شبکه به عنوان شبکه با جریان زمین محدود شده نامیده می شود. در این شبکه ها هر مقدار جریان عیب زمین از طریق نصب مقاومت و یا راکتور در نقطه نول اتصال ستاره سیم پیچی های تغذیه، لذا با نصب مقاومت و یا راکتور در نقطه نول با مقدار مناسب محاسبه شده، جریان عیب زمین تا هر میزان مورد نظر کاهش می یابد. مقدار مناسب مقاومت

دانلود مقاله بررسی ارتباط بین کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه گذاری

بررسی ارتباط بین کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادارتهراچکیده
حسابداری یک سیستم پردازش اطلاعات است که به منظور شناسایی، اندازه گیری و طبقه بندی رویدادهای مالی موثر بر سازمان و واحد های تجاری و گزارش اثرات این گونه رویداد ها به تصمیم گیرندگان ، طرح ریزی شده است. محیط فعالیت واحد های تجاری متغیر است و تغییر در ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی محیط باعث تغییر در نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان می شود. به بیان دیگر ، نیازهای اطلاعاتی جدیدی که بر اثر تغییر در محیط حسابداری برای استفاده کنندگان اطلاعات مالی پدید می آید، تغییر در مبانی حسابداری یا تدوین اصول و استانداردهای اندازه گیری و گزارشگری با کیفیت بهتر و همچنین افزایش میزان اطلاعاتی که لازم است افشاء شود را ضروری می سازد. عوامل زیادی بر کیفیت گزارشگری مالی تاثیر گذار هستند همچنین گزارشگری مالی نیز بر عوامل مختلفی تاثیر گذار است. یکی از اهداف گزارشگری مالی تسهیل در تخصصیص بهینه سرمایه در اقتصاد است. یکی از مهمترین جنبه های این نقش بهبود تصمیمات سرمایه گذاری است. همچنین افزایش شفافیت مالی پتانسیلی برای کاهش مشکل عدم کارایی سرمایه گذاری می شود ، در این پژوهش ارتباط میان کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه گذاری مورد بررسی قرار گرفت . دوره زمانی تحقیق 4 سال و از سال 1385 تا 1388 انتخاب و آزمون فرضیه ها با نرم افزارSPSS و به کمک آماره های توصیفی و استنباطی نظیر تحلیل همبستگی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج به دست آمده در این پژوهش حاکی از ارتباط مثبت و مستقیم بین کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه گذاری می باشد.
واژه های کلیدی:کیفیت گزارشکری مالی،کارایی سرمایه گذاری،اندازه شرکت،وجه نقد نگهداری شده،فرصت های رشد،عینی بودن دارایی ها

مقدمه
عملکرد و رویه های حسابداری طی قرون متمادی دستخوش تغییرات قابل ملاحظه ای بوده است ولی در جریان این تغییرات، هدف نهایی حسابداری که همان نیاز های اطلاعاتی استفاده کنندگان خدمات حسابداری است، بدون تغییر مانده است. به بیان دیگر مفاهیم ، اصول ، قواعد و رویه های حاکم بر عملکرد کنونی حسابداری در واقع بازتاب نیازهای گروه های مختلف استفاده کننده از اطلاعات حسابداری در طول زمان است. انتظارات ، نیازها و خواسته های استفاده کنندگان بسیار متنوع و معمولا تعیین کننده نوع اطلاعاتی است که باید ارائه شود تا مبنای قضاوت، ارزیابی و تصمیم گیری قرار بگیرد. گروه های مختلف استفاده کننده از اطلاعات مالی به دلیل مناسبات متفاوتی که با واحد تجاری دارند ، غالبا نبازمند انواع متفاوت اطلاعات هستند. گزارشگری مالی فراتر از صورت های مالی است و سایر ابزارهای اطلا ع رسانی مانند گزارش هیات مدیره، گزارش های ادواری و اطلا ع رسانی اینترنتی را شامل می شود.
گزارشگری مالی فقط یک محصول نهایی نیست، بلکه فرآیندی متشکل از چند جزء است که عوامل زیادی بر کیفیت گزارشگری مالی تاثیر گذار هستند همچنین گزارشگری مالی نیز بر عوامل مختلفی تاثیر گذار است.طی تحقیقات مختلف رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی و متغیرهای مالی و غیر مالی شرکتها مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. رویکرد اصلی در این پژوهش بررسی رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه گذاری و عوامل تاثیر گذار بر آن می باشد.

پیشینه ی پژوهش
بوشمن و اسمیت در سال 2001 و لمبرت و همکاران در سال 2007 طی تحقیقات خود پیرامون کیفیت گزارشگری مالی و سرمایه گذاری به این نتیجه رسیدند که افزایش کیفیت گزارشگری مالی باعث افزایش کارایی سرمایه گذاری می شود. همچنین بیدل و هیلاری در سال 2006 طی تحقیقی به این نتیجه رسیدند که شرکت هایی با کیفیت بالا در گزارشگری مالی کارایی سرمایه گذاری بالا و حساسیت وجه نقد سرمایه گذاری پایینی را دارند(بوشمن و اسمیت، 2001، ص 238).
جنسن و مایر در سال 1986 طی تحقیق خود در رابطه با کیفیت گزارشگری مالی به این نتیجه رسیدند که کیفیت گزارشگری مالی بر ویژگی های شرکت از جمله اهرم مالی ، سرمایه گذاری ، کیفیت حسابرسی و ساختار مالی شرکت تاثیر گذار است(جنسن و مایر،1986،ص 323).
فنگ لی در سال 2010 طی تحقیقی به بررسی تاثیر کیفیت گزارشگری مالی بر هزینه سرمایه، عدم اطمینان به اطلاعات و مسئله نمایندگی پرداختند .و به این نتیجه رسیدند که کیفیت بالای گزارشگری مالی باعث کاهش هزینه سرمایه و هزینه نمایندگی می شود.
اُسو-اَنساه1998 به نقل از استیگلر ) 1961) و آلچین( 1969) بیان می کند که با توجه به امکانات اقتصادی در تولید و ذخیره اطلاعات، شرکت های بزرگ به طور نسبی تمایل به صرف منابع بیشتری برای تولید اطلاعات دارند و افشای اطلاعات در شرکت های بزرگ بیشتر از شرکت ها ی کوچک است.
یونس بادآور نهندی طی پایان نامه دکترای حسابداری خود در سال 88 تحت عنوان "تبیین و ارائه الگویی برای تعیین و ارزیابی عوامل موثر بر انتخاب کیفیت گزارشگری مالی در ایران" به بررس عوامل موثر بر کیفیت گزارشگری مالی در ایران پرداخت.نتایج آزمون های تک متغیره فرضیه های مرتبط با شناسایی عوامل موثر بر انتخاب کیفیت گزارشگری مالی نشان داد کیفیت گزارشگری مالی با سودآوری و کارایی مدیریت شرکت رابطه مثبت و با رقابت در بازار محصول، محافظه کاری مدیریت، اندازه، سرمایه بر بودن فعالیت، چرخه عملیاتی و پیچیدگی محیط فعالیت شرکت رابطه منفی دارد. با این حال بین کیفیت گزارشگری مالی با میزان فرصت های رشد، تمرکز مالکیت، ساختار هیات مدیره، مالکیت اعضای هیات مدیره، صداقت مدیریت و اهرم مالی شرکت رابطه معنی داری مشاهده نشد. نتایج آزمون های فرضیه های مرتبط با شناسایی پیامدهای اقتصادی انتخاب کیفیت گزارشگری مالی نشان داد کیفیت گزارشگری مالی با هزینه حقوق صاحبان سهام و عدم تقارن اطلاعاتی بین سرمایه گذاران رابطه منفی دارد. با این حال بین کیفیت گزارشگری مالی و نوسانات بازده سهام شرکت رابطه معنی داری مشاهده نشد.
روش شناسی پژوهش
تحقیق حاضر از نظر طبقه بندی بر مبنای هدف، از نوع تحقیقات کاربردی است. هدف تحقیق کاربردی، توسعۀ دانش کاربردی در یک زمینه خاص می باشد. هم چنین از نظر روش و ماهیت از نوع تحقیقات همبستگی است. هدف در این تحقیق ، تعیین میزان رابطه بین متغیر های پژوهش بوده و جامعه آماری شامل کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بین سالهای1385تا1388 می باشد و روش نمونه گیری ،حذف سیستماتیک میباشد، به این ترتیب که از بین اعضای جامعه تنها شرکت هایی که شرایط زیر را داشته باشند انتخاب می شوند: 1-اطلاعات 4 ساله اخیر آنها(1385الی1388)به سازمان بورس اوراق بهادار ارائه شده باشد. 2- سال مالی آن ها به پایان اسفند ماه ختم شود. 3- وقفه های معاملاتی بیش از 6 ماه نداشته باشند . 4-اطلاعات مورد نیاز را برای محاسبه متغیرهای پژوهش ارائه داده باشند. با توجه به شرایط ذکر شده، 79 شرکت به عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفتند(برای هر متغیر این پژوهش تعداد316داده سال،جهت آزمون فرضیه های آماری محاسبه شده است). مبانی نظری و پیشینه پژوهش از روش کتابخانه ای، مقاله و اینترنت جمع آوری شده است. صورت های مالی و یادداشت های همراه شرکت های مورد مطالعه که توسط سازمان بورس اوراق بهادار منتشر گردیده است، به عنوان ابزار تحقیق معرفی می گردد. همچنین از نرم افزار ره آورد نوین برای استخراج داده های تحقیق استفاده شده است. لازم به ذکر است که داده ها و اطلاعات این تحقیق از نوع داده های ثانویه هستند، که تحقیقاً دارای اعتبار و روایی مناسب می باشد. دراین تحقیق ،مفروضات رگرسیون شامل: 1- نرمال بودن توزیع متغیر وابسته (آزمون کلموگروف –اسمیرنوف). 2- استقلال خطاها (آزمون دوربین –واتسن). 3-صفر بودن امید ریاضی(E(ei)=0). 4- ثابت بودن واریانس خطاهای مدل. 5- عدم همبستگی متغیر های مستقل مورد آزمون قرار گرفته است.
مدل تحقیق و شیوه سنجش متغیر ها
InvEff=α+ FRQ+ Size+ cash+ Group + Tang
کارایی سرمایه گذاری(.Inv. Eff)
جهت محاسبه کارایی سرمایه گذاری از فرمول انحراف از سرمایه گذاری مورد انتظار بااستفاده از مدل پیش بینی سرمایه گذاری به عنوان تابعی از رشد درآمد استفاده می شود.
〖Invest〗_(i,t)=a_0+a_1 NEG_(i,t)+a_2 〖%RevGrowth〗_(i,t-1)+a_3 〖NEG*%RevGrowth〗_(i,t-1)+ε_(i,t)
〖Invest〗_(i,t) : جمع سرمایه گذاری در ماشین آلات ،تجهیزات، زمین، ساختمان،مخارج تحقیق و توسعه منهای درآمد حاصل از فروش داراییهای ثابت تقسیم بر کل داراییهای شرکت i در سال t.
NEG_(i,t) : متغیر ساختگی که برای مقادیر منفی رشد درآمد شرکت مقدار یک می گیرد و در غیر این صورت مقدار صفر می گیرد.
〖%RevGrowth〗_(i,t-1): نرخ رشد سالانه درآمد شرکت i در سال t-1.
ε_(i,t): خطای باقی مانده
a_1 تا a_3ضرایب متغیر ها(شیب)
a_0 : مقدار ثابت محاسبه شده توسط مدل رگرسیون
طبق تحقیق بیدل (2009) مقدار انحراف از سرمایه گذاری مورد انتظار( مقدار خطای باقی مانده) به عنوان عدم کارایی سرمایه گذاری در نظر گرفته می شود. سرمایه گذاری کمتر از اندازه حاصل مقدار منفی این خطای باقی مانده و سرمایه گذاری بیش از اندازه بیانگر مقدار مثبت آن می باشد.
کیفیت گزارشگری مالی(FRQ)
برای محاسبه کیفیت گزارشگری مالی ابتدا بر اساس مدل مک نیکولز (2002)، کیفیت اقلام تعهدی را محاسبه می کنیم سپس قدر مطلق خطای باقی مانده را به عنوان نماینده کیفیت گزارشگری مالی درنظر می گیریم
کیفیت اقلام تعهدی: کیفیت اقلام تعهدی بر اساس مدل مک نیکولز (2002) محاسبه می شود. مدل مک نیکولز به شرح زیر است:

〖ΔWC〗_(i,t)/〖Assets〗_(i,t) =β_(0,i)+β_(1,i) 〖CFO〗_(i,t-1)/〖Assets〗_(i,t) +β_(2,i) 〖CFO〗_(i,t)/〖Assets〗_(i,t) +β_(3,i) 〖CFO〗_(i,t+1)/〖Assets〗_(i,t) +β_(4,i) 〖Δsales〗_(i,t)/〖Assets〗_(i,t) +β_(5,i) 〖PPE〗_(i,t)/〖Assets〗_(i,t) +V_(i,t)
در معادله فوق:
〖ΔWC〗_(i,t) : برابر با تغییر در حسابهای سرمایه در گردش شرکت i در سال t که به شکل زیر محاسبه می شود:
تغییر در حسابهای سرمایه در گردش=افزایش در حسابهای دریافتنی+افزایش موجودی کالا+کاهش حسابهای پرداختنی و بدهی ها+کاهش در مالیات پرداختنی+ افزایش(کاهش) در سایر داراییها(بدهی ها)

