دانلود مقاله اتوماسیون توسط سیستمهای نتوماتیک

1-1- مقدمه
در این فصل به معرفی سیستمهای نتوماتیک مورد استفاده در خطوط تولیدی اتوماتیک می پردازیم. در این نگارش تنها به اصول کلی طراحی و اجزاء مهم سیستمهای نتوماتیک پرداخته خواهد شد که مقدمه لازم جهت آشنائی تخصصی با این سیستمها را برای یک مهندس کنترل فراهم می آورد.
لغت نیوماتیک(Pneumatic)( که به صورت پنوماتیک مطابق با برداشت از تلفظ این لغت به زبان آلمانی نیز در صنایع کشور مصطلح می باشد) از ریشه یونانی(Pneumos) به معنی تنفس گرفته شده است. استفاده از هوا فشرده در سیستمهای صنعتی به ابتدای انقلاب صنعتی به ابتدای انقلاب صنعتی بر می گردد و در ابتدای قرن بیستم به عنوان ابزار اصلی اتوماسیون سیستمهای تولیدی مورد استفاده قرار گرفته است. یک سیستم نیوماتیک شامل عملگرها یا جکهای نیوماتیک، شیرهای نتوماتیک یا الکترونیوماتیک، سنسورهای نیوماتیک، سیستم های انتقال نیوماتیک و سیستم تولید فشار هوا می باشد. در ابتدای این فصل به توضیحی مختصر درباره برخی از این اجزاء پرداخته و سپس طرحهای اتوماسیون توسط سیستمهای نیوماتیک را بررسی می نمائیم.

2-1- اجزاء سیستم نیوماتیک
1-2-1- انواع شیرهای نیوماتیک
شیرهای استفاده شده در سیستمهای نیوماتیک بمنظور کنترل سه کمیت فیزیکی زیر بکار می روند.
1- کنترل وضعیت جریان 2- کنترل فشار هوا 3- کنترل میزان جریان هوا
شیر کنترل وضعیت(directional valve) وسیله ای است که متناظر با دریافت یک سیگنال ورودی به صورت نیوماتیکی یا الکتریکی جهت عبور هوای فشرده را تغییر
می دهد و یا جریان یافتن یا متوقف شدن هوای فشرده در یک مسیر را کنترل می کند. این شیر کنترلی مهمترین جزء سیستم نیوماتیک در طراحی منطق سیستم های اتوماسیون
می باشد. این نوع از شیرهای کنترلی توسط کمیات زیر طبقه بندی می گردند:
1- تعداد پورتهای نیوماتیک ورودی و خروجی(2، 3، 4 یا 5)
2- تعداد وضعیتهای کنترل شونده حرکتی شیر(1، 2 یا 3)
3- نحوه تحریک شیر(دستی، نیوماتیکی یا برقی)
4- مشخصات طراحی شیر همانند ابعاد پورتهای ورودی و خروجی، دبی شیر و...
شکل زیر اجزاء داخلی یک شیر کنترلی و نحوه آب بندی آن توسط O-ring را نشان می دهد. عضو اصلی شیر که وظیفه کنترل جهت حرکت جریان را به عهده دارد سوزن شیر یا Spool نام دارد.


شکل 1-1 اجزاء داخلی یک شیر کنترل وضعیت
در اینجا می توانیم تعدادی از شیرهای کنترل وضعیت مورد استفاده متداوب در سیستمهای اتوماسیون را با توجه به وظیفه ای که انجام می دهند( و نه با تکیه به اصول طراحی شیر) طبقه بندی کنیم.
الف) شیر 2*2(دو در دو به معنای دو پورت ورودی- خروجی و دو وضعیتی)
همانگونه که در شکل 2-1 ملاحظه می شود ساختار داخلی این شیر به گونه است که در صورت عدم تحریک آن جریان ورودی هوا(پورت 1) نسبت به پورت خروجی(2) کاملا مسدود می باشد و لذا این شیر در حالت نرمال قطع یا(NC) می باشد. در صورت تحریک شیر، جریان هوا بین پورت ورودی(1) و خروجی(2) برقرار می شود. نمایش این شیر در مدارهای نیوماتیک به فرم زیر می باشد:



شکل 2-1 شیر کنترل وضعیت 2*2 و شماتیک نمایش آن در مدارهای نیوماتیک
ب) شیر 2*3(سه ورودی- خروجی، دو وضعیتی)
انواع این نوع شیر کنترل وضعیت به فرم سوزنی(spool) و کفشکی(Poppet) در شکل زیر نمایش داده شده اند. همانگونه که در شکل ملاحظه می شود ورودی هوای فشرده از پورت(1) یا مسدود بوده(N.C.) و یا با تغییرات وضعیت Spool به خروجی پورت(2) در شکل آورده شده است.
پ) شیر کنترل وضعیت 2*4 یا 3*4
این نوع شیر غالبا بصورت دیسکی طراحی شده و عملا امکان اتصال پورت ورودی(1) به خروجی(2) و پورت ورودی(3) به خروجی(4) را در یک وضعیت و اتصال(1) به(4) و(2) به (3) را در وضعیت دیگر مهیا می کنند. در حالت سه وضعیتی حالتی پیش بینی شده است که کلیه پورتها مسدود می باشند. شکل زیر نحوه عملکرد این شیر را بصورت شماتیک نمایش داده و با استفاده از یک جک نیوماتیک 2 طرفه نحوه استفاده از این شیر در یک مدار نیوماتیکی مشخص گردیده است.



شکل 3-1 شیر کنترل وضعیت 2*3



شکل 3-1 یک نوع شیر کنترل وضعیت 3*4 و نحوه نمایش سمبولیک آن در نقشه های نیوماتیک
ت) شیر کنترل وضعیت 2*5 یا 3*5
این شیر مهمترین و پرکاربردترین شیر کنترل وضعیت در سیستمهای نیوماتیکی است که جهت کنترل حرکت جکها یا موتورهای نیوماتیکی استفاده می شود. شکل زیر نمایشی از ساختار این نوع شیر و شماتیک نمایش آن در نقشه های نیوماتیک را به تصویر می کشد. همانگونه که در شکل مشاهده می شود، در وضعیت خنثی شیر حرکت جک متوقف گردیده زمانیکه دسته شیر بصورت دستی در وضعیت چپ قرار گیرد جریان از مخزن پرفشار(ورودی) به پیشانی جک منتقل شده و جک در جهت بسته شدن حرکت می کند بهمین ترتیب در وضعیت راست، جریان به پشت جک هدایت شده و جک باز خواهد شد.



شکل 4-1 یک نوع شیر کنترل وضعیت 3*5 و نحوه نمایش سمبولیک آن در نقشه های نیوماتیکی
2-2-1- نحوه فعال سازی شیرهای کنترلی
شیرهای کنترل وضعیت به صورتهای مختلف قابل فعال سازی می باشند، نوع ساده تحریک توسط اپراتور و بصورت دستی صورت می پذیرد. همچنین از نیروی مکانیکی ناشی از حرکت در سیستمهای تمام اتوماتیک به صورت تحریک نیوماتیک یا پیلوت و یا تحریک الکتریکی است که در زیر به آن می پردازیم.

الف) تحریک دستی
شکل 5-1، انواع متدهای تحریک دستی شیرهای کنترلی توسط اپراتور را به نمایش می گذارد.



شکل 5-1 انواع متدهای تحریک دستی شیرهای کنترلی
ب) تحریک مکانیکی
شکل زیر، متدهای تحریک مکانیکی شیرهای کنترلی را به تصویر می کشد.



شکل 6-1 انواع متدهای تحریک مکانیکی شیرهای کنترلی

پ) تحریک نیوماتیکی یا پیلوت
از یک خط فرمان نیوماتیک یا هوای فشرده نیز برای جابجا کردن سوزن شیر(Spool) و یا کفشک آن(Poppet) می توان بهره جست. شکل زیر نحوه استفاده مستقیم از تحریک پیلوت، تحریک الکترونیوماتیک آن و یا تحریک دیافراگمی آنرا نمایش می دهد.



شکل 7-1 انواع متدهای تحریک نیوماتیکی یا پیلوت شیرهای کنترل
ت) تحریک الکتریکی
تحریک الکتریکی توسط یک سلف یا سلونوئید صورت می پذیرد. غالبا این نوع شیرها را سلونوئید- ولو می نامند. تحریک در این نوع شیرها می تواند بصورت کاملا الکتریکی بوده و یا از فشار هوا نیز برای حرکت Spool به علاوه تحریک الکتریکی استفاده شود که در اینصورت جهت حرکت Spool استفاده می گردید و برگشت آن توسط نیروی فنر و یا یک سلونوئید دیگر صورت می گرفت، اما با توجه به وجود منبع قدرت قابل استفاده و در دسترس فشار هوا، می توان توان مکانیکی لازم جهت به حرکت درآوردن Spool را بخصوص در شیرهای بزرگ از آن تامین نمود. شکل 8-1 یک نوع شیر 2*3 که بدین ترتیب کنترل می شود را نمایش می دهد.



شکل 8-1 یک نوع شیر 2*3 که از تحریک الکترو- نیوماتیک استفاده می کند
در این طرح نیروی الکتریکی حاصل از سلونوئید تنها برای جابجائی کوچکی از Spool استفاده شده و پس از اینکه Spool جابجائی اندکی انجام داد، فشار هوای پیلوت به حرکت آن جهت مسدود شدن پورت(3) و انتقال جریان هوا از(1) به (2) وارد عمل
می شود. نمایش مداری این نوع شیر و شیرهای دوطرفه 2*5 و 3*5 که از این نوع تحریک استفاده می کنند در شکل زیر آورده شده است.



شکل 9-1 نمایش مداری شیرهای تحریک شونده الکترو- نیوماتیکی
3-2-1- عملگرهای نیوماتیکی
انواع عملگردهای نیوماتیکی به سه دسته زیر تقسیم می گردند.
1- عملگرهای خطی(جکها)
2- عملگرهای دورانی(موتورها)
3- عملگرهای نیم دورانی(دارای محدودیت در دوران می باشند)
که انواع این گونه عملگرها در زیر توضیح داده خواهند شد.
الف) جکهای یک محوره- یک طرفه
در این نوع جکها تنها یک پورت فشار هوای ورودی وجود دارد که با اتصال آن به جک، آنرا در جهت باز شدن تحریک می کند. فشار هوای طرف دیگر مستقیما به هوای آزاد منتقل شده و حرکت جمع شدن جک توسط نیروی فنر تامین می شود. شکل زیر این نوع جک را نمایش می دهد. به دلیل امتداد یافتن محور جک تنها در یک امتداد به این جک یک محوره گفته شده و به علت وجود تحریک یک جهته آن به آن یک طرفه اطلاق
می شود.