〖Assets〗_(i,t) : میانگین داراییهای شرکت i در سال t
〖CFO〗_(i,t-1) : وجه نقد حاصل از عملیات شرکت i در سال t-1
〖CFO〗_(i,t): وجه نقد حاصل از عملیات شرکت i در سال t
〖CFO〗_(i,t+1): وجه نقد حاصل از عملیات شرکت i در سال t
〖Δsales〗_(i,t) : تغییر در حساب فروش شرکت i در سال t
〖PPE〗_(i,t) : اموال ماشین آلات و تجهیزات شرکت I در سال t
V_(i,t) : خطای باقی مانده
β_(1,i) تا β_(5,i) ضرایب متغیر ها(شیب)
β_(0,i) : مقدار ثابت محاسبه شده توسط مدل رگرسیون
مقدار خطای باقی مانده در معادله شماره (2) بیانگر این است که خطای برآورد در اقلام تعهدی جاری ارتباطی با جریان وجه نقد عملیاتی ندارد و به وسیله تغییر در درآمد و ماشین آلات و تجهیزات قابل تبیین نیست. در این تحقیق این قدر مطلق خطای باقیمانده به عنوان نماینده کیفیت گزارشگری مالی مورد استفاده قرار می گیرد
متغیر های تعدیل:
متغیر های تعدیل در این تحقیق شامل اندازه شرکت، وجه نقد نگهداری شده، فرصت های رشد، عینی بودن دارایی می باشد.
1-اندازه شرکت : که برابر با لگاریتم داراییهای شرکت می باشد
Size=log(〖َAsset〗_t)
t : میزان داراییهای شرکت در سال 〖Asset〗_t
2- وجه نقد : بیانگر متغیر میزان وجه نقد شرکت می باشد که با استفاده از تقسیم برابر با وجه نقد بر کل داراییها استاندارد می شود.
3-فرصت رشد : که به وسیله نسبت ارزش بازار بر ارزش دفتری سرمایه اندازه گیری می شود:
GROWOP = Pij / BVij
:GROWOP فرصت رشد
P_(ij ) : ارزش بازار سرمایه شرکت
〖BV〗_ij : ارزش دفتری سرمایه شرکت
4- عینی بودن داراییها : نسبت عینی بودن داراییها که برابر است با:
Tang=〖PPE〗_(i,t)/(Total Ass〖et〗_(i,t) )
Tang: عینی بودن دارایی
〖PPE〗_(i,t): اموال ماشن آلات و تجهیزات شرکتi در سال t
Total Ass〖et〗_(i,t): کل داراییهای شرکتi در سال t
فرضیه های پژوهش
فرضیه اصلی 1: بین کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه گذاری در بازار سرمایه ایران ارتباط وجود دارد.
فرضیه اصلی 2: اندازه شرکت بر رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه گذاری تاثیر گذار است.
فرضیه اصلی3: وجه نقد نگهداری شده شرکت بر رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه گذاری تاثیر گذار است.
فرضیه اصلی4: فرصت های رشد شرکت بر رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه گذاری تاثیر گذار است.
فرضیه اصلی5: عینی بودن داراییهای شرکت بر رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه گذاری تاثیر گذار است.
تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه های پژوهش
پس از تعیین و محاسبه متغیر های مستقل و وابسته ، به آزمون فرضیات تحقیق و تجزیه و تحلیل آن ها پرداخته می شود .ابتدا وجود رابطه بین متغیر وابسته و متغیر های مستقل را مورد آزمون قرار داده و سپس از روش رگرسیون چند گانه ،برای تعیین رابطه ریاضی بین متغیر های مستقل و وابسته استفاده می گردد. در واقع ،تجزیه و تحلیل رگرسیون کمک می کند تا رابطۀ خطی (y = a + β x) بین متغیر ها مورد مطالعه قرار گیرد.
از آن جائی که نرمال بودن متغیر وابسته(کارایی سرمایه گذاری) ،به نرمال بودن باقیمانده های مدل می انجامد؛لازم است قبل از برازش مدل ، نرمال بودن آن کنترل شود. فرض صفر و فرض مقابل آزمون نرمالیتی به صورت زیر است:
توزیع داده های متغیر کارایی سرمایه گذاری نرمال است
توزیع داده های متغیر کارایی سرمایه گذاری نرمال نیست

جهت آزمون فرض بالا از آزمون کلموگروف- اسمیرنوف استفاده شده است.
تجزیه تحلیل آزمون فرضیه اول
فرضیه اصلی اول:بین کیفیت گزارشگری مالی وکارایی سرمایه گذاری در بازار سرمایه ایران ارتباط وجود دارد.
این فرضیه به صورت فرضیه های آماری ذیل نشان داده می شود:
همبستگی معنا داری بین کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه گذاری ، وجود ندارد.
همبستگی معنا داری بین کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه گذاری ، وجود دارد.
بر اساس مقادیر ارائه شده( نگاره 1) از آنجایی که مقادیر سطح معناداری، برای کارایی سرمایه گذاری در مدل بیشتر از 5% است ( Sig. > 0/05)، بنابراین فرض یعنی نرمال بودن متغیر وابسته پذیرفته می شود.

تعداد میانگین انحراف معیار قدر مطلق
بیشترین
انحراف معیار بیشترین
انحراف
مثبت بیشترین
انحراف
منفی کلموگروف
اسمیرنوف سطح معنی داری
316 0.0357 0.04044 0.75 0.75 0.49- 1.338 0.056
نگاره شماره(1) آزمون کالموگراف – اسمیرنوف K-S))مربوط به متغیر کارایی سرمایه گذاری

نگاره شماره( 2) خلاصه یافته های حاصل از بررسی فرضیه اول پژوهش در رگرسیون تک متغیره
آماره ها

متغیر ها ضریب همبستگی پیرسون ضریب تعیین ضریب تعیین تعدیل شده دوربین- واتسون آماره F آماره t تعداد شیب خط β محل برخورد خط α سطح معنی داری فرضیۀ تایید شده
رابطۀکیفیت گزارشگری مالی وکارایی سرمایه گذاری 0.359 0.129 0.126 1.699 46.352 6.808
316
0.501
0.029
00/0
H1

همانطور که در نگاره(2)مشاهده می شود 2Rتعدیل شده مربوط به ارتباط کیفیت گزارشگری مالی وکارایی سرمایه گذاری 126/. می باشد،قابل توجه است که6/12% از تغییرات کارایی سرمایه گذاری توسط کیفیت گزارشگری مالی قابل تفسیر است.مقدار آماره دوربین واتسون برابر699/1 است ،که نشان می دهد خطا های مدل استقلال دارند.خطی بودن مدل رگرسیون نیز با توجه به سطح معنی داری sig))وهم با توجه به مقدار آماره های FوTکه در ناحیه رد فرضیه قرار گرفته ،تائید شده است وبدین ترتیب معنی داری رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی وکارایی سرمایه گذاری تائید می شود.

تجزیه تحلیل آزمون فرضیه دوم
طبق فرضیه دوم ادعا شده است که:اندازه شرکت بر رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی وکارایی سرمایه گذاری تاثیر گذار است.
جهت بررسی فرضیه اصلی دوم،ابتدا روابط میان متغیرهای اندازه شرکت، کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه گذاری را بصورت یک رگرسیون سه متغیره محاسبه کرده سپس با مدل رگرسیونی دو متغیره کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه گذاری بدون متغیرتعدیل گر میزان وجه نقد نگهداری شده مقایسه می کنیم.
مولفه های آماری

متغیرهای تحقیق ضریب همبستگی پیرسون ضریب تعیین ضریب تعیین تعدیل شده دوربین- واتسون آماره F آماره t تعداد سطح خطا سطح معنی داری شده تایید فرضیه
کارایی سرمایه گذاری،
کیفیت گزارشگری مالی 0.359
0.129 0.126 1.699 46.352 6.808 316 0.05 0.00
H1

کارایی سرمایه گذاری ، کیفیت گزارشگری مالی،اندازه شرکت 0.408 0.166 0.161 1.708 31.164 3.748 316 0.05 0.00
H1
نتایج حاصل از آزمون فرضیه دوم پژوهش ،به شرح نگاره شماره(3)،ارائه وتجزیه وتحلیل می شود.

با توجه به نتایج به دست آمده که در نگاره(3)آمده است، مشاهده می شود که با افزودن متغیر اندازه شرکت به مدل رگرسیونی، ضریب تعیین تعدیل شده با افزایشی به میزان 3.5% از 12.6% به 16.1% رسید که این نتایج نشان دهنده این است که متغیرتعدیل گر اندازه شرکت بر روابط بین کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه گذاری تاثیر گذار است و باید به مدل رگرسیونی اضافه شود.مقداره آماره دوربین –واتسون طبق نگاره بالا708/1می باشد واین عدد نشان می دهد که خطاها از یگدیگر مستقل هستند وبین خود خطاها همبستگی وجود ندارد.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  20 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله ابراء در حقوق ایران و انگلیس

اصطلاح فقهی و حقوقی ابراء، به مفهوم گذشت اختیاری داین از دین خود، و نیز بررسی ماهیت و اوصاف آن، از دیر باز مورد توجه فقیهان اسلامی بوده و حقوق‏دانان هم بر ابعاد بحث، غنا و تنوع آن افزوده‏اند.
مقاله حاضر نیز این مهم را بررسی و با مراجعه به متون فقهی معتبر عامه و خاصه و نقل و نقد آراء و نظرات حقوق‏دانان ، به ویژه از طریق مطالعه تطبیقی در حقوق سایر کشورها، به صورت مستدل، پیرامون شرایط، طرق اثبات و آثار این عمل حقوقی به بحث پرداخته است.
1. مقدمه: طرح موضوع و تقسیم مطالب
ابراءِ که مصدر و از باب اِفعال است، در لغت عرب، از ریشه بُروء، بَراء و برائت گرفته شده و به معنی خلاص کردن و رهانیدن از عیب و دین به کار رفته است.(1)در اصطلاح حقوقی، مطابق با ماده 289 ق. م: «ابراء عبارت از این است که داین از حق خود، به اختیار، صرف نظر نماید».
بر این تعریف - که به احتمال زیاد از قانون مدنی فرانسه اقتباس شده(2) ـ ایراداتی چند وارد شده است؛ از جمله اینکه، در آن، به اثر ابراء،یعنی «سقوط دین به اراده طلبکار،» قطع نظر از سبب آن، توجه شده است. بنا بر این، جای آن است که گفته شود: ابراء ممکن است به شکل ایقاع باشد یا عقد؛ معوّض باشد یا رایگان و ضمن عقد صلح، وصیت و تبدیل تعهد واقع شود یا به طور مستقل؛ در حالی که، اگر تعریف، به ماهیت و اوصاف عمل حقوقی می‏پرداخت و به اثر ابراء قناعت نمی‏کرد، چنین اختلافی واقع نمی‏شد.وانگهی، آوردن واژه «اختیار» در تعریف ابراء، این احتمال را به وجود می‏آورد که وجود رضا، در زمان انشاءِ ابراءِ، از ارکان وقوع ابراء است و پیروی از این نظر، نظم در اجرای قواعد را بر هم می‏زند.(3)
ایراد نخست وارد نیست؛ چون، از سیاق عبارتی که در ماده 289 ق. م به کار رفته است، می‏توان استفاده کرد که ابراء از دیدگاه قانونگذار مدنی، عمل حقوقی یک طرفه است و مطابق با آن، این داین است که با اراده خود ابراء را محقق می‏سازد و این خود می‏تواند بر تبرعی بودن آن نیز دلالت داشته باشد؛ زیرا، اگر ابراء در مقابل دریافت عوض انجام گیرد، سقوط دین با اراده دو نفر (داین و مدیون) صورت می‏گیرد، نه اراده داین به تنهایی.مضافاً این که، از عبارت «صرف نظر نماید» که در این تعریف به کار رفته است، می‏توان استنباط نمود که ابراء، اسقاط دین به طور مطلق و بدون انتظار دریافت مالی از مدیون و ایجاد تعهد و التزامی برای اوست؛ هر چند که، چنین تعهدی، فرعی و به صورت شرط باشد.(4)
ایراد دوم نیز نمی‏تواند مورد تأیید قرار بگیرد؛ زیرا، آوردن شرط «اختیار» در تعریف ابراء، که خود امری نامعهود از قانونگذار است، بیانگر این معنی است که، رضای ابراء کننده، در هنگام انشای ابراء، از ارکان این عمل حقوقی است و ابراء، بدون اختیار نمی‏تواند مؤثر واقع شود.
قانون مدنی ایران، در بند 3 از ماده 264، ابراء را به عنوان یکی از اسباب سقوط تعهدات ذکر کرده و ضمن مواد 289 تا 291 به بحث درباره آن پرداخته است.
نگارنده در این مقاله، مطالب مربوط به ابراء را در چهار قسمت: ماهیت ابراء، شرایط ابراء، وسایل اثبات ابراء و آثار ابراء، مورد بررسی قرار داده است.

2. ماهیت ابراء
2.1. ابراء در زمره ایقاعات است نه عقود
در فقه امامیه، مشهور و در فقه عامه، حنفی‏ها، حنبلی‏ها و شافعی‏ها ابراء را ایقاع می‏دانند. مطابق با این نظر، درستی ابراء، متوقف بر قبول مدیون نبوده بلکه رد او نیز به نفوذ و اعتبار آن لطمه‏ای وارد نمی‏سازد.(5)در مقابل، بعضی از فقیهان امامیه از جمله شیخ طوسی،(6) ابن زهره و ابن ادریس،(7) ابراء را عقد دانسته و قبول مدیون را در تحقق آن ضروری می‏شمارند.
در حالی که، در فقه عامه، فقیهان مالکی و زیدی به لحاظ غلبه معنی تملیک بر اسقاط در ابراء، قبول مدیون را در تحقق آن، لازم می‏دانند؛(8) در فقه امامیه اساس استدلال بر این است که ابراء دین در واقع منّتی است بر مدیون که نمی‏توان وی را بر قبول آن اجبار کرد.(9) در پاسخ از این استدلال چنین گفته شده است که، اسقاط حق و صرف نظر نمودن از آن که با اراده صاحب حق و بدون تقاضا و درخواست مدیون صورت می‏گیرد، منّتی بر وی محسوب نمی‏شود تا تحمل آن برای او دشوار باشد.(10)
در حقوق ایران، مستفاد از ماده (289 ق.م)، این است که قانونگذار در تعیین ماهیت حقوقی ابراء، به مشهور پیوسته و آن را از ایقاعات به حساب آورده‏است؛ نه عقود و قراردادها.
در حقوق انگلیس، قاعده کلی این است که طرفین قرار داد، همان گونه که می‏توانند از طریق توافق (agreement)برای خود تعهداتی به وجود آورند، خواهند توانست از طریق توافق، یکدیگر را از تعهداتشان مبرّا (release)سازند.به طور مثال: هر گاه (A) به عنوان خریدار قادر نباشد، بابت کالاهایی که به او تسلیم شده است، ثمن معامله را به فروشنده (B) بپردازد؛ ممکن است (B) به موجب توافقی که با (A) منعقد می‏کند، ذمه او را نسبت به تعهدی که دارد ابراء نماید.(11)
مطابق با ماده 115 قانون تعهدات سویس نیز ابراء، قراردادی است که برای ابطال یا تقلیل یک طلب واقع می‏شود. (B.remise conventionnelle).(12)
در قانون مدنی فرانسه نیز ابراء، از عقود (convention) شناخته شده است. در قانون مدنی آلمان نیز ابراء، در شمار قراردادها محسوب می‏شود.
در قانونی مدنی سابق مصر نیز ابراء، عبارت بود از توافقی بین داین و مدیون در مورد سقوط بلاعوض دین؛ ولی، در قانون مدنی جدید این کشور، ابراء به صرف اراده داین محقق می‏شود و نه با توافق وی با مدیون.(13)
2.2. تفاوت ابراء با هبه طلب به مدیون
بنا به عقیده برخی از فقیهان اسلامی، هبه طلب به مدیون، اگر چه به لفظ هبه انجام بگیرد ایقاع و در حکم ابراء محسوب می‏شود(14) گروهی دیگر با وجود این که هبه طلب را مانند ابراء وسیله‏ای برای سقوط تعهد می‏دانند ؛ ولی، بر خلاف ابراء، برای آن ماهیتی قرار دادی قایل هستند.(15) در حقوق داخلی نیز استادان در این باره اختلاف نظر دارند. بعضی(16) معتقدند که هبه دین به مدیون همان ابراء است و بر این اساس ماده 806 ق.م را خالی از اشکالی ندانسته و برآنند که می‏بایست در اصلاحات بعدی حذف گردد؛ در مقابل، عده‏ای(17) آن را عقد به حساب آورده‏اند.
به نظر می‏رسد که هبه طلب، ماهیتی متفاوت از ابراء دارد؛ زیرا، ابراء همان طور که برخی از فقیهان نیز گفته‏اند، در واقع اسقاط طلب است؛ در حالی که هبه طلب، تملیک آن به مدیون می‏باشد. بنابر این، در تحقق آن، قبول مدیون ضروری است.
عدم امکان رجوع واهب از آنچه بخشیده است را نمی‏توان دلیل بر آن دانست که هبه طلب، ابرایی است که با لفظ هبه بیان شده است.؛ زیرا، رجوع واهب در موردی است که مال موهوب باقی باشد و تردیدی نیست که با هبه طلب و تملیک آن به مدیون، دین از جهت مالکیت مافی الذمه از بین رفته (ماده 300 ق. م) و سقوط دین از ذمه مدیون به منزله تلف مال موهوب خواهد بود. برای این است که برابر ماده 806 ق. م: «هرگاه داین، طلب خود را به مدیون ببخشد حق رجوع ندارد».
2.3. در ابراء نمی‏توان شرط خیار کرد
خیار شرط به این معنی است که ابراء کننده به هنگام انشای ابراء، حق فسخ را برای خود یا شخص ثالث در نظر بگیرد.بیشتر فقیهان امامیه، خیار شرط را در مطلق ایقاعات منتفی می‏دانند.(18) شیخ طوسی(19) بر آن است که خیار شرط در طلاق جریان ندارد. محقق حلی(20) نیز خیار شرط را در طلاق و ابراء نفی کرده است.
محقق نایینی،(21) بحث درباره خیار شرط را در مورد همه ایقاعات تعمیم داده و معتقد است که در هر ایقاعی، منشأ با انشای موقع و بدون این که نیازی به قبول آن باشد موجود می‏شود. بنابر این، هرگاه شرطی بعد از آن بیاید اگر تحقق منشأ، موقوف بر آن نباشد، شرط مزبور به دلیل مجانی و بلاعوض بودن و نیز ناپیوستگی به دو اراده در زمره شروط ابتدایی قرار خواهد گرفت و اگر تحقق منشأ، معلق بر آن باشد چنین تعلیقی باطل است.
قطع نظر از این که به نظر می‏رسد در کلام محقق نایینی نوعی خلط بین ابراء مشروط و معلق صورت گرفته است؛ استدلال نامبرده مبتنی بر لازم‏الوفاء نبودن شروط ابتدایی و پذیرش نظریه‏ای است که تعلیق را در مطلق انشائیات موجب بطلان عمل حقوقی می‏داند.
به نظر ما اگر ابراء را پیش از قبول مشروط علیه (مدیون) محقق بدانیم در این صورت شرط بعدی در حقیقت تعهد جداگانه‏ای است که نمی‏تواند عنوان شرط ضمن ابراء را داشته باشد و اگر ابراء را موکول به قبول مدیون بدانیم اشکال ابراء مشروط نه به جهت تعلیقی بودن آن بلکه به جهت این است که در این صورت ابراء یک ماهیت عقدی پیدا می‏کند و دیگر ایقاع نیست امری که با حقیقت ابراء سازگاری ندارد.(22)
در مورد عدم ثبوت خیار شرط در ایقاعات و از جمله ابراء، دلایلی دیگر نیز اقامه شده است که در اینجا، به دو مورد از آنها، اشاره می‏کنیم:
اول: لزوم در ایقاعات همانند جواز در عقود جایز، یک حکم مشروع؛ ولی، فسخ ایقاع یک امر نامشروع است.در توضیح مطلب فوق گفته شده است که جریان خیارات در عقود، به دلیل این است که لزوم در آنها حق است نه حکم و بر این اساس است که متعاقدین می‏توانند عقد را از طریق اقاله منحل نمایند در حالی که در ایقاعات اقاله راه ندارد و از این امر کشف می‏شود که فسخ در ایقاعات نیز نمی‏تواند جریان پیدا کند.(23)
دوم: تأثیر فسخ در ایقاعات امری محال است؛ زیرا، مستلزم اعاده معدوم است(24) ابراء به عنوان یکی از ایقاعات، اسقاط حق است و با سقوط حق، امکان بازگشت آن جز با پیدایش سبب جدید وجود ندارد؛ درست همان گونه که اگر یکی از خیارات اسقاط شود اعاده آن ممکن نمی‏باشد.(25)
شایان ذکر است که فقیهان عامه نیز در مورد عدم جریان خیار شرط در ابراء با مشهور در فقه امامیه هم عقیده‏اند.(26)
در حقوق ایران، به نظر می‏رسد همان گونه که بعضی از استادان(27) نیز تصریح کرده‏اند، به دلیل ناسازگاری، میان شرط خیار با ماهیت ابراء به عنوان یک عمل حقوقی یک جانبه است که می‏توان گفت: خیار شرط در ابراء، بلکه در مطلق ایقاعات راه ندارد. مضافا این که از مقررات قانون مدنی راجع به ابراء و سایر ایقاعات و نیز مقررات مربوط به خیارات نیز می‏توان استنباط نمود که خیارات اختصاص به عقود داشته و در ایقاعات، به پیروی از نظر مشهور فقیهان امامیه،قابل درج نیست.
با توجه به اینکه شرط خیار در ابراء به دلایلی که گذشت فاقد اعتبار است، این پرسش مطرح می‏شود که آیا چنین شرطی به اعتبار ابراء نیز لطمه می‏زند یا خیر؟در فقه امامیه، توجه فقیهان بیشتر به امکان یا عدم امکان شرط خیار در ایقاعات از جمله ابراء معطوف شده است؛ ولی، در فقه عامه بر صحت ابراء و بطلان شرط اتفاق نظر وجود دارد.(28)
در حقوق ایران نیز بنا به عقیده برخی از مؤلفان، هیچ دلیلی برای بطلان ابرایی که در آن شرط خیار شده است وجود ندارد. بطلان ابراء متناسب با نظر فقیهانی است که بطلان شرط را سبب بطلان عقد می‏شمارند؛ در حالی که قانون مدنی این نظر را نپذیرفته است؛ مگر آن که چندان اساسی باشد که ارکان عقد را بهم بزند.(29) ولی، به نظر می‏رسد همان طور که بعضی از استادان حقوق مدنی(30) نیز بیان کرده‏اند، بطلان شرط در این مورد به عقد نیز سرایت کرده و آن را بی اعتبار می‏سازد؛ زیرا، با لحاظ چنین شرطی، داین در واقع برائت ذمه مدیون را به صورت مطلق و قطعی اراده نکرده؛ بلکه، آزاد شدن ذمه او را مشروط به امکان اشتغال مجدد از طریق فسخ ابراء نموده است که چنین ابرایی نمی‏تواند قابل تحقق باشد.
در حقوق انگلیس، ابراء مشروط (conditional release)، به عنوان یکی از اقسام ابراء مورد پذیرش قرار گرفته است؛ که به موجب آن انحلال ابراء، معلق به شرط فاسخ (conditionsubsequent) می‏شود؛ مانند، این که طلبکار به هنگام ابراء، شرط می‏کند که اگر در آینده، سازش میان او و بدهکار به عمل نیامد، ابراء به وقوع پیوسته کان لم یکن تلقی شود.(31) یا موجر ضمن ابراء، شرط کند که اگر مستأجر اجاره بهای آینده را به موقع نپردازد، ابراء اجاره‏بهای گذشته نیز بی اثر شود.
2.4. ابراء یک عمل حقوقی مجانی و رایگان است
در فقه امامیه بعضی از فقیهان، بر بلاعوض بودن ابراء تصریح کرده و معتقدند که صلح حطیطه (صلح به کمتر از خواسته مورد اعتراف) ابراء نیست؛ بلکه، عقدی مجانی می‏باشد. مطابق با این نظر، چنانچه در مقابل ابراء، عوضی قرار داده شود، ابراء باطل می‏گردد.
در فقه عامه، شافعی‏ها ابراء معوض را صحیح می‏دانند و بر آنند که مدیون می‏تواند در مقابل ابراء، مالی را به داین ببخشد.
فقیهان حنفی نیز هر چند ابراءِ معوض را باطل نمی‏دانند ؛ ولی، آن را از صورت ابراء، خارج ساخته و در قالب عقد صلحی که در برابر عوض محقق می‏شود توجیه کرده‏اند.(32)
در حقوق ایران نیز بیشتر صاحب‏نظران معاوضه ابراء دین با مال دیگر را باطل می‏دانند؛ ولی، با این حال بنا به عقیده برخی،(33) تعویض بین دو عمل حقوقی که یکی از آن دو ابراء باشد صحیح است.بر این اساس، تعویض ابراء با ابراء طرف مقابل، نظیر هبه معوّضه، و (ابراء ذمه زوج در مقابل طلاق) امری امکان‏پذیر است.
به نظر می‏رسد- همان طور که بعضی از مؤلفان(34) نیز بدان تصریح کرده‏اند - هر چند که قرار دادن عوض در مقابل ابراء، آن را از صورت ابراء خارج می‏سازد؛ ولی، می‏توان عمل مزبور را به معنی تبدیل تعهد، به اعتبار تغییر دین، قلمداد نمود.
در حقوق انگلیس نیز، ابراء ذمه متقابل (mutual Release)، مورد پذیرش قرار گرفته است. در ابراء ذمه متقابل، هر یک از طرفین قرارداد اصلی، با ابراء ذمه دیگری نسبت به تعهدات موضوع توافق، عوض توافق بر پایان دادن به قرارداد اصلی را فراهم می‏آورد.این شکل از ابراء ذمه، به اسقاط حق (waiver) معروف است که بر اساس آن هر یک از طرفین، حقوق خود را که از قرارداد اصلی ناشی شده اسقاط می‏کند و آن در جایی امکان‏پذیر است که عوض قرارداد اصلی هنوز قابل اجرا باشد؛ ولی، هرگاه یکی از طرفین، تعهدات قراردادی خود را به اجرا گذاشته باشد، چنانچه ابراء به موجب یک قرارداد غیر رسمی (parol release)، خواه به صورت کتبی یا شفاهی، انجام گرفته باشد، توافق مزبور عقدی غیر معوض (undecontract) است که مؤثر و نافذ نخواهد بود؛ مگر این که، بستانکار عوض با ارزشی را در برابر صرف نظر کردن از حق خویش دریافت کرده باشد. شکل ابراء ذمه در این فرض به تراضی و ایفای تعهد (accordandsatisfaction) معروف است accord)) تحصیل ابراء از یک تعهد است به وسیله هر عوض با ارزش خواه تعهد موضوع ابراء ناشی از قرارداد باشد، یا شبه جرم.(35) چنانچه به عنوان مثال، فروشنده‏ای بابت کالاهایی که به خریدار تحویل داده است، مبلغ 50 پوند طلبکار شده باشد، تعهد خریدار به پرداخت نقدی 45 پوند در ازای ابراء ذمه او، یک تراضی و ایفاء تعهد مطلوب و مناسب به حساب نمی‏آید؛ زیرا، خریدار نسبت به پرداخت 5 پوند باقی مانده بری‏ء الذمه شده است، در حالی که در مقابل آن نه چیزی داده و نه تعهدی را بر عهده گرفته است.