شکل 10-1 یک نوع جک یک محور- یک جهته
ب) جکهای دیافراگمی یک طرفه
زمانیکه نیاز به نیروهای زیاد ولی جابجائی مختصر داشته باشیم از انواع دیافراگمی جکها استفاده می شود. شکل زیر شماتیک اجزاء داخلی این نوع جک را نمایش می دهد.



شکل 11-1 یک نوع جک دیافراگمی یک طرف
پ) بالشتک هوائی(Air Bellows)
این نوع عملگرها از سیستمهای تعلیق فعال اتومبیل به صنایع اتوماسیون وارد شده اند. در واقع مطابق شکل 12-1 این نوع عملگرها از بالشتکهای لاستیکی(یا ورقهای فلزی) تشکیل شده اند که در اثر اعمال فشار هوا منبسط شده و ایجاد جابجائی در امتداد قائم(مطابق شکل) می نمایند. از این نوع عملگرها در جائی که نیروی زیاد و جابجائی کم مورد نظر است استفاده می شود.



شکل 12-1 یک نوع عملکرد بالشتک هوائی
ت) جکهای دو طرفه
این جکها مانند جکهای یک طرفه می باشند با این تفاوت که از هر دو طرف می توانند مورد تحریک واقع شوند. این نوع جکها متداولترین عملگرهای مورد استفاده در
سیستم های اتوماسیون می باشند و بسته به دو نوع کاربرد می توانند یک محوره و یا دو محوره طراحی گردند.


شکل 13-1 یک نوع عملگر جک دو طرفه
ث) محرکهای نیم دورانی(مولدهای گشتاور)
در صورتی که حرکت دورانی مورد نیاز باشد می توان با یک سیستم انتقال شانه دندانه، حرکت مستقیم هر نوع جک را به حرکت دورانی تبدیل کرد. با توجه به کورس محدود هر جک میزان حرکت دورانی در این نوع محرک ها نیز محدود بوده و بدین علت به آنها محرکهای نیمه دورانی اطلاق می شود. شکل زیر مکانیزم ایجاد حرکت دورانی را در این نوع محرکها نمایش می دهد.



شکل 14-1 یک نوع محرک نیمه دورانی یا مولد گشتاور
ج) محرکهای دورانی
انواع متعددی از این نوع محرکها موجودند که می توان به گونه ها زیر اشاره نمود:
موتورهای دریچه ای(Vane Motor)
1- موتورهای پیستونی رادیال
2- موتورهای دنده ای
شکل زیر موتورهای دریچه ای و پیستونی را بصورت شماتیک نمایش می دهد.



شکل 15-1 گونه های موتورهای دریچه ای و پیستون رادیال نیوماتیک
جدول زیر مشخصات اینگونه موتورها را با هم مقایسه می کنند.



شکل 16-1 جدول مقایسه موتورهای نیوماتیکی
3-1- کنترل وضعیت جکهای نیوماتیک
در این بخش به نحوه طراحی سیستمهای نیوماتیک که جهت کنترل حرکت یک یا چند محرک نیوماتیکی و بمنظور انجام بخشی از یک پروسه اتوماتیک تولیدی استفاده
می شود، می پردازیم.
1-3-1- کنترل حرکت یک جک یک طرفه
توسط یک شیر کنترل 2*2(N.C) می توان براحتی حرکت لازم یک جک یک طرفه را تامین کرد. دیاگرام کنترلی این مجموعه در زیر نمایش داده شده است.



شکل 17-1 کنترل حرکت یک جک یک طرفه
جک یک طرفه در این طرح، در حالت نرمال شیر توسط نیروی فنر به حالت کاملا جمع خود بر می گردد، و در حالتی که توسط اپراتور و بصورت دستی شیر کنترل تحریک گردد، این جک باز خواهد شد. این ساده ترین مدار یک سیستم نیوماتیک که توسط اپراتور کنترل می شود را نشان می دهد. معمولا در دیاگرام نیوماتیکی تنها حالت نرمال شیر نمایش داده می شود و حالت تحریک شده آن از شکل قابل انتزاع می باشد.
2-3-1- کنترل حرکت یک جک دو طرفه
برای ایجاد حرکت یک جک دو طرفه در دو جهت، می توان از 2 شیر 2*2 استفاده نمود و یا مطابق شکل زیر تنها از یک شیر 2*5 بهره جست.



شکل 18-1 کنترل حرکت یک جک دو طرفه توسط شیر 2*5
مطابق شکل در صورتیکه شیر در حالت نرمال قرار گرفته باشد جک در حال بسته حرکت کرده و با تحرک شیر، جک در جهت باز شدن حرکت خواهد نمود و با قطع تحریک شیر، جک حالت موضعی خود متوقف سازیم، می بایست مطابق(شکل 19-1) از یک 3*5 استفاده نمود. در این طرح از شیرهای مقاومتی در خروجی شیر کنترل استفاده شده است تا حرکت رفت و برگشت با سرعت قابل تنظیمی صورت پذیرد.
3-3-1- کنترل شیر با استفاده از فشار پیلوت
در طراحی سیستمهای نیوماتیک، با توجه به انرژی و توان مورد نیاز در هر کاربرد، اندازه متناسب اینگونه جکها و شیرها انتخاب می گردد. برای انجام عملیات با توان بالا مسلما ابعاد جکها و شیرهای کنترلی آن متناظرا بزرگ شده و فشار مورد نیاز نیز افزایش می یابد.


شکل 19-1 کنترل حرکت یک جک دو طرفه با شیر 3*5
بدین ترتیب همانند طراحی سیستمهای قدرت در مدارهای الکتریکی می توان مدار فرمان را از مدار قدرت جدا نمود و شیرها و جکهای اصلی را در مدار قدرت قرار داده و توسط شیرهای فرمان با ابعاد فشار کاری کوچکتر، شیرهای اصلی را کنترل نمود. بدین ترتیب خطوط فشار قوی در سیستم کوتاه گردیده و امنیت سیستم بالا می رود و همچنین امکان نصب کلیه شیرهای فرمان در یک محل(اتاق کنترل) بوجود می آید. شیرهای کنترل فرمان همانگونه که قبلا بیان گردید می تواند از نوع تحریک دستی، مکانیکی یا الکترونیوماتیکی انتخاب گردد، در صورتیکه شیر کنترل حرکت اصلی توسط فشار پیلوت ایجاد شده از خروجی شیرهای فرمان به حرکت در می آید. شکل زیر یک نمونه از طراحی سیستم بدین صورت را به نمایش می گذارد که در آن خطوط فشار پیلوت با خطوط نقطه چین و بمنظور حرکت شیر اصلی بکار گرفته شده اند.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   29 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله مبدل های حرارتی

خلاصه:
فرایند تبادل گرما بین دو سیال، دماهای مختلف که بوسیله ی دیواری جامد از هم جدا شده اند. در بسیاری از کاربردهای مهندسی دیده می شود. وسیله ای که این تبادل حرارتی را در بسیاری از فرایندها صورت می دهد، مبدلهای حرارتی (Heat Exchangers) می باشند که کاربردهای خاص آنها را می توان از سیستمهای گرمایش ساختمانها و تهویه مطبوع گرفته تا نیروگاهها، پالایشگاهها و فرآیندهای شیمیایی به وضوح مشاهده کرد
طراحی با پیش بینی عملکرد این دستگاهها مبتنی بر اصول انتقال گرما می باشد. در این پروژه سعی شده تا اختصاصا در مورد مبدل های پوسته– لوله ای (Shell-ans-Tube) به علت سادگی، کاربرد وسیع و وجود استانداردها و اطلاعات فراوان تر کتابخانه ای آنها بحث و بررسی شود. در این بررسی ضمن معرفی کلی این مبدل ها، کاربرد آنها، نحوه ی طراحی و عملکرد آنها به سه روش کرن (Kerm’s Method) و بل (Bell’sMethod) و روش الگوریتم سریع (Rapid Design) و جهت بررسی عملکرد (Performance) یک مبدل پوسته- لوله ای مطرح شده است. در پایان، سعی بر ارائه یک فلوچارت جامع در مورد مبدلهای پوسته- لوله ای به کمک سه روش فوق گردیده است. امید است که مطالعه ی حاضر در طراحی این وسایل مفید قرار گیرد.
در پایان از زحمات و تلاش کلیه عزیزان خصوصا استاد راهنمای گرامی، آقای دکتر محمد رضا جعفری نصر، که ما را در گردآوری این پروژه یاری نموده اند کمال تشکر و قدردانی را می نماید.
مصطفی واشوبی
بهمن 84

فصل اول “Section 1”
معرفی انواع مبدلهای حرارتی (Heat Exchanger Definition)
عموما تجهیزات حرارتی در سیستمهای فرآیندی مثل پالایشگاهها به دو دسته کلی نقسیم می شوند.
1- کوره ها (Furnaces)
2- مبدل های حرارتی (Heat Exchangers)
فرق کوره ها و مبدل ای حرارتی در منبع گرمایشی است یعنی اینکه منبع گرمایشی در کوره ها سوخت های مایع و گازی است ر حالیکه در مبدل های حرارتی منبع گرمایشی سیال گرم است. در کوره ها با توجه به نوع منبع گرمایشی مکانیزم انتقال حرارت به صورت جا به جایی (Convection) و تشعشعی (Radiation) تواما میباشد حال آنکه مکانیزم انتقال حرارت در مبدل های حرارتی فقط جا به جایی (Convection) است. هدف در مبدل حرارتی مجاورت یک سیال گرم با یک سیال سرد است به طوریکه انتقال حرارت به طریقه جا به جایی باعث گرم شدم سیال سرد گردد.
تقسیم بندی مبدل های حرارتی از نظر فازها عموما به دو صورت زیر است:
1- مبدل های حرارتی که همراه تغییر فاز هستند مثل ریبوپلرها (Reboilers)- کندانسورها (Condensors) تبخیر کننده ها (Evapoators)
2- مبدل هائیکه همراه با تغییر فاز نیستند مثل مبدل های پوسته- لوله ای
(shell and Tube)