امروزه، این موضوع به عنوان یک قاعده کلی مطرح است که چنانچه طلبکار چیزی متفاوت از آنچه را که استحقاق دریافت آن را داشته است بپذیرد، این امر می‏تواند موجب برائت ذمه بدهکار از تعهدش باشد.برای مثال: آقای Aموافقت می‏کند که باغ آقای B را در ازای 10 پوند بیل بزند و این کار را مطابق با قرارداد انجام می‏دهد؛ (در این زمان) طرفین می‏توانند قرارداد نخست را کنار بگذارند و قراردادی دیگر جانشین آن کنند که در آن آقای B موافقت می‏کند در عوض 10 پوند، یک دوچرخه برای آقای A تهیه کند. اگر آقای A این امر را بپذیرد، آنچه اتفاق افتاده نمونه‏ای از تراضی و ایفای تعهد خواهد بود که در آن واژه تراضی (accord) بیانگر توافق است و واژه ایفای تعهد (satisfaction)، عوض جدید (دوچرخه) را بیان می‏کند.
هر چند به نظر می‏رسد که (accord and satisfaction) در حقوق ما، نوعی تبدیل تعهد به اعتبار تغییر دین است؛ ولی، در حقوق انگلیس نباید آن را با (novation) که به معنی تبدیل تعهد در حقوق آن کشور است، اشتباه کرد. (Novation) عبارت است از ایجاد قراردادی جدید بین طرفین که به موجب آن (A)یعنی شخصی که حقوقی را به موجب قراردادی به دست آورده (برای مثال بستانکار) بنا به درخواست (B) یعنی فردی که متعهد است (برای مثال بدهکار) موافقت می‏کند که (c) مسؤولیت (B) را به عهده گرفته یا تقبل کند.(36) بنابراین، (Novation) در حقوق انگلیس معنایی مضیق‏تر از تبدیل تعهّد در حقوق ایران پیدا می‏کند.
بعضی از مؤلفان(37) برآنند که می‏توان بر مدیون ضمن ابراء، شرط عوض کرد و از این نظر ابراء احتیاج به قبول پیدا می‏نماید و ابراء، حقیقت حقوقی خود را از دست نمی‏دهد. شرط عوض خلاف مقتضای ابراء نیست؛ زیرا، ابراء اسقاط حق است و با شرط عوض نیز اسقاط حق محقّق می‏شود.

گفته بالا قابل ایراد به نظر می‏رسد زیرا، همان‏طور که در گذشته تحلیل شد، درج هرگونه شرطی ضمن ایقاع (و از جمله شرط عوض) با ماهیت ایقاع که عمل حقوقی یک‏طرفه است منافات دارد.
واقعیت این است که در ابراء همراه با شرط عوض، ابراء به طور غیر مشروط تحقق یافته و شرط عوض با قبول آن عقدی مستقل است که در کنار ابراء قرار می‏گیرد.
3. شرایط ابراء
برای این که یک ابراء به طور صحیح محقق گردد، باید دارای شرایطی باشد که این شرایط را در سه قسمت، شرایط ابراء کننده، شرایط ابراء شونده و شرایط موضوع ابراء مورد بررسی قرار می‏دهیم.
3.1. شرایط ابراء کننده
این شرایط عبارت است از اختیار قانونی، اهلیت ، قصد و رضا
3.1.1. اختیار قانونی
ابراء می‏بایست به وسیله طلبکار یا نماینده و یا مأذون از جانب او محقق شود و ابراء فضولی باطل است؛ مقصود از ابراء فضولی این است که شخصی که نه داین است و نه نمایندگی یا اذن از طرف او دارد، ذمه مدیون او را ابراء نماید.
مسأله قابل طرح این است که آیا می‏توان ابراء فضولی را مانند عقد فضولی غیر نافذ دانست تا با تنفیذ طلبکار، نافذ و مؤثر گردد یا این که ابراء فضولی اساساً عملی باطل و فاقد اثر است؟ از فقیهان امامیه، برخی(38) به بطلان آن حکم کرده و بر آن ادعای اجماع نموده‏اند. برخی دیگر(39) انعقاد چنین اجماعی را در ایقاعات (به استثنای طلاق) انکار کرده و برآنند که احکام راجع به معاملات فضولی به ایقاعات نیز قابل تسری بوده و ایقاع فضولی نیز همانند عقد فضولی غیر نافذ بوده و با تنفیذ بستانکار می‏تواند نافذ گردد.
در حقوق مدنی ایران، قانونگذار درباره اجرای قواعد فضولی در ایقاعات حکمی ندارد؛(40) مؤلفان نیز در این باره هم عقیده نیستند؛ بعضی،(41) احکام فضولی را ویژه عقود ندانسته و آن را در ایقاعات نیز قابل اجرا می‏دانند؛ مگر آنکه، با طبیعت عمل حقوقی یا حکم ویژه‏ای مخالفت داشته باشد؛ که در این موارد، ایقاع فضولی باطل است. با توجه به مراتب فوق، بر این باورند که ابراء فضولی، باطل و کان لم یکن نیست؛ بلکه، عملی است غیر نافذ که نفوذ واعتبار آن منوط به رضای طلبکار است؛ ولی، به نظر می‏رسد همان‏طور که برخی از استادان حقوق مدنی(42) نیز گفته‏اند، به عنوان یک قاعده کلی، برای تحقق هر عمل حقوقی، رضا به عنوان یک شرط ضروری می‏باشد. بدیهی است پذیرش این وضعیت، بطلان ایقاع فضولی از جمله ابراء فضولی و عدم تأثیر رضایت بعدی است. از طرف دیگر حکم به عدم نفوذ معاملات فضولی، مستند به دلایلی است که قابل تسری به ایقاعات نمی‏باشد.
3.1.2. اهلیّت
با توجه به این که در ابراء، بستانکار در مال خود به نحو تبرع تصرف می‏نماید، ابراء کننده باید به سن رشد رسیده و محجور نباشد. بر این اساس، ابراء مجنون و صغیر غیر ممیز به دلیل فقدان قصد و ابراء سفیه و صغیر ممیز به جهت ممنوعیتی که آنها از دخالت در اموال و حقوق مالی خود دارند، باطل و کان لم یکن است.

قانون مدنی در ماده 290 به این مطلب اشاره داشته چنین مقرر می‏دارد:«ابراء وقتی موجب سقوط قصد می‏شود که متعهد له برای ابراء اهلیت داشته باشد».
نمایندگان قانونی محجور (ولی قهری وصی و قیم) نیز نمی‏توانند دین شخصی را که به محجور مدیون است ابراء نمایند؛ زیرا، آنها نسبت به مال محجور ولایت تبرع ندارند. ابراء، اسقاط مجانی دین به زیان طلبکار است که نمی‏توان آن را لازمه اداره دارایی محجور دانست؛ بلکه، مدعی العموم یا دادگاه نیز نمی‏تواند چنین اذنی را به آنها بدهد.
3.1.3. قصد و رضا
برای تحقق هر عمل حقوقی خواه عقد باشد یا ایقاع، وجود قصد انشاء ضروری می‏باشد. ابراء نیز از این قاعده مستثنی نیست. بنابر این چنانچه ابراء کننده در حال مستی، شوخی، بیهوشی یا خواب، ذمه مدیون خود را ابراء کند، ابراء اعتباری نخواهد داشت.علاوه بر قصد، رضای ابراء کننده نیز برای تحقق ابراء لازم است.
درباره بطلان ابرائی که از روی اکراه واقع می‏شود، فقیهان امامیه اتفاق نظر ندارند؛ در حالی که، مشهور بر بطلان آن حکم کرده‏اند. بعضی(43) معتقدند که ابراء اکراهی همانند عقد اکراهی، غیر نافذ بوده و با تنفیذ ابراء کننده بعد از زوال اکراه نافذ می‏گردد. در حقوق ایران به نظر می‏رسد که در حکم ابراء مکره باید به مشهور پیوست و آن را باطل دانست. حکم عدم نفوذ به علت فقدان رضا حکمی استثنایی است که صرفاً برای عقود مقرر شده است و نمی‏توان آن را به ایقاعات، از جمله ابراء تسری داد.از طرف دیگر، لحن ماده 289 ق. م نیز به گونه‏ای است که احتمال بطلان ابراء مکره را تقویت می‏نماید؛ زیرا، همان طور که پیش از این گذشت، قانونگذار با آوردن شرط «اختیار» در تعریف اکراه، نشان داده است که ابراء اکراهی اثری ندارد.(44)
3.2. شرایط ابراء شونده (مدیون)
بعضی از فقیهان اسلامی عقیده دارند که در ابراء، مدیون باید معلوم و معین باشد. بنابر این چنانچه بستانکار بگوید: هر کس به من دینی دارد او را ابراء کردم؛ یا این که، کسی ذمه یکی از دو بدهکار خود را ابراء کند؛ ابراء در هر دو فرض باطل است. مطابق با نظر فوق، در موردی که مدیون‏ها محصور و معلوم باشند، مثل اینکه داین بگوید: من بدهکاران خود را که در این مجلس حضور دارند، ابراء کردم؛ چنین ابرایی صحیح است. در مورد ابراء ذمه یکی از دو مدیون نیز بعضی از فقیهان حنبلی(45) معتقدند، چنین ابرایی صحیح بوده و ابراء کننده باید یکی از آن دو را تعیین کند. به نظر می‏رسد که بطلان ابراء مدیون مجهول بنابر نظریه‏ای قابل قبول است که ابراء را تملیک می‏شمارد و حکم به بطلان ابراء، طبق نظری که آن را اسقاط می‏داند وجهی ندارد؛ بنابر این، طلبکار می‏تواند بدون آنکه بدهکاران خود را بشناسد ذمه همه آنها را ابراء نماید.
3.3. شرایط موضوع ابراء
همان طور که پیش از این گفته شد ابراء، اسقاط است و آنچه قابل اسقاط است، دین است که در ذمه مدیون قرار می‏گیرد. از آنجا که اعیان معین، به اقتضای طبیعتی که دارند نمی‏توانند در ذمه ثابت شوند؛ بنابر این، اسقاط آنها امکان پذیر نیست. درست به همین دلیل است که در همه مذاهب اسلامی، ابراء از عین معین باطل است. بر این اساس است که به فرض اگر شخصی، کتابی را غصب کند، ابراء از آن صحیح نیست.(46)

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   28 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله گزارش کارآموزی حسابداری صنعتی

کوششهای مدیریت برای دستیابی به هدفهای واحد تجاری بر اساس وظایف دو گانه برنامه ریزی و کنترل پی ریزی می شود. وظیفه برنامه ریزی اساساً یک فرآیند تصمیم گیری است که با مسایلی مانند تعیین سود مورد نظر، تهیه و دسترسی به مواد اولیه، نیروی کار و ماشین آلات، برآورد حجم تولید و ایجاد سیستم ارتباطات که گزارشگری و کنترل صنایع واقعی را در مقایسه با برنامه های از پیش تعیین شده امکان پذیر می سازد، سروکار دارد.
وظیفه کنترل عبارت از سازماندهی و ترکیب منابع طبیعی، نیروی کار و ابزار تولید در یک واحد هماهنگ برای دستیابی به نتایج مطلوب می باشد. حلقه ارتباطی بین وظیفه برنامه ریزی اولیه و وظیفه کنترل ثانویه، سیستم اطلاعاتی حسابداری صنعتی است که ارتباط مؤثر انتقال مداوم اطلاعات، حسابداری سنجش مسئولیت و انعطاف مدیریت را امکان پذیر می سازد.
حسابداری صنعتی نوین یکی از ابزارهای مدیریت است که تحلیل گزارشگری اطلاعات و آمار تاریخی و پیش بینی شده را به مدیران ارائه می کند. این گزارشها و تحلیلها، مدیریت را در توسعه امکانات بالقوه، بهبود فرصتهای موجود، برقراری کنترلهای عملیاتی جدی و در عین حال قابل انعطاف یاری می دهد و فرآیند مدیریت را از طریق ارزیابی عینی اطلاعات کسب شده گسترش می بخشد. برنامه ریزی اساساًٌ یک فعالیت تصمیم گیری است و کنترل، دستیابی به هدفهای برنامه ریزان را تضمین می کند. اگر چه اطلاعات و آمار مورد نیاز برای انجام این دو وظیفه غالباً متفاوت است. اما انتظار می رود که سیستم حسابدای صنعتی هر دو نیاز را برآورده سازد.
بدیهی است مفاهیم و روشهای ارائه شده در این پروژه غالباً در رابطه با شرکت هنرسازان توس، مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.
تعیین اهداف یک واحد تجاری ارتباط نزدیکی با برنامه ریزی دارد، به عبارت دیگر از طریق برنامه ریزی صحیح می توان باهداف تعیین شده دست یافت. هنگام طرح این سئوال که اهداف یک واحد تجاری چیست، اکثراً هدف اصلی را کسب سود می دانند در حالیکه ممکن است هدف عمده و اساسی فعالیتهای یک واحد تجاری صرفاً کسب سود نباشد. اگر بخواهیم این موضوع را در بعد وسیعتر آن بررسی نمائیم، هدف عمده و اساسی ، اجرای تعهدات اجتماعی می باشد که در کنار اجرای این تعهدات عامل سود آوری نیز جهت جلوگیری از ورشکستگی واحد تجاری مورد توجه قرار می گیرد. تولید و ارائه محصولات و خدمات به مشتریان به میزان مورد درخواست و در زمان معین، تحمل هزینه و به قیمتی که در بلند مدت برای واحد تجاری سود عادلانه و اعتبار کسب کرده و انجام تعهدات اجتماعی را نیز ممکن سازد، مستلزم بررسیهای عمقی و اتخاذ پاره ای تصمیمات توسط مدیریت واحد تجاری می باشد. در همین راستا، شرکت هنرسازان توس، با مدیریت آقای جاهدی نیا و با تلاش پرسنلی کوشا و مصمم، در خصوص گردآوری کتابی به نام «کتاب اول توس» که حاوی اطلاعات و مشخصاتی از صنایع ، ادارات ، شرکتها و ... می باشد فعالیت داشت که در اینجا جا دارد از آن به عنوان بانک اطلاعات استان خراسان نام برد. بنابراین هدف اساسی این شرکت اطلاع رسانی در کنار آن کسب سود می باشد.
سازماندهی اساساً تعیین چارچوبی است که در آن فعالیتهای ضروری باید اجراء گردیده و افراد مسئول انجام فعالیتها مشخص گردند. بدون وجود سازماندهی مناسب، مدیر قادر به انجام وظایف محوله نخواهد بود. اصطلاح «سازماندهی» یا «سازمان» به مفهوم منظم کردن واحدها و قسمتهای مستقل مرتبط به یکدیگر در یک مجموعة کلی می باشد. سازمان دهی مستلزم 1) قرار دادن قسمتها، دوایر یک واحد تجاری در یک چارچوب سازمانی مطلوب 2) تقسیم مسئولیت و تفویض اختیار به بعضی افراد می باشد اینگونه فعالیتهای سازمانی شامل گردآوری افراد به منظور انجام کارها و پیشبرد امور واحد تجاری نیز می گردد. پس از ایجاد واحد برای سازمانی، مدیریت به منظور انجام کارها باید اموری را به هریک از این واحدها محول نماید. جهت دست یابی به اهداف واحد تجاری، تقسیم و تخصیص مناسب کارها بین کارکنان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
نمودار سازمانی
نمودار سازمانی ، نمایشگر موقعیت هریک از مدیران بوده و می تواند در جهت تشریح مسئولیتها، اختیارات و پاسخگوئیها یاری دهنده باشد. گزارشات حسابداران باید مدیریت را در ارزیابی کارایی برنامه ها، تشخیص نقاط ضعف و قوت در رابطه با مسئولیتها و همچنین ایجاد شرایطی که منجر به اقدامات اصلاحی می گردد، یاری نماید. نمودار سازمانی شرکت هنرسازان توس در ذیل نشان داده شده است.

ماهیت حسابداری صنعتی
حسابداری صنعتی، که گاهی اوقات حسابداری مدیریت نیز نامیده می شود، باید به عنوان بازوی مدیریت در ارتباط با برنامه ریزی و کنترل فعالیتها تلقی گردد. در حقیقت حسابداری صنعتی را با ابزار حسابداری مورد نیاز جهت برنامه ریزی کنترل و ارزیابی عملیات مجهز می نماید.
در مرحله برنامه ریزی، حسابداری صنعتی با آینده سروکار دارد و در مرحله کنترل، حسابداری صنعتی با زمان حال و مقایسه نتایج جاری با استانداردها و بودجه های از پیش تعیین شده ، سروکار دارد. مدیریت واحد تجاری از طریق استفاده از اطلاعات ارائه شده توسط حسابداری صنعتی یا غالباً می تواند قسمتهایی را که به درستی وظایف خود را انجام نداده اند، شناسایی نماید.
حسابداری صنعتی به طور ادواری، معمولاً در پایان دورة مالی، جهت تعیین سود با هزینه هایی که در گذشته اتفاق افتاده و همچنین با سهم هزینه های تاریخی سروکار دارد. در این مقطع، روش حسابداری صنعتی خصوصاً جذب هزینه های ساخت را به کالاهای تولید شده موجود در پایان دوره و محصولات انتقال یافته به حساب «بهای تمام شده کالای فروش رفته» مد نظر قرار می دهد.
در اینجا باید نظرتان را به این نکته جلب نمود که شرکت هنرسازان توس فاقد بخشی به نام حسابداری صنعتی بوده که به توان به طور کامل فعالیتها و عملکرد آن را از آن دیدگاه مورد بحث قرار داد. ضمناً با توجه به موقعیت زمانی موجود، و عدم اعتماد بوجود آمده در صنایع و رقابت سنگین موجود، شرکت فوق همکاری کم رنگی در این خصوص از خود نشان داد.
مقایسه مؤسسات بازرگانی با مؤسسات تولیدی :
مؤسسات بازرگانی کالا را در وضعیت آماده برای فروش خریداری می کنند. اما یک مؤسسه تولیدی کالایی را می فروشد که خود آن را تولید کرده است. بنابراین تفاوت اصلی فعالیتهای یک مؤسسه بازرگانی با یک مؤسسه تولیدی در فعالیتهای اضافی است که مؤسسه تولیدی برای تبدیل مواد خام به کالای ساخته شده انجام می دهد این تفاوت با مقایسه چرخه عملیات یک مؤسسه بازرگانی و چرخه عملیات یک مؤسسه تولیدی بهتر درک می شود.
بدیهی است انجام عملیات اضافی که در کارخانه برای تبدیل مواد خام به کالای ساخته شده انجام می شود، باعث می شود تا بهای تمام شده کالای فروش رفته در یک مؤسسه تولیدی متفاوت از بهای تمام شده کالای فروش رفته در یک مؤسسه تولیدی متفاوت از بهای تمام شده کالای فروش رفته در یک مؤسسه بازرگانی باشد.
مؤسسات بازرگانی و تولیدی : مقایسه بهای تمام شده کالای فروش رفته
چارچوب کلی صورت سود و زیان برای یک مؤسسه تولیدی و با یک مؤسسه بازرگانی مشابه یکدیگر است . اما چون مؤسسات تولیدی برخلاف مؤسسات بازرگانی کالا خریداری نمی کنند. پس ردیف مربوط به خرید کالا در جدول بهای تمام شده کالای فروش رفته قدری تغییر می کند.
موسسه بازرگانی موسسه تولیدی
جدول بهای تمام شده کالای فروش رفته جدول بهای تمام شده کالای فروش رفته
موجودی کالا در ابتدای دوره ×× موجودی کالا در ابتدای دوره ××
خرید ×× بهای تمام شده کالای ساخته شده ××
کالای آماده برای فروش ×× کالای آماده برای فروش ××
موجودی کالا در پایان دوره (××) موجودی کالا در پایان دوره (××)
بهای تمام شده کالای فروش رفته ×× بهای تمام شده کالا فروش رفته ××

همان طور که ملاحظه می شود فقط سطر دوم این جدول با یکدیگر تفاوت دارد. این تفاوت بابت عملیات اضافی است که در یک مؤسسه تولیدی بر روی مواد خام صورت می گیرد. مؤسسات تولیدی پیش از آنکه بهای تمام شدة کالای فروش رفته را محاسبه کنند باید بهای تمام شده کالای ساخته شده را محاسبه نماید. برای مجاسبه بهای تمام شده کالای ساخته شده دانستن نوع مبالغ هزینه های مختلفی که برای تبدیل مواد خام به کالای ساخته شده تحمل می شود، ضرورت دارد.
انواع هزینه های کالا در یک مؤسسه تولیدی :
1- هزینه مواد خام بهای تمام شده مواد و قطعاتی که به عنوان بخشی از کالای ساخته شده محسوب می شود و می توان هزینة آن را به راحتی و به طور مستقیم به کالاها تخصیص داد، هزینه مواد خام یا هزینه مواد مستقیم نامیده می شود.
بطور مثال مواد خام مورد استفاده در این شرکت شامل : کاغذ، رنگ و ... می باشد.
2- هزینه دستمزد : دستمزد کارگرانی که به طور مستقیم با استفاده از دست یا ابزار بر روی مواد خام کار می کنند، هزینه دستمزد مستقیم نامیده می شود. برای مثال دستمزد کارگران بخش طراحی نوعی هزینه دستمزد مستقیم است.
دستمزد بعضی از کارگران شرکت که مستقیماً در تولید محصول دخالت ندارند مانند دستمزد انباردار، دستمزد غیرمستقیم نامیده می شود و تحت عنوان هزینه های سربار کارخانه طبقه بندی می گردد.
3- هزینه سربار شرکت : تمامی هزینه های تولید به غیر از هزینه مواد مستقیم و هزینه دستمزد مستقیم، هزینه سربار شرکت محسوب می شود که شامل اجاره یا استهلاک ساختمان، تعمیرات و نگهداری ساختمانها، آب، برق، گاز و تلفن و ...
اگر چه مواد، دستمزد و سربار را هزینه ناملایم، اما به این معنی نیست که مواد، دستمزد یا سربار صرف شده برای ساخت کالا را بلافاصله به عنوان هزینه در صورتحساب سود و زیان از فروشها کسر کنیم. برای درک این مطلب آشنائی با دو واژه «هزینه محصول» و «هزینه دوره» ضرورت دارد.
هزینه محصول و هزینه دوره
هزینه محصول، هزینه مربوط به خرید یا تولید کالا است. لذا تا هنگامی که کالا فروخته نشده ، بهای تمام شده آن به عنوان یک نوع دارایی تحت سرفصل موجودی کالا نشان داده می شود. هنگامی که کالا به فروش می رسد، هزینه های محصول تحت عنوان «بهای تمام شده کالای فروش رفته» که هزینه دوره محسوب می شود از درآمد فروش کالا کسر می گردد.
هزینه هایی که به دورة مالی جاری ارتباط داشته و وقوع آن ناشی از انجام واحد تجاری است، هزینه دوره نامیده می شوند. این گونه هزینه با فرض اینکه در دوره وقوع منافع ناشی از آن نیز حاصل گردیده، مستقیماً به حساب هزینه منظور می شوند. هزینه های دوره شامل کلیه هزینه های فروش، هزینه های عمومی و اداری، هزینه بهره و هزینه مالیات را به اختصار، کلیه اقلامی که در صورت حساب سود و زیان تحت سرفصل هزینه ها منعکس گردیده اند، می باشد.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   22 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله تاریخچه معماری در ایران

انواع کاروانسرا در قزوین
بانی مجموعه سعد السلطنه
تاریخچه مجموعه
بررسی کالبد و کاربری فضاهای مجموعه
ورودیها
حیاط ها
بازارچه سعد السلطنه
ملحقات
شیوه معماری اصفهانی
انواع آرایگان معماری
کاشیکاری
آجر کاری
درب و پنجره
عوامل مخرب بنا
اصول معماری
مختصری در باره مسجد النبی