تقسیم بندی مبدل های حرارتی از نظر ساختاری:
1- مبدل پوسته- لوله - shell and Tube Heat Exchanger
2- مبدل دو لوله ای - Double Pipe Heat Exchanger
3- کولرهای هوایی - Air Cooler Heat Exchanger
4- مبدل های حلزونی (استوانه ای) - Sporal Heat Exchanger
5- مبدل های قاب صفحه ای - Plate and Frame Heat Exchanger
6- مبدل های صفحه ای - Plate Fin Heat Exchanger
7- لوله های حرارتی - Heat Pipe Heat Exchanger و مبدل های دیگری که به توجه به نوع کارایی ایشان در صنایع کاربردهای ویژه ای دارند. معمولا مبدل های با کارآیی خاص عبارتند از:
- Fully- Welded- Plat Heat Exchanger
- Low and High Temprature HX for Waste Heat Recovery
a- Gas- Gas Waste Heat Recovery Recuperators
b- Gas- Liquid Waste Heat Recovery Economizers
در این پروژه سعی بر معرفی- طراحی بهینه سازی مبدل های پوسته لوله ای شده است که عموما در صنایع کاربردهای بیشتری دارد و به وفور می توان آنها را مشاهده کرد.
مبدل های پوسته- لوله ای (Shell and Tube Heat Exchanger):
مبدل های پوسته- لوله ای تنها مبدل هایی هستند که در دمای بیشتر از C ◦ 360کاربرد دارند و فشارهای بیش از bar30 را تحمل می کنند. این مبدل ها بر اساس استاندارد TEMA که استاندارد آمریکا و شرکتهای سازنده مبدل است طراحی و ساخته می شوند.
TEMA= Tubabr Exchanger Manufacetur Associate
استاندارد TEMA که همان انجمن کارخانجات سازنده مبدل های پوسته لوله ای است تمام شرایط استاندارد برای یک مبدل را در نظر گرفته است.
سه بخش اصلی یک مبدل حرارتی عبارتست از: 1- پوسته (Shell) 2- لوله (Tube) 3- در پوش ها (Headers) استانداردهای پوسته- درپوش ها در TEMA لحاظ شده
انواع و اجزاء اصلی یک مبدل پوسته لوله ای:
پوسته یک مبدل یک بخش استوانه ای است که تعداد لوله در درون آن قرار گرفته است. جنس لوله ها معمولا از روی- آلومینیوم- فولاد و یا یکی از آلیاژهای مس و نیکل و یا فولاد صد زنگ است درپوش ها با هدهای یک مبدل در دو طرف پوسته قرار دارند که یکی موسوم به Stationary head دیگری موسوم به Rear head است. به طور کلی طبق استاندارد مهمترین پارامتر ساختمانی که به علت تقسیم بندی مبدل های پوسته- لوله ای می گردد تفاوت در rear head این مبدل ها است بر طبق این تفاوت انواع مبدل های Shell and Tube عبارتند از:
دارای دو صفحه نگهدارنده لوله است. 1- Fixed Tube Sheet Hx.
دارای خم U می باشد. 2- U- Type Hx.
دارای کلاهک شناور می باشد. 3- Floating Head HX.
مبدل های با کلاهک شناور خود نیز به چهاردسته تقسیم می گردند:
1- Pull through floating HX. (Tاز نوع)
2- Spit backing ring floating head HX. (S از نوع)
3- External sealed floating head HX. Or Lantern ring floating HX. (Wاز نوع)
4- Outside packed floating head HX. (P از نوع)
در اشکال زیر شکلها و اجزاء مبدلهای فوق به خوبی آورده شده است.
در مورد اجزاء مبدل پوسته لوله ای ذکر مطالب زیر ضروری است.
- Tube Sheet صفحه نگهدارنده لوله ها است که لوله های روی آن جوش و یا پرچ شده اند.
- نازل های سمت لوله همیشه روی درپوش ها قرار می گیرند. یعنی مکان این ها یا روی Stationary head است و یا روی Rear head و سیال درون لوله ها از طریق این تازل ها هدایت میشود.
- تازل های سمت پوسته همیشه روی پوسته قرار می گیرند و سیال درون پوسته را هدایت می کنند.
- برای افزایش تعداد گذرهای لوله (Tube Pass) از صفحات جدا کننده (Partition Plate) استفاده می کنند. این صفحات باعث می گردند که سیال مسیر لوله ها را طی کند و دو بار از طول پوسته عبور کند که در این صورت تعداد گذرهای لوله دو تا می باشد. هرچه تعداد صفحات جدا کننده بیشتر باشد تعداد گذرها افزایش می یابد نحوه اتصال این صفحات روی Tube Sheet و داخل درپوش ها به صورت جوش و شیاری است
- تعداد گذرهای لوله از یک گذر شروع شده و تا 16 گذر ادامه دارد و ضخامت استاندارد این صفحات جدا کننده mm 9/15- 35/6 خواهد بود.
- برای افزایش تعداد گذرهای پوسته از بافل های طولی استفاده می کنیم و بعدا در پارمترهای طراحی آن را شرح میدهیم.
پارامترهای عملیاتی تعیین کننده مبدل های پوسته لوله ای:
اگر دمای سیال گرم ورودی و خروجی را به تریب T1 و T2 نمایش دهیم و اگر دمای سیال سرد ورودی و خروجی را با t1و t2 نمایش دهیم خواهیم داشت:

∆Tb پارامتر عملیاتی در تقسیم بندی مبدلهای پوسته- لوله ای است یعنی

تمییز کردن مبدل های پوسته- لوله ای:
به طور کلی دو روش برای تمیز کردن مبدل ها وجود دارد:
1- روش مکانیکی 2- روش شیمیائی
در روش مکانیکی از فنر زدن و خارج کردن دسته لوله استفاده می شود حال آن که در روش شیمیایی استفاده از حلال های مناسب و شستشو با اسید استفاده می شود.

خصوصیات مبدل پوسته لوله ای Fixed Tube Sheet:
1- لول ها در این مبدل به صورت مستقیم هستند و دارای دو صفحه نگهدارنده لوله است این دو صفحه ثابتند و قابلیت حرکت ندارند. به همین دلیل برای حل مشکل انبساط احتمالی از یک اتصال آکاردئونی به نام لرزه گیر (Expansion Joint) استفاده می شود. در صورتیکه فشار سیال زیاد باشد یا سیال خیلی خورنده باشد دیگر نمی توان از این اتصال استفاده کرد.
2- تمییز کردن لوله ها به روش مکانیکی امکانپذیر است. اگر چنانچه سیال رسوب زا باشد بهتر است سیال رسوب زا داخل لوله ها فرستاده شود زیرا امکان تمییز کردن لوله ها وجود دارد.
3- در این گونه مبدل ها عدم وجود اتصالات داخلی خط نشتی سیال حذف می گردد. به همین دلیل لوله ها به پوسته نزدیکتر شده در نتیجه تعداد لوله های بیشتری را می توان روی صفحه نگهدارنده لوله جای داد یعنی آخرین محدوده لوله گذاری (OTL= Outer Limit) این مبدل از بقیه مبدلها بزرگتر است به طوریکه OTL مبدل Fixed Tube sheet از همه مبدلها بزرگتر است.
خصوصیات مبدل پوسته لوله ای U- Type:
1- مهمترین خصوصیات آن خم U در داخل لوله ها است که همین امر باعث شده است که فقط دارای یک Tube sheet باشد. به خاطر این خم U است که تعداد گذرهای لوله همیشه زوج است برای مبدل Type- U گذرهای لوله فرد مفهومی ندارد. حداقل گذرهای لوله این مبدل دو می باشد.
2- به علت عدم وجود اتصالات داخلی خط نشتی سیال حذف می گردد.
3- لوله ها را دلیل خم U نمی توان به روش مکانیکی تمییز کرد به همین دلیل از روش شیمیایی برای تمییز کردن لوله ها استفاده می شود یعنی اگر سیال رسوب زا باشد بهتر است سیال رسوب زا در داخل پوسته فرستاده شود.
4- عیب دیگران این مبدل ها این است که لوله های محیطی نمی توان تعویض کرد. در صورتیکه لوله های داخلی سوراخ شوند باید دو طرف لوله را کور (plug) نمود. معمولا برای حل این مشکل دسته لوله U شکل را با ردیفهای کمتری در نظر می گیرند تا پس از خم کردن لوله ها به تمامی آنها دسترس داشته باشیم.
5- به علت محدودیت در شعاع انحناء از فضای داخل پوسته به طور کامل نمی توان استفاده کرد بنابراین OTL این مبدل نسبت به مبدل قبل کاهش می یابد.
[OTL – (U-Yype) < OTL (fixed Tube sheet)]
6- از کاربردهای مهم مبدل U- Type می توان آنرا در یک جوش آور برج تقطیر یا یک ریبوبلر به کار برد.
الف- Kettle Reboiler ب- Tank Suction
فصل دوم “Section 2”
پارامترهای طراحی مکانیکی (Mechanical Design Parameters)
1- قطر و ضخامت لوله ها (Diameter and Thickness of Tube):
معمولا برای سیالات رسوب زا قطر لوله ها بزرگتر در نظر گرفته می شود و برای سیالات تمییز قطر لوله ها کوچکتر است.
می توان گفت که قطر لوله های کوچکتر باعث افزایش افت فشار می شود. معمولا قطرهای متعارف استاندارد عبارتند از:

(mm 1525- mm 205): استاندارد قطر پوسته (OD)s
ضخامت لوله ها و پارامترهای تعیین کننده آن عبارتند از:
الف- خورندگی سیال و مقاومت لوله در برابر آن
ب- فشار داخل سیال لوله و فشار خارجی و حداکثراختلاف فشار در طول دیواره
ج- قیمت لوله ها یعنی هرچه لوله ضخیمتر باشد قیمت آن بیشتر است و برعکس.
د- استاندارد بودن جهت تعیین یدکی
و- ارتعاش (Vibration): ضخامتی مناسب است که باعث ارتعاش دسته اول نگردد.
2- طول لوله ها (Length):
طول دسته لوله بیشتر از m5/7 نمی تواند باشد. (گاهی اوقات حداکثر طول لوله m8 و وزن آن ten20 میباشد، به علت محدودیت مکان لوله مطابق استاندارد زیر تعریف می گردد:
ft 24، ft 20، ft 16، ft 12، ft8: طول استانداردهای لوله های مستقیم

3- آرایش لوله ها (Tube arrangments):
به طور کلی فاصله مرکز تا مرکز لوله ها را گام یا (pitch) گویند و زوایه گام رت pitch angle گویند.
معمولا در طراحی اولیه نسبت به در نظر می گیرند ولی همواره باید بزرگتر از 25/1 باشد.
معمولا زاویه های گام به صورت º 30، º 60، º 90، º45 در نظر گرفته میشود که به صورت مثلثی- مثلثی چرخیده- مربعی و مربعی چرخیده موسوم می باشند.
Square Pitch = Px Tube piteh = Pt