تاریخچه قزوین
قزوین جزء سرزمین ماد بوده است، از شمال به رود ارس و رشته کوههای البرز و در شرق دشت کویر و از غرب و جنوب به سلسله جبال زاگرس.
در دوران اقتدار مادها، سرزمین قزوین ارتباط مستقیم با همدان داشتند نواحی آن پادشاهی به حساب می آمده، جاده بزرگ شمال شرق از همدان به سوی ری می رفته، جاده دیگری از ری به سمت غرب از قزوین می گذشته.در دوره هخامنشیان ساکنان منطقه نقش مؤثری در نیروی نظامی داشته اند و در زمان اسکندر به شدت در مقابل آن ایستادند.
در دوره اشکانی و ساسانی جزء این حکومت بوده است. در دوره ساسانی با وجود تسلط کامل حکومت مرکزی در ناحیه دیلم حوادثی بروز می کند تا جایی که بنیان گذار شهر قزوین را در این دوران در عهد شاپور به عنوان دژی جهت مقابله با حملات و سرکشی های دیلمیان یاد کردند.
در سده های اول تاسوم هجری مورد حملات اعراب قرار می گیرد. از اواخر قرن پنجم تا زمان حمله هلاکو خان به قلاع اسماعیلیه در رودبار و الموت این سرزمین تحت تأثیر مسایل مربوط به حسن صباح و جانشینان او بوده است.
در زمان حکومت ایلخانان با استقرار پایتخت در سلطانیه این منطقه درخشان ترین تاریخ خود را سیر می کند. و به صورت شبکه راه ها در می آید. در زمان کوتاهی هم که قزوین پایتخت صفویان بود همچنان از اهمیت زیاد برخور دار بود. در دوره قاجار هم به لحاظ ارتباط ایران و روسیه اهمیت خود را حفظ کرد. با آغاز حکومت رضاخان و توجه به رشد تهران از اهمیت افتاد.
در دوران صفویه بازار پر رونق قزوین با دارا بودن کاروانسراهای بزرگ و راستاهای متنوع مرکز مبادله کالاهایی بود که از روسیه و ممالک اروپایی یا از شرق آسیا از طریق جاده ابریشم به اروپا صادر می‌شد.
بعد از انتقال پایتخت به اصفهان این شهر از اهمیت و اعتبار افتاد و به یکی از شهرهای درجه دوم تبدیل شد.
در دوره قاجار با انتقال مرکز سیاسی به تهران، رشد و توسعه شهر ادامه یافت.
انواع کاروانسرا در قزوین
سه نوع کاروانسرا در قزوین وجود دارد:
الف- سراهایی که بازرگانان در آنجا به کار بازرگانی می پردازند.
ب- سراهایی که در گذشته بارانداز و مخصوص کاروانیان و بار فروشان بوده است.
ج- کاروانسراهایی دارای اصطبل و شترخان که به چهار پایان، گاری و درشکه اختصاص داشته است.
لازم به ذکر است کاروانسرای سعد السلطنه ( سرای سعادت) ترکیبی از سه نوع کاروانسرای بالاست.
از سراهای قزوین می توان سرای وزیر، سرای شاه (رضوی)، سرای ضرابخانه، سرای گلشن و سرای شاهرودی را نام برد. از کاروانسراهای بارانداز، کاروانسرای تقی نظامی، کلانتر و گمرک لازم به ذکر می باشد.
از نمونه کاروانسرای نوع سوم ( شترخان و اصطبل دار) کارواسرای قربان علی غازان، سعد السلطنه در خیابان تهران قدیم را می توان نام برد.

بانی مجموعه سعد السلطنه
باقرخان سعد السلطنه پسر دایی میرزا علی اصغر خان، امین السلطان، صدر اعظم ناصری، که از سال 1307 تا 1309 هجری قمری در قزوین حکومت کرده و سپس به مدت یک سال معزول می شود و دوباره از سال 1310 منصوب و تا 1314 باقی ماند. پس از آن از 1315 تا 1325 حکمران گیلان بوده است. در این سال به جای شاهزاده جلال الدوله به سمت حکومت زنجان منصوب شده در جمادی الاول همان سال به دستور ملاقلی مجتهد به سختی مجروح و پس از دو روز می میرد.
بانی سرای سعد السلطنه یا سرای سعادت، باقر خان سعد السلطنه اصفهانی است که در اواخر دوره ناصر الدین شاه از سوی میرزا علی اصغر خان اتابک صدر اعظم وقت مسئولیت ساختن راه تهران قزوین را به عهده می گیرد، از آنجا که لیاقت و شایستگی نشان می دهد به حکومت قزوین می رسد. این حکومت از سال 1310 تا 1314 بوده است.
این سرا را برای اینکه مرکزی باشد که در آن کاروانیان و تجار به داد و ستد بپردازند و در کنار آن به استراحت و رسیدگی چهار پایان مشغول شوند بنا نهاد.
نام آنرا به مناسبت لقب خود سعدیه نام داد. در کتیبه ای که در گنید اصلی وجود دارد، نوشته ای سال اتمام بنا را 1312 عنوان می نماید. در کتیبه ی دیگری نوشته ای به این مضمون آمده است:
« خدایگان سعد السلطنه عادل بنا نهاد به قزوین سرای سعدیه را »
طرح این بنا در سال 1310 ریخته شد، چون سعد السلطنه اصفهانی بود دو معمار قزوینی و دو معمار اصفهانی برکار نهاد.

تاریخچه مجموعه
دو قول در مورد احداث بنا وجود دارد، اول اینکه محل کنونی سرای مذکور خانه های مسکونی بوده سعد السلطنه خانه ها راخریده و خراب کرده و سرا را ساخته است. در حال حاضر نود فقره از اسناد منازل وجود دارد.
قول دوم اینکه در محدوده ای که در چهار چوب خیابان امام خمینی، پیغمبریه کوچه پنجه علی ( امامزاده اسمعیل) و میدان مال فروش ها قرار دارد، باغ معروف سعادت آباد قرار داشته که شاه طهماسب اول و جانشینان او کاخهای رفیعی در آن احداث کردند. یکی از قصور مجلل و با شکوه پادشاهان صفوی بوده که پس از انقراض آن دودمان روبه ویرانی رفته، سرانجام اراضی آن جایگاه خاکروبه و محل کثافت و اراذل و اوباش بوده است که سعد السلطنه خاکروبه ها و کثافات را به حکموارچی ها فروخت که مصرف کود سبزیکاری برسانند و طرح سرا را آنجا ریخت.

بررسی کالبد و کاربری فضاهای مجموعه در گذشته ( کتاب مینو در، محمد علی گلریز، 1335)
ساختمان مزبور عبارتست از حجرات متعدد و حیاط های بزرگی که حجرات یک اشکوبه و کرسی بلند در اطراف حیاط ها ساخته شده اند و در ورود آن از طرف شمال و کنار خیابان امام خمینی می باشد.
حیاط دیگر در سمت غرب این حیاط به آن اتصال دارد، که دارای دو حجره و دو انبار بسیار بزرگ است و در آن از جانب غرب به بازارچه سعدیه باز می شود. حیاط دیگری در طرف شرق به حیاط بزرگ متصل است دارای دو باب حجره در حیاط و یک گرمابه و دو حجره در دالان، در آن از جانب شمال به خیابان امام خمینی باز می شود. از حیاط بزرگ به طرف جنوب داخل محوطه وسیعی می شویم، که سقف آن با طاقهای آجری پوشیده شده است. و حجرات متعددی دارد اما چون روشنایی آن کافی نیست جز چند حجره بقیه محوطه و حجره های آنرا به جای انبار به کار می برند. در انتهای جنوبی این محوطه حیاط کوچکی است که چند حجره دارد و همواره دست بازرگانان ارمنی بوده است. پهلوی در این حیاط در دیگری در سمت مغرب است که به حیاط بار انداز می رود. این حیاط زمین مسطحی است دارای آب انبار و حوض که در جنوب آن شتر خان وسیعی بوده ودر بزرگ ورودی آن در مغرب قرار دارد و به بازاچه سعدیه روبروی دیوارشمالی مسجد شاه باز می شود.
و حالیه محل کارخانه خشکبار معتمدی است که کشمش را برای صادرات کالینونیزه و آماده می نماید. یک آسیای نجاری نیز در آنجا مشغول است. در مغرب محوطه سر پوشیده دالان درازی موسوم به قیصریه است که با در بزرگی به بازارچه سعدیه اتصال دارد و شمال و جنوب آن سراسر حجرات تجاری است که فعلاً بعضی از حجرات آن بسته و بقیه دست مستأجرینی است که آنرا انبار خود قرار داده اند.
بازارچه سعد السلطنه به کاروانسرای سابق الذکر اتصال داردکه از خیابان پهلوی شروع می شود. بطور منحنی تا دیوار شمالی مسجد شاه ادامه می یابد. و دوروبر آن دکاکین بسیار دایر است که بعضی مشغول به کارند و راهی سرپوشیده به حمام شاه و جلو خان مسجد شاه دارد. ( می گویند این حمام مربوط به دورفتحعلی شاه می باشد)
نیز سرای وسیع دیگری در مغرب بازارچه و در شمال گرمابه شاه جزو بناهای سعدالسلطنه است که همواره دست بازرگانان ارمنی بوده است.
سالیان دراز هم تجارتخانه تومانیاس معروف بوده است. اکنون در این کاروانسرا یک کارخانه آرد دایر می باشد قسمتی نیز بارفروشی و چوب فروشی می باشد. این چند سرای تو در تو که شرح داده شد تا جنگ نخستین جهانی مرکز تجارت و فعالیت بازرگانان این شهر بوده است. بازرگانی رونقی داشت که هیچ سرایی خالی نبود و در بعضی حجره ها دو نفر تجارت می کردند. خیلی ها شب خواب بودند، از شهرهای دیگر می آمدند و تجارت می کردند. کالا به قدری زیاد بود که انبارها و حیاط ها، راهروها و جلوی حجره ها عدل های کالا بود، گاهی تراکم آنقدر زیاد بود که رفت و آمد دشوار بوده است.
پس از جنگ اول، نبودن راه جنوب، از طرفی روسیه و نبودن راه تجارت و مرزهایی که که از ضبط دارای تجار ایرانی در روسیه وارد شد، از بها افتادن پول روسیه، عده ای را بی پا نمود و سپاهیان روسیه در ایران پس از شورش اکتبر 1917 در اکثر شهرها تجارتخانه ها را ویران کرده زیان زیادی وارد نمودند.
بعلاوه قانون الحضار تجارن آخرین ضربه ای بود که آنان را از پای درآورد و ایشان را متواری ساخت، هنوز صدمات از بین نرفته بود که جنگ جهانی دوم و اشغال کشور شروع شد.

ورودی ها
ورودی اصلی
از سمت شمال از خیابان امام خمینی درب چوبی باروکش فلز و یک هشتی زیبا دارای دو حجره و دالانی است که به سوی حیاط اصلی باز می شوند. در گذشته شیبدار بوده اما در وضعیت فعلی دارای پلکان است. محل اصلی ورود کاروان و مال التجاره همین در اصلی بوده است.
دو حجره داخل مربوط به سرایدار هاست اما در حال حاضر یکی انبار رو دیگری سفال فروشی می باشد.
ورودی جنوبی
کمی پایین تر از ورودی اصلی قرار دارد، کاربندی زیبا و هشتی شکوهمند و درب چوبی دو لنگه با روکش فلزی دارد. و با شیب ملایمی بازار را به داخل مجموعه کشانده است اکنون تعدادی پله دارد.
ورودی شرقی
این ورودی در فاصله کمی از ورودی اصلی ( حدود 40 متر) قرار دارد. از درب چوبی باروکش فلزی و راهرویی به طول 15 متر تشکیل شده است. در حجرات خود چایخانه ای جای داده است، سقف آن عرقچینی زیبادارد، در این ورودی با چرخشی 450 واردحیاط می شویم.
ورودی شتر خان ( نفت خانه)
این ورودی با درب چوبی دولنگه با روکش فلز و شیب ملایمی ارتباط عنصر دو بازار و زیر و حیاط شتر خان برقرار می نماید.
این ورودی کم استفاده ترین ورودی مجموعه است به دلیل عدم تحرک و فعالیت در حیاط شتر خان و نیمه متروک بودن آن است این ورودی کمترین اهمیت را داراست.
ورودی شرقی، از داخل ورودی، حجرات متعدد با دربهای چوبی

حیاط اصلی
این حیاط به شکل مستطیل و مساحت تقریبی حدود 1642 متر مربع می باشد. 36 حجره کرسی بلند رادر خود جای داده است. حجره ها یک اشکوبه و تجاری می باشند. تعدادی از این حجرات شامل فرش فروشی، عمده فروشی، امانت فروشی و تعدادی کارگا کوچک است.
اکثر این حجرات در حال حاضر به صورت انبار بازار ی ها و مغازه داران خیابان های اطراف می باشد.
حیاط سعد السلطنه:
سمت شرقی حیاط اصلی قرار دارد که با دالانی به یکدیگر متصل می باشند، مساحت تقریبی آن حدود m2 618، سه طرف حیاط 22 حجره کرسی بلند یک اشکوبه در سمت غرب 6 حجره است که بین حیاط اصلی و این حیاط قرار گرفته است که از دو طرف درب ونور گیری دارند.
تعدادی کارگاه کوچک وبزرگ سمت مشرق با راه روی نسبتاً طولانی به حیاط متصلند. کاربری آنها، جوراب بافی، شیرینی پزی و پارچه بافی و انبار می باشد. در جنوب شرقی حمامی وجود دارد که از سطح تراز زمین پایین تر می باشد. در سمت جنوب غربی راهروی ارتباطی با حیاط سرویس وجود دارد.
حیاط سعد السلطنه، بخش ارتباط دهنده جنوبی به قسمت سرویس ها

حیاط نگار السلطنه
در سمت غرب حیاط اصلی در مجاورت بازار سعد السلطنه با مساحت 243 متر مربع قرار گرفته است. چنر انبار بزرگ و یک کارخانه آرد نیمه تعطیل دارد، کارخانه کشش خشک کنی یک فرد ارمنی بوسیله مالک فعلی خریداری و تغییر کاربری داده شده است. ( کارخانه آرد)
حیاط قهرمانی
حیاط قهرمانی مساحتی دارای حدود m2 715 نعداد 16 حجره کوچک و بزرگ هم سطح زمین در آن واقع است. اکثرا حجره ها کاربری هایی چون نجاری و رنگرزی و سایر صنایع وابسته به چوب دارند.
دالان ورودی این حیاط از سمت جنوب شرقی بازارچه به طول m 5/19 می باشد.
حمام: درسمت جنوب شرقی حیاط سعد السلطنه قرار دارد . سطح آن پایین تر از حیاط می باشد. دو ورودی دارد یکی جنوب شرقی و یکی شمال شرقی که در راهروی ورودی شمال شرقی قرار گرفته است. توسط دالان طویلی که از زیر حجرات شرق حیاط می گذرد به حیاط می رسد. برای رفع نیاز بازرگانان و تجاری که در مجموعه رفت و آمد خرید و فروش میکنند این حمام عمل می نماید. در حال حاضر از رونق آن کاسته شده است.
آب انبار: این آب انبار در ضلع جنوب حیاط سعد السلطنه در زیر حجرات این قسمت قرار دارد که از آب قنات شاهی برای پر کردن آن استفاده می شده است. درب راه شیر این آب انبار در کنار درب جنوب شرقی حمام سعد السلطنه است. امروزه مخزن و پاشینه این آب انبار به قصای حمام الحاق شده است.
حیاط سعد السلطنه، بخش شرقی
حیاط های سرویس:
یکی ا زاین حیاط ها در جنوب غربی حیاط سعد السلطنه و دیگری در انتهای بازارچه در کنار حیاط قهرمانی می باشد. که در هر کدام تعدادی توالت است. حیاط اول تغییر نکرده است ولی حیاط دوم کاربری خود را از دست داده است. (انبار و تابلو سازی)
در اینجا ذکر نکته ای لازم می باشد که کاروانسرا ها در عهد قدیم فاقد آبریز بودنده اند ولی در عصر قاجاریه از نظر حفظ بهداشت کاروانسرا مجهز به تعدای آبریز شده که با کانالی به دهانه چاه راه داشتند ( کتاب یادی از کاروانسرا ها، رباط ها و کاروانها در ایران، محمد تقی احسانی)

حیاط شتر خان: ( نفت خانه)
در جنوب غربی مجموعه قرار دارد که حیاط وسیعی به مساحت m2 1112 می باشد. توسط راهرویی به طول 25 متر به بازار سعدیه می رسد. حیاط گنجایش 50 شتر داشته است. قسمتی از سر پوشیده وسیعی که در ضلع جنوب حیاط بوده در گذشته کارخانه کشمش بوده است بعداً به کارخانه آرد تبدیل و الان متروک شده است. در ضلع شرقی تعدادی حجره نیمه مخروبه قرار دارد. ضلع شمالی نیز دارای تعدادی حجره است که افروزه کاربری انباری دارند.
حیاط شتر خان که اکنون به صورت نیمه متروک در آمده است.
در ضلع شمال غربی کارگاه جوشکاری و صنایع برق می باشد. لفظ نفت خانه برای این اطلاق می شود که سالهای قبل این حیاط مکانی بوده برای نفت فروشان که ظروف بزرگی را پر از نفت کرده به چهار پا می بستند و به شهر می فرستادند.
بازارچه سعد السلطنه:
3 راسته عمود بر هم دارد یکی در راستای شمال جنوب در ارتباط با حیاط اصلی، دیگری در همان راستا با خیابان امام و سومی در راستای شرق غرب وپل ارتباطی بین دو قسمت قبل می باشد. اکنون اکثراً کارگاه نجاری و انبار شده است. محل برخورد راسته اول و سوم هشتی زیبایی است که دارای سقف با گنبد دو پوسته یا کاشیکاری و کار بندی می باشد ( تاریخ اتمام 1312 در کتیبه) در چهار طرف گنبد اصلی چهار سقف عرقچینی مانند در سمت ورودی از حیاط اصلی یک سقف عرقچینی دیگر طول راسته سوم تا چهارم سوق اصلی 57 متر، ادامه آن پس از چهار سوق تا انتها 5/19 متر است.
حیاط اصلی مجموعه سعد السلطنه، بخشی از حجرات که بصورت انبار درآمده است.
ملحقات:
در سال 1312 ( پایان ساخت بنا) در بخش شمال غربی حیاط اصلی در مجاورت خیابان امام بر روی حجرات آن قسمت از حیاط به سفارش بانک شاهی احداث شده است.
طرح و تکنیک این قسمت متفاوت با سایر مجموعه است به نظر می رسد ابتدا به صورت جداگانه در سالهای بعد اضافه شده است در صورتیکه تاریخ شروع و اتمام آن سال 1312 می باشد. این بنا ابتدا متعلق به بانک شاهی بوده در طول جنگ جهانی اول محل سکونت پزشکان روس و در فاصله دو جنگ دفتر تجاری روسها بوده است. در حال حاضر به عنوان رستوران استفاده می شود.
بازارچه سعدیه، مجموعه سعد السلطنه
شیوه معماری اصفهانی:
مقایسه خصوصیات کارونسرای سعد السلطنه با خصوصیات کلی شیوه اصفهانی:
الف- سادگی: با یک نگاه به پلان، نما و مقاطع مجموعه بخوبانواع کاروانسرا در قزوین
بانی مجموعه سعد السلطنه
تاریخچه مجموعه
بررسی کالبد و کاربری فضاهای مجموعه
ورودیها
حیاط ها
بازارچه سعد السلطنه
ملحقات
شیوه معماری اصفهانی
انواع آرایگان معماری
کاشیکاری
آجر کاری
درب و پنجره
عوامل مخرب بنا
اصول معماری
مختصری در باره مسجد النبی

تاریخچه قزوین
قزوین جزء سرزمین ماد بوده است، از شمال به رود ارس و رشته کوههای البرز و در شرق دشت کویر و از غرب و جنوب به سلسله جبال زاگرس.
در دوران اقتدار مادها، سرزمین قزوین ارتباط مستقیم با همدان داشتند نواحی آن پادشاهی به حساب می آمده، جاده بزرگ شمال شرق از همدان به سوی ری می رفته، جاده دیگری از ری به سمت غرب از قزوین می گذشته.در دوره هخامنشیان ساکنان منطقه نقش مؤثری در نیروی نظامی داشته اند و در زمان اسکندر به شدت در مقابل آن ایستادند.
در دوره اشکانی و ساسانی جزء این حکومت بوده است. در دوره ساسانی با وجود تسلط کامل حکومت مرکزی در ناحیه دیلم حوادثی بروز می کند تا جایی که بنیان گذار شهر قزوین را در این دوران در عهد شاپور به عنوان دژی جهت مقابله با حملات و سرکشی های دیلمیان یاد کردند.
در سده های اول تاسوم هجری مورد حملات اعراب قرار می گیرد. از اواخر قرن پنجم تا زمان حمله هلاکو خان به قلاع اسماعیلیه در رودبار و الموت این سرزمین تحت تأثیر مسایل مربوط به حسن صباح و جانشینان او بوده است.
در زمان حکومت ایلخانان با استقرار پایتخت در سلطانیه این منطقه درخشان ترین تاریخ خود را سیر می کند. و به صورت شبکه راه ها در می آید. در زمان کوتاهی هم که قزوین پایتخت صفویان بود همچنان از اهمیت زیاد برخور دار بود. در دوره قاجار هم به لحاظ ارتباط ایران و روسیه اهمیت خود را حفظ کرد. با آغاز حکومت رضاخان و توجه به رشد تهران از اهمیت افتاد.
در دوران صفویه بازار پر رونق قزوین با دارا بودن کاروانسراهای بزرگ و راستاهای متنوع مرکز مبادله کالاهایی بود که از روسیه و ممالک اروپایی یا از شرق آسیا از طریق جاده ابریشم به اروپا صادر می‌شد.
بعد از انتقال پایتخت به اصفهان این شهر از اهمیت و اعتبار افتاد و به یکی از شهرهای درجه دوم تبدیل شد.
در دوره قاجار با انتقال مرکز سیاسی به تهران، رشد و توسعه شهر ادامه یافت.
انواع کاروانسرا در قزوین
سه نوع کاروانسرا در قزوین وجود دارد:
الف- سراهایی که بازرگانان در آنجا به کار بازرگانی می پردازند.
ب- سراهایی که در گذشته بارانداز و مخصوص کاروانیان و بار فروشان بوده است.
ج- کاروانسراهایی دارای اصطبل و شترخان که به چهار پایان، گاری و درشکه اختصاص داشته است.
لازم به ذکر است کاروانسرای سعد السلطنه ( سرای سعادت) ترکیبی از سه نوع کاروانسرای بالاست.
از سراهای قزوین می توان سرای وزیر، سرای شاه (رضوی)، سرای ضرابخانه، سرای گلشن و سرای شاهرودی را نام برد. از کاروانسراهای بارانداز، کاروانسرای تقی نظامی، کلانتر و گمرک لازم به ذکر می باشد.
از نمونه کاروانسرای نوع سوم ( شترخان و اصطبل دار) کارواسرای قربان علی غازان، سعد السلطنه در خیابان تهران قدیم را می توان نام برد.

بانی مجموعه سعد السلطنه
باقرخان سعد السلطنه پسر دایی میرزا علی اصغر خان، امین السلطان، صدر اعظم ناصری، که از سال 1307 تا 1309 هجری قمری در قزوین حکومت کرده و سپس به مدت یک سال معزول می شود و دوباره از سال 1310 منصوب و تا 1314 باقی ماند. پس از آن از 1315 تا 1325 حکمران گیلان بوده است. در این سال به جای شاهزاده جلال الدوله به سمت حکومت زنجان منصوب شده در جمادی الاول همان سال به دستور ملاقلی مجتهد به سختی مجروح و پس از دو روز می میرد.
بانی سرای سعد السلطنه یا سرای سعادت، باقر خان سعد السلطنه اصفهانی است که در اواخر دوره ناصر الدین شاه از سوی میرزا علی اصغر خان اتابک صدر اعظم وقت مسئولیت ساختن راه تهران قزوین را به عهده می گیرد، از آنجا که لیاقت و شایستگی نشان می دهد به حکومت قزوین می رسد. این حکومت از سال 1310 تا 1314 بوده است.
این سرا را برای اینکه مرکزی باشد که در آن کاروانیان و تجار به داد و ستد بپردازند و در کنار آن به استراحت و رسیدگی چهار پایان مشغول شوند بنا نهاد.
نام آنرا به مناسبت لقب خود سعدیه نام داد. در کتیبه ای که در گنید اصلی وجود دارد، نوشته ای سال اتمام بنا را 1312 عنوان می نماید. در کتیبه ی دیگری نوشته ای به این مضمون آمده است:
« خدایگان سعد السلطنه عادل بنا نهاد به قزوین سرای سعدیه را »
طرح این بنا در سال 1310 ریخته شد، چون سعد السلطنه اصفهانی بود دو معمار قزوینی و دو معمار اصفهانی برکار نهاد.

تاریخچه مجموعه
دو قول در مورد احداث بنا وجود دارد، اول اینکه محل کنونی سرای مذکور خانه های مسکونی بوده سعد السلطنه خانه ها راخریده و خراب کرده و سرا را ساخته است. در حال حاضر نود فقره از اسناد منازل وجود دارد.
قول دوم اینکه در محدوده ای که در چهار چوب خیابان امام خمینی، پیغمبریه کوچه پنجه علی ( امامزاده اسمعیل) و میدان مال فروش ها قرار دارد، باغ معروف سعادت آباد قرار داشته که شاه طهماسب اول و جانشینان او کاخهای رفیعی در آن احداث کردند. یکی از قصور مجلل و با شکوه پادشاهان صفوی بوده که پس از انقراض آن دودمان روبه ویرانی رفته، سرانجام اراضی آن جایگاه خاکروبه و محل کثافت و اراذل و اوباش بوده است که سعد السلطنه خاکروبه ها و کثافات را به حکموارچی ها فروخت که مصرف کود سبزیکاری برسانند و طرح سرا را آنجا ریخت.