رژیم جریان پوسته طبیعت سیال سمت پوسته Pitch angl pitch
ضریب انتقال حرارت همه نوع جریان تمیز º30 مثلثی
و افت فشار کمتر استفاده می شود تمیز º60 مثلثی چرخیده
ضریب انتقال حرارت جریان آشفته رسوب زا º90 مربعی
و افت فشار جریان آرام رسوب زا º45 مربعی چرخیده
زاویه º30 و º60 دارای ضریب انتقال حرارت و افت فشار بیشتر است و برعکس.
اگر سیال رسوب زا باشد آرایش º45 و º90 بهتر خواهد بود و برعکس.
در P1/ OD مشخص زاویه های گام های º30 و º60 میزان %15 بیشتر از زاویه گام های º45 و º90 لوله جای میگیرد.
تعریف می کنی که حداقل فاصله بین دو لوله را gap گویند یعنی: gap= P1 - OD
4- لوله های دو فلزی و پره دار:
گاهی اوقات یک فلز نمی تواند هم در برابر خوردگی سیال لوله و هم در برابر خوردگی سیال پوسته مقدوم باشد در این گونه موارد از لوله های دو فلزی که هم در برابر سیال پوسته و هم در برابر سیال لوله مقاومند استفاده می کنند.
لوله های پره دار برای افزایش سطح انتقال حرارت و جبران انتقال حرارت به کار می روند که شامل موارد زیر هستند.
- پره های کوتاه (Low fines) - پره های بلند عرضی (Transvers bigh fin)
- پره های بلند (High fines) - پره های بلند طولی (Longitudinal high fin)
در این پروژه مبنای محاسبات را روی لول های معمولی یا ساده (Plain Tube) در نظر می گیریم.
5- صفحه جدا کننده (Partition Plate):
صفحات جدا کننده باعث افزایش تعداد گذرهای لوله میگردند استاندارد ضخامت آنها mm 9/15- 35/6 می باشند دو روش نصب این وسایل عبارتند:
1- جوش دادن آن به درپوش و صفحه نگهدارنده لوله ها
2- ایجاد شیار روی Tube Sheet و در پوش قرار دادن ضخامت جدا کننده در داخل شیارها
لازم به توضیح است که جهت گیری نازل های سمت لوله ها روی درپوشها با توجه به گذرهای لوله صورت می گیرد.
6- بافل ها (Baffels):
به طور کلی بافل به سه دسته 1- بافل های عرضی (Cross Type baffle)
2- بافل های طولی (Longitudinal baffle)
3- بافل های حمایتی (Support Type baffle) تقسیم می شوند.
علت استفاده از بافل های عرضی:
1- در مبدل بدون بافل اقامت سیال داخل پوسته کمتر از مبدل همراه با بافل است به همین دلیل ضریب انتقال حرارت مبدل بدون بافل کمتر است.
2- در مبدل بدون بافل توزیع نامناسب سیال سمت پوسته (Maldistribution) را خواهیم داشت.
3- وجودبافلها باعث می گردد که سیال در یک حالت عمود بر لوله ها و در حالت دیگر موازی لوله هها حرکت کند و باعث جریان Cross Flow کند که باعث افزایش سطح تماس و ضریب انتقال حرارت میگردد.
4- با قرار دادن بافل ها، همان دبی از سطح کوچکتر عبور می کند که باعث افزایش سرعت، میگردد و افزایش عدد رینولدز را در پی خواهد داشت در نتیجه جریان آشفته (Turbulent) میگردد و به همان تناسب فشار افزایش می یابد.
توجه: در هر حال وظیفه اصلی بافل های عرضی ایجاد جریان متقاطع است که ضریب انتقال حرارت افزایش پیدا می کند ولی وظیفه فرعی بافل ها نگهداری لوله ها به منظور جلوگیری از ارتعاش است.
توجه: حداقل تعداد بافل ها در یک مبدل Shell and Tube چهار عدد است. در صورت کمتر بودن تعداد بافل ها ضریب انتقال حرارت کاهش پیدا می کند.
توجه: فاصله بین دو بافل مجاور هم راBaffle spacing گویند که با Ls نمایش می دهند. که در Ds قطر داخلی پوسته و یا Ls فاصله بافل ها می باشد.
BSR= Ls/Ds * 100 = Baffle Spacing Ratio
انواع بافل های عرضی:
1- Signal segmental BCR= 15- 40%
2- Double segmental BCR= 20 – 30%
3- Triple segmental
بافل NTW بافل خاصی است که همه لوله ها را بوسیله آن می توان نگهداری کرد. و مهمترین مزیت آن جلوگیری از ارتعاش دسته لوله است.
توجه: Lc ارتفاع پنجره بافل و Ds قطر داخلی پوسته می باشد.
BCR= Baffle Cut Ratio = Lc/Ds * 100
لبه های بافل (baffle edge)
لبه های بافل می تواند افقی و عمودی باشد اگر لبه هایش عمودی باشد داریم:
1- محل قرار گرفتن نازل های پوسته چپ و راست قرار می گیرد.
2- اگر سیال رسوب زا باشد بهتر است از لبه بافل عمودی استفاده گردد تا افقی، تا از ایجاد مناطق ساکن سیال خودداری می گردد.
3- در میعان بخار و با کندانس شدن سیال از بافل عمودی استفاده می کنیم.
از انواع دیگر بافل ها می توان از Nest, Orifice baffle, Rod baffle, Dis and doughnut به کاربرد که هر کدام مزایای خاصی به خود دارا هستند.
7- ضخامت بافل (Baffle Thickness):
ضخامت استاندارد بافل ها بین mm 2019/3 می باشد. باید توجه کرد فاصله بین قطر خارجی لوله و تک تک سوراخهای بافل که موسوم به Baffle Clearance می باشد مناسب در نظر گرفته شود زیرا در صورت فیت کردن این فاصله دسته لوله امکان خارج شدن را ندارد و اگر این فاصله بزرگتر در نظر گرفته شود دسته لوله درداخل سوراخها شروع به ارتعاش می کند و لق لق می زند میزان استاندارد Baffle Clearnace، mm (401/0) بزرگتر از قطر خارجی لوله ها است.
حداکثر طول آزاد و بدون تکیه (MUTL):
حداکثر طولی که لوله ها در آنها بدون تکیه بوده است و این طول روی پوسته است به طوریکه اگر از میزان مشخص افزایش پیدا کند دسته لوله شروع به ارتعاش می کند. مقادیر استاندارد آن با توجه به نوع آرایش لوله ها و جنسی پوسته عبارتند از:
for carbon, low- alloy- stainless and mikel alloys.
MUTL Tube OD
mm1321
mm 1524
mm 1880
mm 2235 mm88/15
mm05/19
mm 4/25
mm 75/31
نکته: به علت وجود نازل سمت پوسته و یا وجود بی زیاد سبال که باعث افزایش سرعت و افت فشار می گردد همراه فاصله Ls های ابتدایی و انتهایی باید بزرگتر از Ls مرکزی باشد.
حداقل فاصله بین بافل ها (Minimume Baffle Spacing):
الف- مقایسه نسبت [Ds/10] و ″ 2 هرکدام که بزرگتر بودند آنها را به عنوان حداقل فاصله بین دو بافل در نظر می گیریم.
ب- برای قطرهای بیشتر از ″60 (‌″60 Ds>) داریم: Mbs= Ds/10
8- بافل های طولی (Longitudinal Baffle):
کار اصلی بافل طولی افزایش تعداد گذرهای پوسته است. این صفحات مستطیل شکل هستند و در طول مبدل و در قطر پوسته قرار می گیرند. این صفحات از یک طرف به Tube Shellt و از طرف دیگر به آخرین بافل عرضی اتصال دارند. معمولا در داخل پوسته مبدل بیش از دو بافل طولی نداریم. بنابراین برای افزایش تعداد گذرهای پوسته، دو پوسته را به هم سری می کنیم. ضخامت بافل طولی mm 13- 6 در نظر گرفته می شود.
ضخامت بافل طولی باید طوری در نظر گرفته شود که در برابر سیالات خورنده و اختلالات فشار دو گذر پوسته مقاوم باشد.
9- صفحه برخورد (Impingment plate):
در بعضی مواقع دبی سیال پوسته زیاد است و سیال حاوی مواد ضربه زننده و کثیف است که در اثر برخورد سیال با لوله احتمال آسیب رساندن به لوله می باشد. به همین دلیل از صفحه برخورد استفاده می کنند تا قبل برخورد سیال با لوله ها، سیال با صفحه برخورد کند. قطر صفحه برخورد بزرگتر از دهانه نازل و ضخامت استاندارد آن mm 6 است که به صورت قوسی یا تخت جلوی نازل ورودی سیال سمت پوسته قرار می گیرد. برای اینکه سطح عبور سیال کم نگردد، سطح فرار سیال از کناره ها باید با سطح داخلی نازل بکی باشد.
Лdnh = л/4 dn2= سطح جانبی استوانه= سطح فرار سیال از کناره ها
hin = dnin/ 4
یعنی هرچه قطر نازل افزایش پیدا کند فاصله بین صفحه برخورد و نازل افزایش پیدا
می کند در این صورت تعداد لوله هائیکه می توان داخل دسته لوله قرار داد کمتراست. یا به عبارت دیگر هرچه مقدار dn/Ds = قطر پوسته/ قطر نازل افزایش پیدا کند OTL کاهش پیدا می کند.
نکاتی در رابطه با صفحه برخورد:
1- در نازل ورودی اگر صفحه برخورد لازم نبود باید فاصله اولین ردیف لوله تا نازل ورودی 6/ dnin باشد.
2- در صورتیکه دسته لوله قابلیت دوران 180 را داشته باشد باید فاصله 4/dn در هر دو طرف ورودی و خروجی در نظر گرفته شود.
3- همه گازها، بخارات اشباع، مخلوط های مایع و بخار حتما نیاز به صفحه برخورد دارند.
زمان نیاز یا عدم نیاز به صفحه برخورد:
پارامتر 2ρv را چک می کنیم که ρ دانستنه سیال پوسته برحسب 3m/ Kg و v سرعت سیال سمت پوسته بر حسب m/s است. اگر عدد حاصل از رابطه مذکور از اعداد جدول بزرگتر بود به صفحه برخورد نیاز است. نحوه اتصال آنها برای جلوگیری از کاهش OTL به صورت خارجی و در امتداد پوسته مبدل است.
2ρv نوع سیال
2230
744
0 تک فاز (غیر خورنده- غیر ساینده)
کلیه مایعات که در نقطه جوش وارد می شوند.
کلیه گازها و مخلوط های بخار مایع
10- آخرین محدوده لوله گذاری (OTL):
میدانیم OTL در مبدل Fixed Tube Sheet : از همه بیشتر است میزان OTL بستگی به 1- نوع مبدل 2- نحوه اتصال لوله ها به Tube sheet 3- فشار طراحی که فقط در مبدل کلگی شناور تأثیر دارد. OTL ) (presure design
طریق تعریف فاصله آخرین ردیف لوله با قطر پوسته را clerrance Dinmeter گویند که میزان استاندارد آن (mm 12- 3) است. (C.D= Ids- OTL)
11- محاسبه تعداد لوله ها:
برای محاسبه تعداد لوله ها از جداول مربوط به (Tube Count) استفاده می کنند طبق تعریف میزان دقیق لوله ها روی Tube sheet با استفاده از فرمولهای زیر ممکن است.
No. of Tube= Nt {1- (zi – zo)}

Nt = تعداد لوله ها بدون در نظر گرفتن نازل (ستون 0)
hi = فاصله اولین ردیف لوله تا دهنده نازل ورودی
ho = فاصله آخرین ردیف تا دهنده نازل خروجی
DI= قطر داخلی پوسته
DI= OTL
فصل سوم “Section 3”
اطلاعات طراحی (Design Data):
منظور از اطلاعات طراحی در حقیقت تعیین پارامترهای طراحی حرارتی و هیدولیکی، بعد از تعیین پارامترهای ساختاری است.
این پارامترها عبارتند از:
1- دبی سیال (Flow rate)
2- دمای ورودی و خروجی شاخه سرد و گرم جریان
3- فشار عملیاتی (Operating press.)
4- افت فشار مجاز طراحی (Allowable pressure drop)
5- جرم گرفتگی و مقاومت آن (Fouling resistance)
6- خواص فیزیکی (Physical property)
7- میزان گرما (Heat duty)
8- نوع مبدل (Type of HX.)
9- نوع لوله و خط لوله و سایر آنها (Line size)
10- قطر و ضخامت لوله ها (Thick $ diam.)
11- حداکثر قطر پوسته (Max. shell diam.)
12- نوع جنس به کار رفته در مبدل (Material)
13- فرضیات دقیق و معین در طراحی هیدرولیکی- حرارتی (Assumptions)
قبل از هر چیز باید نوع مبدل پوسته لوله تعیین گردد که طبق جول زیر می توان به این هدف رسید.
خصوصیات میان درون پوسته خصوصیت سیال در داخل لوله
دبی سیال کم (small flow rate)
سیال ویسکوز (viscos flow)
سیال با ضریب انتقال حرارت پایین
(Low heat Transfer coefficient) سیال رسوب زا (به غیر از U- Type)
سیال خورنده (corrosive)
سیال دارای فشار زیاد (High Pressure)
سیال دارای دمای زیاد (High Temp. )

پس از آنکه نوع سیال درون لوله و پوسته مشخص گردید به دنبال محاسبات کلی در یک مبدل پوسته لوله ای خواهیم بود.

انواع محاسبات کاربردی در مبدل های حرارتی (Methodology of calculation):
الف- عملکرد (Rating):
به معلوم بودن ازلاعات و خواص شرایط اولیه (ورودی) و همچنین مشخص بودن سطح انتقال حرارت خصوصیات خروجی مبدل از قبیل دما، فشار و عملکرد (Duty) مبدل مطرح می گردد.
T2 = ? , P2 = ? , Q = ? معلوم = A و ورودیها (معلوم)
ب- طراحی (Design or Sizing):
در این نوع محاسبه هدف تعیین سطح انتقال حرارت است یعنی شرایط دمایی و فشاری ورودیها و خروجی ها معین است و A=? مجهول می باشد.
خروجیها معلوم A=? و ورودیها (معلوم)
ج- شبیه سازی (Simulation):
در این نوع محاسبه مبدل طراحی و ساخته شده است و در دسترس است ولی شرایط کاری مبدل تغییر کرده و یا میزان فاکتور جرم گرفتگی (RD) در آن دخالت دارد و باعث کاهش ضریب انتقال حرارت است.
T2=? , P2=? , Q=? معلوم = A , RD و ورودیها (معلوم)
حالت الف و ج را گاهی performance نامند.
یکی دیگر از اطلاعات طراحی، رژیم جریان در داخل لوله و پوسته است که نقش تعیین کننده ای روی ضریب انتقال حرارت می گذارد.
رژیم های جریان در لوله ها:
Re < 2100 Laminar (آرام)
2100  Re  10000  Transient (مبانی)
Re 10000 Turbulemt (آشفته)
Re = ULc/ Lc= طول مشخصه
ضرایب تصحیح و یسکوزیته () و خواص فیزیکی (1)
اگر دمای توده یا بالک را با Tb و دمای سطح را Ts در نظر بگیریم آنگاه داریم:
الف- برای مایعات:
فاکتور تصحیح ویسکوزیته
فاکتور تصحیح خواص فیزیکی
ب- برای گازها عکس حالت فوق می باشد.
بطور کلی پیدا کردن شرایط و مجهولات بخش خروجی یک مبدل به دو روش LMTD و NTU صورت می گیرد. این دو روش هر دو مزایای خاص به خود دارند ولی مهمترین مزیت روش NTU نسبت به LMTD جلوگیری از حدس و خطا در روش NTU است. حال به توضیح این دو روش به طور اجمال می پردازیم.

اختلاف دمای اصلی (Mean Tempreture Difference):
قبل از هر چیز باید دقت کرد که نوع و نحوه حرکت سیال گرم و سرد تاثیر مستقیمی روی ضریب انتقال حرارت و افت فشار سیال دارد معمولا دو نوع جریان عمده در مبدل ها مد نظر است.
1- جریانهای موازی و غیر همسو (Counter- current)
2- جریان موازی و همسو (Co- current)
همواره باید به خاطر داشت که سیال گرم گرما از دست میدهد و سیال سرد گرما می گیرد طبق قرار داد سیال گرم را با T و سیال سرد را با t نمایش میدهیم در یک مبدل همواره دو شاخه Hot Stream و Cold Dtream داریم که با توجه بع نحوه آرایش جریانها شرایط خاصی بر سیستم حاکم میگردد.
Input Output
T2 T1 در Co-current
t2 t1
همواره در یک مبدل T1>tt می باشد در حالت Counter- current با توجه به نحوه سیال خروجی سه موقعیت اتفاق می افتد

در حالت جریان Co- current فقط دارای Temp approach هستیم.

فرضیات مهم در طراحی اولیه یک مبدل:
1- خواص فیزیکی در طول مدت ثابت است. (U= constant)
2- اتلاف حرارتی به محیط ناچیز است.
3- در هر سطح مقطعی خواص ثابت هستند.
4- در مبدل، اختلاف دمای ایجاد شده در هر بار جریان متقاطع نسبت به اختلاف دمای کل سیال کوچک است. لذا علی رغم وجود جریان متقاطع در یک مبدل، مبدل را می توان در حکم جریان موافق، مخالف در نظر گرفت.

روش (LMTD METHOD) LMTD:
در روش LMTD دما را بر اساس تغییرات لگاریتمی در نظر می گیریم بدین صورت که برای تصحیح گذرهای لوله از فاکتور تصحیح F استفاده می کنیم یعنی:
در نتیجه در حالت کلی داریم: Q=U.A.F.LMTD
میزان LMTD با توجه به نوع آرایش جریان در نظر درگرفته می شود، یعنی:

برای تعیین میزان F (فاکتور تصحیح) روابط و گرافهایی وجود دارد. که در این گرافها بر مبنای P و R عبارتند از:

لازم به توضیح است که میزان F برای یک جریان خالص مخالف (Pure counter current) برابر یک است. با توجه به نوع نمودار +2/1 معین می گردد که این نمودار برای یک پوسته و ضرایب دو از لوله ها می باشد یعنی گذرهای لوله زوج توسط این نمودار میزان F آنها تشخیص داده میشود.
نکته مهم در این نمودار خط آستانه P(R+1) است که مبین Temp.meet است.

برای مبدل های سری و پشت سر هم مقادیر F را با توجه به فرمول ها می توان بدست آورد که این فرمول ها در مراجع اصلی وجود دارد.
نکته و قابل توجه در این است که شیب همه منحنیها و همه خطوط R در F های کوچکتر از 75/0 زیاد میباشد این بدان معنی است که کارآیی مبدل نسبت به دماهای داده شده حساس میباشد لذا باید از این محدوده دمایی اجتناب کرد.
محاسبه (OHTIC=U)
طبق رابطه زیر می توان U را تعیین کرد.

فاکتور رسوب گرفتگی در خارج لوله Rf/o و فاکتور رسوب گرفتگی در داخل لوله Rf/i
با مشخص شدن میزان LMTD، A، F و U میزان Q یا Duty سیستم تعیین می گردد. یعنی:
Q=U.A.F.LMTD
مقادیر U در جداول موجود هستند تعدادی از موارد مهم در زیر آورده شده است.

U(W/m2.c) سیال سرد سیال گرم
1500- 800
300- 100
400- 100
300-50
50-10
4000- 1500 آب
حلال آلی
روغن سبک
روغن سنگین
گاز
آب آب
حلال آلی
روغن سبک
روغن سنگین
گاز
بخار

متد کلی مسئله طراحی (Design Problem):
در مسئله طراحی معمولا خواص فیزیکی سیال و دماهای ورودی و خروجی سیال معین هستند و کلی در مورد A سطح انتقال حرارت است که به عنوان محصول اصلی مطرح است. معمولا داده های M و m و T1 و T2 معلومند. اگوریتم حل به صورت زیر است.
1- با معلوم بودن T1, T2, t1, t2 میزان R= T1-T2/ t2-t1 , P t2-t1/T2-t1 را محاسبه می کنیم.
2- با محاسبه R,P با توجه به شکل (3-1) میزان F را در منطقه پایدار منحنی می خوانیم.
3- با معلوم بودن دماهای ورودی و خروجی میزان LMTID را برای نوع جریان معین بدست می آوریم.
4- با توجه به نوع سیال موجود در پوسته و لوله میزان U را از جداول استخراج می کنیم.
5- با توجه به میزان Q از رابطه Q=U.A.F.LMTD میزان A را بدست می آوریم.
متد کلی حل مسئله عملکرد مبدل (Rating Problem):
در بررسی عملکرد یک مبدل طراحی و ساخته شده از قبل که در واحد عملیاتی در حال کار است، نحو عملکرد در دو حالت زیر مد نظر است:
1- مبدل درست کار نمی کند 2- شرایط عملیاتی و کاری مبدل عوض شده است.
در این متد شرایط ورودی و خواص فیزیکی سیالات معین است علاوه بر موارد ذکر شده سطح انتقال حرارت (A) نیز معلوم است. و هدف محاسبه T2 و t2 است که به دو روش 1- حد و خطا 2- NTU محاسبه میگردد.

روش الف- روش حدس و خطا در محاسبات عملکرد یک مبدل.
1- T2 را حدس می زنیم.
2- از رابطه Q=Mcp (T1-T2) میزان Q را محاسبه می کنیم.
3- از رابطه Q=mcp(t2-t1) میزان t2 را محاسبه می کنیم.
4- با معلوم بودن T1 و T2 و t1 و t2 مقدار R= T1-T2/ t2-t1 , P t2-t1/T2-t1 را محاسبه می کنیم و از نمودار +2/1 میزان F را محاسبه می کنیم. همچنین میزان LMTD را با مشخص بودن نوع جرین مبدل نیز می توان بدست آورد.
5- از رابطه Qn=U.An.F.LMTD و با حدس میزان U و معلوم بودن A میزان Qn را محاسبه می کنیم.
6- اگر Q=Qn باشد T2 حدس زده شده درست می باشد در غیر اینصورت (Q≠Qn) باید T2 دیگری حدس زده شود.
البته در این روش می توان Q=Qn فرض کرد و به جای محاسبه Q، میزان An را محاسبه کرد در این اینصورت از مقایسه A و An می توان درستی یا نادرستی حدس T2 را نیز متوجه شد. که این روش نیز همان نتیجه حالت اول را به ما می دهد.
روش ب- روش NTU برای عملکرد یک مبدل:
الگوریتم این روش با توجه به نمودارها و فرمول های خاص به خود است.
1- میزان cc=cp.m , cn=cph.M را محاسبه می کنیم اگر ch<cc باشد آنگاه ch=cmin است در غیر اینصورت cc<ch آنگاه cc=cmin
2- با توجه به معلوم بودن A و U در عملکرد یک مبدل NTU را از فرمول NTU=UA/Cmin محاسبه می کنیم.
3- با معلوم بودن Cmin و Cmax میزان R= Cmin/Cmax میزان E را نیز محاسبه کرد.
4- از روی گرف های موجود در هندبوکهای مبدل ها می توان با معلوم بودن NTU و R میزان ε را نیز محاسبه کرد.
5- آنگاه میزان qmax را از فرمول محاسبه می کنیم.
6- با معلوم بودن میزان را محاسبه می کنیم.
7- با معلوم بودن آنگاه T2 و t2 را محاسبه می کنیم.

روش NTU در طراحی یک مبدل:
همانطور که می دانیم در طراحی مبدل پوسته لوله ای به دنبال محاسبه A سطح انتقال حرارت هستیم.
1- با معلوم بودن دماهای ورودی و خروجی میزان P و R را محاسبه می کنیم.
2- با توجه به نمودار شکل (2-3) صفحه بعد میزان NTUc را محاسبه می کنیم.
3- میزان را از گراف بدست آورده و با حدس میزان U از روی مراجع و محاسبه Cmin به صورت روش قبل یعنی می پردازیم. اگر cc<ch باشد آنگاه cmin=cc در غیر اینصورت cmin= ch
4- با معلوم بودن تمام پارامترهای فوق میزان A یعنی سطح انتقال حرارت محاسبه
می گردد.
لازم به توضیح است که
در مراجع روابط مختلفی بین NTU و ε با توجه به نوع مبدل و نوع جریان وجود دارد که می توان ارتباط این دو را به خوبی ملاحظه کرد. مثلا برای مبدل پوسته- لوله ای با جریان مخالف داریم:

فصل چهارم “Section”
بعضی از روابط مهم در تعیین ضریب انتقال حرارت و افت فشار
روابط تجربی ضریب انتقال حرارت در داخل لوله ها (Tnside cylindrical Tube)

محاسبه افت فشار در داخل لوله (Ptrssure losse in tube):

معادلات و روابط مربوط به نازل ها و درپوشها (Headers and nozzles):
نازل های ورودی و خروجی سمت لوله (channal inlet and outet nozzle)‌:
: افت فشار نازل سمت لوله

سرعت و دبی جرمی بر مبنای داخل نازل است.
: افت فشار سمت هدها

سرعت و دبی جرمی بر مبنای داخل لوله است. Np تعداد گازهای لوله است.
افت فشار نازل سمت پوسته (Shellside nozzle):

مقادیر Kns در این فرمول عبارتند از:
همراه با صفحه برخورد *with impingment plate:
بدون صفحه برخوردwith out impingment plate
سطح فرر سیال برای نازل سمت پوسته سطح داخلی نازل
بررسی فاکتور J در میزان انتقال حرارت و وابستگی آن به ضریب انتقال حرارت
یکی دیگر از راههای تعیین ضریب انتقال حرارت و در نتیجه افت فشار در یک مبدل استفاده از factor j- میباشد بدین صورت که فاکتور j ارتباط بین مشخصه حرارتی و هیدرولیکی را در مبدل نشان میدهد. این فاکتور مهم علاوه بر دقت و سرعت خوب، مبین ارتباط حرارتی و هیدرولیکی یک مبدل (خصوصامبدل های با دسته لوله ایده آل) میباشد. به دو صورت و به کمک دو گروه بدون بعد اقدام به تعیین factor j- می کنیم. کاربرد این روش در تعیین ضریب مربوط به دسته لوله ایده آل کاربرد فراوانی دارد.
الف- تعیین J بر مبنای عدد ناسلت:

فاکتور انتقال حرارت ناسلنی
Re= jh= St= h= : مراحل کار
توجه: رابطه دو فاکتور فوق به صورت زیر است:
میدانیم

لوله های مدور/ جریان متلاطم از طرف دیگر
فصل پنجم “Section 5”
روشهای طراحی و محاسباتی مبدل ها
در این مبحث هدف بررسی روشهای مختلف طراحی مبدها می باشد. ابتدا به بررسی و مقایسه 2 روش قدیمی تر طراحی در مبدل ها یعنی روشهای Kem و Bell می پردازیم و با مثالهایی آنها از مقایسه خواهیم کرد و سپس به بررسی روش جدید طراحی مبدل ها می پردازیم.
هدف از طراحی یک مبدل به طور کلی تعیین موارد زیر است.
1- تعیین ضرایب انتقال حرارت (ضریب انتقال حرارت داخل لوله، ضریب انتقال حرارت سمت پوسته) است.
2- تعیین افت فشار داخل لوله ها و افت فشار سمت پوسته است.
3- بررسی ارتعاش لوله ها
4- حتی الامکان مبدل کوچکتر و ارزان تر تمام شود.
توجه: در تعیین افت فشار حرارت و افت فشار ست پوسته مشکل است زیرا به پارامترهای طراحی نظیر قطر خارجی، آراش لوله ها، نوع بقل ها و فاصله آنها و … بستگی دارد.
برای محاسبه افت فشار و ضرایب انتقال حرارت سمت پوسته دو روش زیر معمولا به کار رفته است.
1- روش Kern (در کتاب Kern به کار رفته است. )
2- روش Bell (در کتاب Saunders به کار رفته است.)
در روش Kern بیشتر پارامترهای طراحی را به صورت یک رابطه ثابت در می آورند، پس میزان زیادی خطا وجود دارد.
در روش Bell داده های مختلف طراحی نشده اند و هرگاه جداگانه موجودند. در روش Bell تاثیر پارامترهای طراحی به صورت جداول و اعداد تجربی بیان شده اند در نتیجه روش Bell بسیار دقیق تر می باشد.
در اینجا این دو روش را شرح خواهیم داد.
روش Kern
همانطور که اشاره شد در روش Kern اکثر پارامترهای طراحی را به صورت یک رابطه ثابت در می آورند و در نتیجه میزان زیادی خطا ایجاد می شود، اما به دلیل سادگی این روش همواره توجه بوده است.
1- محاسبات افت فشار سمت پوسته در روش Kern

ضریب اصطکاک f:

قطر پوسته Ds: و قطر هیدرولیکی De:
قطر خارجی لوله do گام Pt: تعداد بافل ها Nb:
برای محاسبه قطر هیدرولیکی دو حالت را در نظر می گیریم.
1- برای زاویه گام های ˚45 و ˚90
2- برای زاویه گام های ˚30 و ˚60 داریم.
فاصله بین دو بافل Ls: شار جرمی Gs:
دبی جرمی ms:

Hs: ضریب انتقال حرارت سمت پوسته
روش Bell
یکی از روشهای دقیق در تعیین ضریب انتقال حرارت و افت فشار سمت پوسته روش Bell می باشد. در این مبحث به توصیف پارامترهای روش Bell می پردازیم.
در روش بل پارامترهای طراحی به صورت جداولی تعیین می شوند و به همین دلیل امکان خطا در محاسبات به حداقل می رسد.
ضریب انتقال حرارت سمت پوسته: hs
Hs=(FFFP)(FM FC) (FE FA)nl
افت فشار به خاطر جریان متقاطع: Pe

افت فشار به خاطر پنجره بفل ها: Pw

از هرکدام از عوامل مختلفی که روی افت فشار و ضریب انتقال حرارت سمت پوسته به صورت فاکتورهای مجزایی در روابط زیر آمده است.
hs: ضریب انتقال حرارت سمت پوسته
افت فشار سمت پوسته: افت فشار سمت پوسته خود شامل دو بخش است.
1- ΔPc: افت فشار سیال سمت پوسته به خاطر وجود یک جریان متقاطع بین دو بافل
2- ΔPw: افت فشار سیال سمت پوسته به خاطر عبور از پنجره بافل
در سه رابطه ذکر شده فاکتورهایی مانند Ff با Fp در هر سه رابطعه وجود دارد و درست است که شکل ظاهری فاکتورها یکسان است ولی مقادیر عددی فاکتورها با یکدیگر متفاوت است. و از جداول متفاوتی حاصل می شوند.
معرفی فاکتورها در روش Bell
FF: معرف اثر دبی سیال سمت پوسته بر hs، ΔPc و ΔPw است.
FP : معرف اثر خواص فیزیکی سیال سمت پوسته ب hs، ΔPc و ΔPw است.
FM : از طراحی مکانیکی (نوع مبدل، اندازه مبدل، آرایش لوله ها، آرایش بافل ها و …) بر روی hs، ΔPc و ΔPw است.
توجه: فاکتورها FM فقط برای حالتی است که میزان BSR یعنی نسبت فاصله بین یفلها برابر 2/0 باشد.
FC: تصحیح اثر BSR روی FM است در حالت هایی که خاص نیستند یعنی برای که در کتاب ساندرز جدولی برای FC موجود است که فاکتورهای XC و M را معرفی می کند و می توانیم برای حالات مختلف آنها را بدست آوریم.
FE: این فاکتورها مربوط به زمانی می باشد که فاصله بافل های انتهایی بیشتر از فاصله بافل های مرکزی باشد.
FA: مربوط به زمانی می باشد که عدد رینولدز کمتر از 100 است.
در این حالت ضریب انتقال حرارت کاهش می یابد.
ضریب تصحیح ویسکوزیته وقتی مبدل ایده آل باشد (بدون نشتی) در این بخش به بررسی نکاتی در مورد محاسبه عدد Re در روش بل می پردازیم.

μb: ویسکوزیته سیال سمت پوسته در دمال بالک
M: دبی جرمی
mc: فلاکس جرمی
Smu: حداقل سطح عبوری سیال به ازاء واحد طول مبدل می باشد. مقدار Smu از جداول مربوط به آن خوانده می شود.
Sm: حداقل سطح عبوری سیال با در نظر گرفتن ردیف دوم لوله ها.
توجه: در محاسبه Re در روش Bell برای سنجش آشقته بودن جریان یا آرام بودن جریان ملاک اصلی جدول مربوط به FF و FP و مقادیر ارائه شده برای Re در آن جدول است. به عنوان مثال برای Reهای بالاتر از 300 معمولا در روش Bell در محاسبه فاکتورها جریان را آشفته فرض می کنیم که ممکن است با ملاکهای قبلی برای Re تفاوت داشته باشد. که در بررسی جداول بیشتر با آن آشنا می شویم.
بررسی متد تینکر بر میزان و بررسی جریان نشتی است. میدانیم مبدلی یک مدل ایده آل است که هیچگونه جریان نشتی نداشته باشد. زیرا وجود جریان نشتی باعث کاهش میزان انتقال حرارت می گردد.
روش تینکر(Tinker):
جریانات نشتی در یک مبدل عبارتند از:
1- جریان نشتی بین لوله و بقل
2- جریان نشتی بین OTL و پوسته
3- جریان نشای بین بقل و پوسته
4- جریان نشتی به علت وجود صفحه جداکننده
هر چه میزان نشت سیال بیشتر باشد میزان ضریب انتقال حرارت کاهش پیدا می کند. به همین دلیل طراحی مبدل ها در متد بل مقادیر موجود در درجه اول با لحاظ کردن میزان نشتی در نظر گرفته شده اند.
در زیر شکل کلی جریانات نشتی ممکن در یک مبدل و همچنین نمای کلی یک پوسته را می بینید.
شکل 5-1- مسیرهای نشتی در داخل یک مبدل پوسته- لوله ای
متدبل براساس داده های اطلاعاتی و جداول آنها مورد بررسی قرار می گیرد در متد بل از فرضیات متد تینکر استفاده شده است. جداول متد بل برای مبدل های مختلف و شرایط مختلف در صفحات بعد آورده شده است.
1- اگر فقط یکی از b.sهای ابتدایی با انتهایی بزرگتر از دیگری بود میزان FE از همین جدول خوانده می شود با این تفاوت که Nb مورد استفاده عبارتند از:
+0.5](تعداد بافل های واقعی) Nb=2
2- این حدول برای جریان آشفته در بخشهای متقاطع مرکزی است اگر رژیم جریان آرام باشد داریم:
+1 در حالت آشفته = FE: برای جریان آرام
2
مبدل ایده آل مراه با دسته لوله ایده آل می باشد. بدین صورت که دسته لوله ایده آل طبق تعریف دارای مقطع مستطیلی است مثل Air Coolers که دارای دسته لوله مستطیل شکل است. رابطه محاسباتی آن عبارتند از:

FF و FP از جداول قبل محاسبه شده و FNL فاکتور محاسباتی دسته لوله ایده آل است.
برای ضریب انتقال حرارت پوسته
برای افت فشار
محاسبات مربوط به پوسته F:
تاکنون تمام محتسبات برای پوسته نوع E بوده است. در طراحی با تغییر نوع پوسته محاسبات کمی تغییر می کند همانطور که می دانیم در اشکال قبل معین است پوسته نوع F دارای بافل های طول است که باعث افزایش تعداد گذرهای پوسته در مبدل میگردد. در مقایسه بین پوسته نوع F,E می توان به نکات زیر دست پیدا کرد.
1- تعداد بافل های پوسته F دو برابر تعداد بافل های پوسته E است
2- سطح تماس سیال با لوله ها در پوسته F نصف تماس در پوسته E در یک سطح مقطع معین است.
3- با توجه به مورد فوق سرعت سیال در پوسته F دو برابر پوسته E است. (VF=2VE)
4- با توجه به روابط ضریب انتقال حرارت در پوسته داریم:
و این یعنی اینکه: P(سرعت جریان متقاطع) در نتیجه که با توجه به می توان نتیجه گرفت که
به همین ترتیب روابطی را برای محاسبه خواهیم داشت که این روابط عبارتند از:
مقادیر r,q,p با توجه به جریان و تجربه حاصل شده اند.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   73 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلودمقاله معرفی نژادهای گاوهای بومی ایران

سرابی (Saraby)
به‌‌نظر مى‌رسد که این نژاد از اختلاط و آمیزش گاوهاى بومى ایران با گاوهائى که از کشور شوروى سابق وارد منطقه سراب شده بودند به‌وجود آمده و بعداً به نام سرابى معروف گشته است رنگ آن زرد طلائى و قهوه‌اى سوخته است کوچک و خوش اندام است. اخیراً از گاوهاى سرابى به‌صورت گله‌هاى نیمه صنعتى پرورش داده مى‌شوند.
یک نژاد شیری محسوب میشود که موطن آن شهرستان سراب در آذربایجان شرقی است. این گاوها به رنگ زرد آهویی تا قهوه ای تیره دیده شده اند وشاخهایی کوتاه و سیاه رنگ دارند.
گاوهای سرابی با توجه به زادگاه اصلی خود نژادی کوهستانی محسوب میشوند.
میانگین تولید شیر در هر دوره 700- 1900 لیتر
میانگین تولید شیر در هر روز 1/6 – 4/9
میانگین درصد چربی 3/4 – 9/4
اکثر گاوهای این نژاد در هر دوره شیر دهی حدود 130 تا 260 روز شیر داده اند.

گلپایگانی ( Golpaygany)
موطن آن شهرستان گلپایگان در استان اصفهان است ولی در شهرها و استانهای اطراف نیز پراکنده شده است ، بطوری که در مناطقی از استانهای چهارمحال و بختیاری ، لرستان ، یزد و کرمان دیده شده اند.
گاوهاى گلپایگانى از نظر رنگ یکدست نبوده و ممکن است سیاه، بور، قرمز و گاهى ابلق باشند. در سال‌‌هاى اخیر از این گاوها نیز به‌صورت گله‌هاى نیمه صنعتى و بیشتر جهت تولید شیر پرورش داده مى‌شود.
رنگ آنها ممکن است خاکستری ، زرد ، قهوه ای ، قرمز بور و یا سیاه باشد. همچنین این گاوها دارای دوره شیردهی کوتاهی هستند.
سیستانی ( Sistany)
منشا اصلی گاوهای این نژاد دریاچه هامون در استان سیستان و بلوچستان است . رنگ گاوهای سیستانی اغلب سیاه یا سفید است . البته رنگ های زرد خرمایی ، طوسی ، قهوای روشن نیز در میان آنها مشاهده میشود.
رنگ این گاو، قرمز، خرمائى یا ابلق، قد بلند، همیشه سرحال و یک حالت آمادگى به‌خصوصى دارند. علامت ممیزهٔ این نژاد در مقایسه با گاوهاى استان‌ها همجوار داشتن کوهان است. این نژاد استعداد و آمادگى خاصى جهت انجام کارهاى زراعى دارد.
قد نسبتا بلند ، کمر و پشت قوس دار ، سر نسبتا کوچک ، پیشانی پهن و برجسته ، چشمان کوچک ، پیشانی پهن و برجسته ، چشمان کوچک ، پوست لطیف ، کوهان ، غبغب پهن و آویزان ، پوزه بلند و مرطوب ، گوشهای کوچک و نیمه افتاده از ویژگیهای این نژاد است. این نژاد تنها نژاد گوشتی ایران است.
از دیگر نژاد های بومی ایران می توان به Taleshy و Dashtiary و Najdy اشاره کرد.
طبق آمار سال 2001 در ایران تعداد 5500000 راس انواع گاو بومی از نژادهای فوق الذکر وجود دارد که 134 هزار تن گوشت قرمز و 1468000 تن شیر تولید میکنند. به این ترتیب 31/18 % گوشت تولیدی کشور و 52/29 % شیر تولیدی شده در ایران متعلق به گروه نژادی گاوهای بومی ایران است.
گاوهاى اطراف تهران
گاوهاى اطراف تهران در اثر آمیختگى با گاوهاى اصیل وارد شده از خارج به‌تدریج تغییر کرده و گاوهاى به‌وجود آمده‌اند که از لحاظ هیکل درشت و از لحاظ تولید شیر خیلى بهتر از گاوهاى بومى هستند.
طبقه بندی بر اساس استفاده و اصالت
نژادهای گاو را می توان بر اساس استفاده های که از آنها میشود به شیری ، گوشتی و دو منظوره تقسیم کرد.

گاوها را می توان بر اساس اصالت نیز طبقه بندی کرد . گاوی که انساب آن را میتوان تا گاوهای پایه ردیابی نمود به عنوان گاو نژاد اصیل می شناسند .
یک گاو تقریبا خالص شده به عنوان گاوی غیر اصیل که مشخصات اصلی یک نژاد را دارد تعریف می شود.
و در اغلب موارد ، به گاوی اطلاق می شود که زائیده یکی از گاوهای اصیل باشد و توسط اتحادیه نژاد ثبت نام نشده است. یک گاو دو رگه گاوی است که بر اثر آمیزش دو نژاد کاملا متفاوت حاصل می شود. به گاوی که دو رگ نیست ولی مشخصات اصلی یک نژاد را نیز ندارد " اسکراب " می گویند.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  8  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلودمقاله Excel

 
چکیده :
در این مقاله سعی بر آن شده است با اجزای محیط کاری Excel آشنا شویم و به ترتیب توضیحاتی درباره نوار عنوان ، نوار منو، نوار ابزار، نوار فرمول داده شده است.
در ادامه کارپوشه‌‌ها، کاربرگها و سلولها را مورد بررسی قرار می‌‌دهیم و نحوه عملیات بر روی سلولها و چگونگی تغییرات محتویات سلولها را توضیح می‌‌دهیم.
در این مقاله با این موضوع که چگونه توسط ویژگی Auto correct اشتباهات تایپی خود را بدون انجام کار اضافی تصحیح نمائیم.
از عناوین دیگر این مقاله مدیریت کاربرگهاست که در آن چگونگی ایجاد یک کاربرگ جدید، حذف یک یا چند کاربرگ و تغییر نام یک کاربرگ را نمایش می‌‌دهیم.
از دیگر خصوصیات مهم Excel که در اینجا بحث شده است نمودارها و روش ترسیمی آنها و همچنین کار با توابع و کاربردهای آنهاست.

مقدمه
معرفی Excel2002:
مایکروسافت excel2002 یک صفحه گسترده فوق‌‌العاده نیرومند است که امکان ذخیره‌‌سازی و تجزیه و تحلیل ارقام و داده‌‌ها را با استفاده از توابع متعدد و ابزارهای تعبیه شده در آن فراهم نموده و قابلیت به اشتراک‌‌گذاری داده‌‌ها را برای کار گروهی دارد.
Excel با داشتن بیش از صد نوع قالب نموداری قابل انتخاب، ابزار قدرتمندی برای ترسیم نمودارهای آماری است و علاوه بر آن امکان ترسیم، ویرایش و افزودن اشکال گرافیکی و تصاویر در آن پیش‌‌بینی شده است. از قابلیت‌‌های دیگر excel می‌‌توان به وجود پیمانه Visual Basic Application برای امکان برنامه‌‌نویسی کاربردی به زبان Visual Basic اشاره نمود به بیان بهتر ویرایشگر کاربردی Visual Basic در درون excel تعبیه شده است.
در 2002 excel نسبت به نگارش‌‌های قبلی ویژگی‌‌های جدیدی افزوده شده و برخی از موضوعات دستخوش توسعه و تحول قرار گرفته‌‌اند مانند شخصی‌‌سازی منوها برای سهولت‌‌کار، تعدد دستیار آنیس، و افزوده‌‌شدن نوار ابزار Clip board به نوارهای ابزار که امکان انتقال و کپی نمودن 24 موضوع را در Clip board فراهم نیاورده جزء مزایای excel می‌‌باشد.

آشنایی با اجزاء محیط کاری excel :
excel نیز مانند برخی از برنامه‌‌های کاربردی دارای دو پنجره در محیط کاری خود می‌‌باشد . پنجره پیرامونی پنجره کاربردی نامیده می‌‌شود و بستن آن به منزله خروج از excel است و پنجره داخلی که به آن پنجره سند اطلاق می‌‌شود و بستن آن به مفهوم بستن پنجره سند بازشده و نمایش یافته است.
لازم به ذکراست که به تعداد فایلهای بازشده پنجره سند ایجاد می‌‌شود که در حالت عادی فقط پنجره آخرین منو باز شده قابل رویت است که با کنار هم چیدن و مرتب‌‌سازی پنجره‌‌های سند باز شده امکان نمایش همزمان چندین پنجره سند بازشده در کنار هم بوجود می‌‌آید.
** نوارهای متعددی در excel وجود دارد که به ترتیب به معرفی آنها می‌‌پردازیم :
نوار عنوان (Titel bar )
اولین نواری که در بالای پنجره کاربردی مشاهده می‌‌شود نوار عنوان نام دارد. این نوار دربرگیرنده نماد و عنوان برنامه excel است که در ادامه آن پس از یک خط تیره نام فایل excel بازشده، خودنمایی می‌‌کند.
نوار منو (Menu bar )
به صورت پیش فرض نوارمنو در پایین نوار عنوان می‌‌باشد که البته قابل جابه‌‌جایی است . این نوار حاوی لیستی از منوهایی می‌‌باشد که هر یک از این منوها دربرگیرنده فرامین متعدد در رابطه با عملیات ذخیره‌‌سازی، نمایش، ویرایش و از این قبیل است.
نوار ابزار : (Tool bar )
نوارهای ابزار به صورت پیش‌‌فرض در زیر نوار منو جای می‌‌گیرند. پس از نصب excel دو نوار ابزار Standard و Formatting ظاهر می‌‌شوند، این نوارها حاوی دکمه‌‌های ابزار هستند که میانبری برای انتخاب فرامین و کار با excel می‌‌باشند. به عنوان مثال Click روی دکمه ابزار New در نوار ابزار همان تأثیر انتخاب گزینه New از منوی File را دارد.
نوار فرمول (Formulabar)
این فرمول نیز در زیر نوارهای ابزار قرا رگرفته و حاوی دو کادر می‌‌باشد، که یکی از آنها کادر نام است. که حاوی آدرس نسبی سلول یا سلولهای فعال و یا نام سلول، محدوده، نام فرمول و یا نام ثابتها می‌‌باشد و به محض فعال‌‌شدن هر کدام از عناصر فوق‌‌الذکر نام یا آدرس آن در این کادر ظاهر می‌‌شود.
کار دوم که به آن خط یا کادر فرمول اطلاق می‌‌شود برای نمایش و یا ویرایش محتویات سلول فعال به کار می‌‌رود. اگر محتوی سلول عددی باشد که از یک عبارت ریاضی حاصل شده باشد فرمول ایجاد‌‌کننده این عدد در خط فرمول ظاهر می‌‌شود. به عنوان مثال اگر در یک سلول عبارت ریاضی (8،5) Sum را بنویسم همین عبارت در خط فرمول ظاهر می‌‌شود.

کار پوشه ها (Work books )، کاربرگها (Work sheets ) و سلولها (Cell )
برای کار با excel ابتدا باید کار بر روی کاربرگها، کارپوشه‌‌ها و سلولها را دانست.
یک کار پوشه در واقع یک فایل سند excel است که مانند یک کتاب بوده و کاربرگ‌‌ها به منزله صفحات این کتاب می‌‌باشند.
هر کار برگ مانند یک آرایه دوبعدی است و محل تلاقی یک ستون و یک سطر یک سلول نامیده می‌‌شود.
ترکیب عنوان ستون و شماره سطر برای یک سلول، آدرس نسبی آن سلول نامیده می‌‌شود.
هنگامی که یک سلول را با Click دکمه سمت چپ موس انتخاب می‌‌کنیم آن سلول به عنوان سلول فعال مشخص می‌‌گردد و می‌‌توان کاراکترها را در آن درج نمود.
با فشردن کلید Enter ، کلید Tab و یا کلیدهای جهت‌‌دار می‌‌توانید سلول فعال را تغییر دهید .

عملیات بر روی سلولها
وارد کردن داده‌‌ها به درون سلولها :
برای واردکردن داده‌‌ها به درون یک سلول ما باید ابتدا سلول مورد نظر را با Click دکمه سمت چپ موس بر روی آن انتخاب نماییم. وقتی داده‌‌ها را درون سلول وارد می‌‌کنیم داده‌‌ها به صورت خودکار در خط فرمول نمایان می‌‌شوند.
تغییر محتویات سلولها:
ابتدا سلول مورد نظر را با Click دکمه سمت چپ موس انتخاب می‌‌کنیم. با تایپ داده‌‌های جدید در این سلول، این داده‌‌ها با محتوای قبلی این سلول جایگزین خواهند شد.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله  19  صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید

دانلود مقاله ریشه‌های فقر و فساد

برای مبارزه با فقر و فساد، یعنی دو آفت بزرگ زندگی اجتماعی و اقتصادی، باید ابتدا به علل آنها توجه کرد. تا وقتی که این علت‌ها از میان نرود، فقر و فساد ناگزیر به اشکال مختلف باز تولید خواهد شد. فقر از لحاظ اقتصادی عمدتا دو چهره دارد: بیکاری و درآمد ناکافی. فساد الزاما وابسته به فقر نیست، اما فقر ممکن است زمینه ساز گرایش به فساد باشد. فساد اقتصادی اساسا عبارت است از: سوء استفاده از قدرت و امتیازات ویژه و کم و بیش انحصاری در جهت کسب درآمدهای خارج از چارچوب قانون یا عرف اقتصادی جامعه، حال باید دید چه عواملی این پدیده را در جامعه رشد می‌دهند.
بیکاری یک پدیده اقتصادی است که علت‌ آن مازاد عرضه نیروی کار نسبت به تقاضا برای نیروی کار است. این پدیده نشانه وضعیت رکود یا عدم رونق اقتصادی است. به عبارت دیگر، عدم تمایل بنگاه‌های بالفعل و بالقوه اقتصادی برای تولید بیشتر و استخدام نیروی کار، عامل اصلی گسترش بیکاری است. بنگاه‌ها زمانی تولید را افزایش می‌دهند که تولید سودآور باشد و زمانی به استخدام نیروی کار دست می‌یازند که بازدهی اقتصادی نیروی کار بیش از دستمزد پرداختی باشد.
چرا افزایش تولید برای بنگاه‌ها سودآور نیست؟ از یک طرف هزینه‌های نامرئی تولید (هزینه‌های معاملاتی) بسیار بالا و از طرف دیگر نظام مالیاتی و برداشت‌های گوناگون از درآمد و سود بنگاه‌ها به صورت عوامل مهم بازدارنده عمل می‌کنند.
منظور از هزینه‌های نامرئی یا معاملاتی عبارت است از: صرف وقت و انرژی زیاد، و بعضا صرف منابع مالی به صورت پول چای یا رشوه برای اخذ مجوزهای گوناگون از مراجع مختلف اداری برای راه‌اندازی و ادامه فعالیت اقتصادی.
تعریف نشدن حقوق مالکیت فردی، هزینه‌های نامرئی مشابهی را برای به اجرا گذاشتن قرادادها و استیفای حق مالکیت به بنگاه تحمیل می‌کند مانند مشکل ناشی از امتناع برخی از مسوولان بخش‌های عمومی از اجرای قراردادها یا بر فرض مشکل عمومی چک های بلامحل در جامعه. به طور خلاصه می‌توان گفت که بنگاه اقتصادی در وضعیتی قرار دارد که منافع آن عمومی شده یعنی همه در آن شریک هستند یا ادعای سهم دارند اما هزینه‌های آن خصوصی و به عهده خود بنگاه است.
چرا بنگاه‌ها استخدام نمی‌کنند؟ زمانی که هزینه نیروی کار بالاتر از بازدهی اقتصادی آن باشد، بنگاه از استخدام امتناع می‌کند. قانون کار و تامین اجتماعی هزینه‌های مرئی و نامرئی زیادی را علاوه بر حداقل دستمزد، به طرفین قرارداد کار تحمیل می‌کند.
به طوری که عملا، هزینه نیروی کار دیگر تناسبی با بازدهی اقتصادی ندارد. به عنوان مثال 30 درصد دستمزد تحت عنوان تامین اجتماعی از طرفین قرارداد کار گرفته می‌شود که نرخی مشابه به آن در هیچ جای دنیا وجود ندارد و در عمل به معنای افزودن به هزینه نیروی کار به میزان 30 درصد است. بوروکراسی دولتی با تحمیل مقررات خود، آزادی قرارداد میان نیروی کار و بنگاه‌ را از آنها سلب کرده و مانع از توافق آنها برای استخدام در شرایطی خارج از این مقررات موضوعه تحمیلی می‌شود. اینجا بوروکراسی دولتی است که به بهانه حمایت از نیروی کار مانع از ایجاد اشتغال می‌شود و بیکاری را دامن می‌زند.
چرا بخش وسیعی از نیروی کار درآمد ناکافی دارند؟ رکود اقتصادی و بیکاری مهم‌ترین عامل پایین بودن دستمزدها است.
زمانی که فعالیت‌های اقتصادی دچار رکود است و بنگاه‌ها تمایلی به افزایش تولید ندارند و خیل عظیمی از بیکاران متقاضی استخدام هستند، برای بستن قرارداد کار، نیروی کار در موضع ضعیفی قرار دارد و ناگزیر نمی‌تواند دستمزد بالایی را مطالبه کند.
پس درآمد ناکافی نتیجه دو عاملی است که پیشتر به آنها اشاره کردیم.
چه عواملی موجب رشد فساد می‌شود؟ کسب درآمد غیرقانونی و نامشروع نه فقط یک مشکل اقتصادی بلکه مشکل اجتماعی و فرهنگی است. فساد اقتصادی اغلب