بررسی کالبد و کاربری فضاهای مجموعه در گذشته ( کتاب مینو در، محمد علی گلریز، 1335)
ساختمان مزبور عبارتست از حجرات متعدد و حیاط های بزرگی که حجرات یک اشکوبه و کرسی بلند در اطراف حیاط ها ساخته شده اند و در ورود آن از طرف شمال و کنار خیابان امام خمینی می باشد.
حیاط دیگر در سمت غرب این حیاط به آن اتصال دارد، که دارای دو حجره و دو انبار بسیار بزرگ است و در آن از جانب غرب به بازارچه سعدیه باز می شود. حیاط دیگری در طرف شرق به حیاط بزرگ متصل است دارای دو باب حجره در حیاط و یک گرمابه و دو حجره در دالان، در آن از جانب شمال به خیابان امام خمینی باز می شود. از حیاط بزرگ به طرف جنوب داخل محوطه وسیعی می شویم، که سقف آن با طاقهای آجری پوشیده شده است. و حجرات متعددی دارد اما چون روشنایی آن کافی نیست جز چند حجره بقیه محوطه و حجره های آنرا به جای انبار به کار می برند. در انتهای جنوبی این محوطه حیاط کوچکی است که چند حجره دارد و همواره دست بازرگانان ارمنی بوده است. پهلوی در این حیاط در دیگری در سمت مغرب است که به حیاط بار انداز می رود. این حیاط زمین مسطحی است دارای آب انبار و حوض که در جنوب آن شتر خان وسیعی بوده ودر بزرگ ورودی آن در مغرب قرار دارد و به بازاچه سعدیه روبروی دیوارشمالی مسجد شاه باز می شود.
و حالیه محل کارخانه خشکبار معتمدی است که کشمش را برای صادرات کالینونیزه و آماده می نماید. یک آسیای نجاری نیز در آنجا مشغول است. در مغرب محوطه سر پوشیده دالان درازی موسوم به قیصریه است که با در بزرگی به بازارچه سعدیه اتصال دارد و شمال و جنوب آن سراسر حجرات تجاری است که فعلاً بعضی از حجرات آن بسته و بقیه دست مستأجرینی است که آنرا انبار خود قرار داده اند.
بازارچه سعد السلطنه به کاروانسرای سابق الذکر اتصال داردکه از خیابان پهلوی شروع می شود. بطور منحنی تا دیوار شمالی مسجد شاه ادامه می یابد. و دوروبر آن دکاکین بسیار دایر است که بعضی مشغول به کارند و راهی سرپوشیده به حمام شاه و جلو خان مسجد شاه دارد. ( می گویند این حمام مربوط به دورفتحعلی شاه می باشد)
نیز سرای وسیع دیگری در مغرب بازارچه و در شمال گرمابه شاه جزو بناهای سعدالسلطنه است که همواره دست بازرگانان ارمنی بوده است.
سالیان دراز هم تجارتخانه تومانیاس معروف بوده است. اکنون در این کاروانسرا یک کارخانه آرد دایر می باشد قسمتی نیز بارفروشی و چوب فروشی می باشد. این چند سرای تو در تو که شرح داده شد تا جنگ نخستین جهانی مرکز تجارت و فعالیت بازرگانان این شهر بوده است. بازرگانی رونقی داشت که هیچ سرایی خالی نبود و در بعضی حجره ها دو نفر تجارت می کردند. خیلی ها شب خواب بودند، از شهرهای دیگر می آمدند و تجارت می کردند. کالا به قدری زیاد بود که انبارها و حیاط ها، راهروها و جلوی حجره ها عدل های کالا بود، گاهی تراکم آنقدر زیاد بود که رفت و آمد دشوار بوده است.
پس از جنگ اول، نبودن راه جنوب، از طرفی روسیه و نبودن راه تجارت و مرزهایی که که از ضبط دارای تجار ایرانی در روسیه وارد شد، از بها افتادن پول روسیه، عده ای را بی پا نمود و سپاهیان روسیه در ایران پس از شورش اکتبر 1917 در اکثر شهرها تجارتخانه ها را ویران کرده زیان زیادی وارد نمودند.
بعلاوه قانون الحضار تجارن آخرین ضربه ای بود که آنان را از پای درآورد و ایشان را متواری ساخت، هنوز صدمات از بین نرفته بود که جنگ جهانی دوم و اشغال کشور شروع شد.

ورودی ها
ورودی اصلی
از سمت شمال از خیابان امام خمینی درب چوبی باروکش فلز و یک هشتی زیبا دارای دو حجره و دالانی است که به سوی حیاط اصلی باز می شوند. در گذشته شیبدار بوده اما در وضعیت فعلی دارای پلکان است. محل اصلی ورود کاروان و مال التجاره همین در اصلی بوده است.
دو حجره داخل مربوط به سرایدار هاست اما در حال حاضر یکی انبار رو دیگری سفال فروشی می باشد.
ورودی جنوبی
کمی پایین تر از ورودی اصلی قرار دارد، کاربندی زیبا و هشتی شکوهمند و درب چوبی دو لنگه با روکش فلزی دارد. و با شیب ملایمی بازار را به داخل مجموعه کشانده است اکنون تعدادی پله دارد.
ورودی شرقی
این ورودی در فاصله کمی از ورودی اصلی ( حدود 40 متر) قرار دارد. از درب چوبی باروکش فلزی و راهرویی به طول 15 متر تشکیل شده است. در حجرات خود چایخانه ای جای داده است، سقف آن عرقچینی زیبادارد، در این ورودی با چرخشی 450 واردحیاط می شویم.
ورودی شتر خان ( نفت خانه)
این ورودی با درب چوبی دولنگه با روکش فلز و شیب ملایمی ارتباط عنصر دو بازار و زیر و حیاط شتر خان برقرار می نماید.
این ورودی کم استفاده ترین ورودی مجموعه است به دلیل عدم تحرک و فعالیت در حیاط شتر خان و نیمه متروک بودن آن است این ورودی کمترین اهمیت را داراست.
ورودی شرقی، از داخل ورودی، حجرات متعدد با دربهای چوبی

حیاط اصلی
این حیاط به شکل مستطیل و مساحت تقریبی حدود 1642 متر مربع می باشد. 36 حجره کرسی بلند رادر خود جای داده است. حجره ها یک اشکوبه و تجاری می باشند. تعدادی از این حجرات شامل فرش فروشی، عمده فروشی، امانت فروشی و تعدادی کارگا کوچک است.
اکثر این حجرات در حال حاضر به صورت انبار بازار ی ها و مغازه داران خیابان های اطراف می باشد.
حیاط سعد السلطنه:
سمت شرقی حیاط اصلی قرار دارد که با دالانی به یکدیگر متصل می باشند، مساحت تقریبی آن حدود m2 618، سه طرف حیاط 22 حجره کرسی بلند یک اشکوبه در سمت غرب 6 حجره است که بین حیاط اصلی و این حیاط قرار گرفته است که از دو طرف درب ونور گیری دارند.
تعدادی کارگاه کوچک وبزرگ سمت مشرق با راه روی نسبتاً طولانی به حیاط متصلند. کاربری آنها، جوراب بافی، شیرینی پزی و پارچه بافی و انبار می باشد. در جنوب شرقی حمامی وجود دارد که از سطح تراز زمین پایین تر می باشد. در سمت جنوب غربی راهروی ارتباطی با حیاط سرویس وجود دارد.
حیاط سعد السلطنه، بخش ارتباط دهنده جنوبی به قسمت سرویس ها

حیاط نگار السلطنه
در سمت غرب حیاط اصلی در مجاورت بازار سعد السلطنه با مساحت 243 متر مربع قرار گرفته است. چنر انبار بزرگ و یک کارخانه آرد نیمه تعطیل دارد، کارخانه کشش خشک کنی یک فرد ارمنی بوسیله مالک فعلی خریداری و تغییر کاربری داده شده است. ( کارخانه آرد)
حیاط قهرمانی
حیاط قهرمانی مساحتی دارای حدود m2 715 نعداد 16 حجره کوچک و بزرگ هم سطح زمین در آن واقع است. اکثرا حجره ها کاربری هایی چون نجاری و رنگرزی و سایر صنایع وابسته به چوب دارند.
دالان ورودی این حیاط از سمت جنوب شرقی بازارچه به طول m 5/19 می باشد.
حمام: درسمت جنوب شرقی حیاط سعد السلطنه قرار دارد . سطح آن پایین تر از حیاط می باشد. دو ورودی دارد یکی جنوب شرقی و یکی شمال شرقی که در راهروی ورودی شمال شرقی قرار گرفته است. توسط دالان طویلی که از زیر حجرات شرق حیاط می گذرد به حیاط می رسد. برای رفع نیاز بازرگانان و تجاری که در مجموعه رفت و آمد خرید و فروش میکنند این حمام عمل می نماید. در حال حاضر از رونق آن کاسته شده است.
آب انبار: این آب انبار در ضلع جنوب حیاط سعد السلطنه در زیر حجرات این قسمت قرار دارد که از آب قنات شاهی برای پر کردن آن استفاده می شده است. درب راه شیر این آب انبار در کنار درب جنوب شرقی حمام سعد السلطنه است. امروزه مخزن و پاشینه این آب انبار به قصای حمام الحاق شده است.
حیاط سعد السلطنه، بخش شرقی
حیاط های سرویس:
یکی ا زاین حیاط ها در جنوب غربی حیاط سعد السلطنه و دیگری در انتهای بازارچه در کنار حیاط قهرمانی می باشد. که در هر کدام تعدادی توالت است. حیاط اول تغییر نکرده است ولی حیاط دوم کاربری خود را از دست داده است. (انبار و تابلو سازی)
در اینجا ذکر نکته ای لازم می باشد که کاروانسرا ها در عهد قدیم فاقد آبریز بودنده اند ولی در عصر قاجاریه از نظر حفظ بهداشت کاروانسرا مجهز به تعدای آبریز شده که با کانالی به دهانه چاه راه داشتند ( کتاب یادی از کاروانسرا ها، رباط ها و کاروانها در ایران، محمد تقی احسانی)

حیاط شتر خان: ( نفت خانه)
در جنوب غربی مجموعه قرار دارد که حیاط وسیعی به مساحت m2 1112 می باشد. توسط راهرویی به طول 25 متر به بازار سعدیه می رسد. حیاط گنجایش 50 شتر داشته است. قسمتی از سر پوشیده وسیعی که در ضلع جنوب حیاط بوده در گذشته کارخانه کشمش بوده است بعداً به کارخانه آرد تبدیل و الان متروک شده است. در ضلع شرقی تعدادی حجره نیمه مخروبه قرار دارد. ضلع شمالی نیز دارای تعدادی حجره است که افروزه کاربری انباری دارند.
حیاط شتر خان که اکنون به صورت نیمه متروک در آمده است.
در ضلع شمال غربی کارگاه جوشکاری و صنایع برق می باشد. لفظ نفت خانه برای این اطلاق می شود که سالهای قبل این حیاط مکانی بوده برای نفت فروشان که ظروف بزرگی را پر از نفت کرده به چهار پا می بستند و به شهر می فرستادند.
بازارچه سعد السلطنه:
3 راسته عمود بر هم دارد یکی در راستای شمال جنوب در ارتباط با حیاط اصلی، دیگری در همان راستا با خیابان امام و سومی در راستای شرق غرب وپل ارتباطی بین دو قسمت قبل می باشد. اکنون اکثراً کارگاه نجاری و انبار شده است. محل برخورد راسته اول و سوم هشتی زیبایی است که دارای سقف با گنبد دو پوسته یا کاشیکاری و کار بندی می باشد ( تاریخ اتمام 1312 در کتیبه) در چهار طرف گنبد اصلی چهار سقف عرقچینی مانند در سمت ورودی از حیاط اصلی یک سقف عرقچینی دیگر طول راسته سوم تا چهارم سوق اصلی 57 متر، ادامه آن پس از چهار سوق تا انتها 5/19 متر است.
حیاط اصلی مجموعه سعد السلطنه، بخشی از حجرات که بصورت انبار درآمده است.
ملحقات:
در سال 1312 ( پایان ساخت بنا) در بخش شمال غربی حیاط اصلی در مجاورت خیابان امام بر روی حجرات آن قسمت از حیاط به سفارش بانک شاهی احداث شده است.
طرح و تکنیک این قسمت متفاوت با سایر مجموعه است به نظر می رسد ابتدا به صورت جداگانه در سالهای بعد اضافه شده است در صورتیکه تاریخ شروع و اتمام آن سال 1312 می باشد. این بنا ابتدا متعلق به بانک شاهی بوده در طول جنگ جهانی اول محل سکونت پزشکان روس و در فاصله دو جنگ دفتر تجاری روسها بوده است. در حال حاضر به عنوان رستوران استفاده می شود.
بازارچه سعدیه، مجموعه سعد السلطنه
شیوه معماری اصفهانی:
مقایسه خصوصیات کارونسرای سعد السلطنه با خصوصیات کلی شیوه اصفهانی:
الف- سادگی: با یک نگاه به پلان، نما و مقاطع مجموعه بخوب

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله 33   صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید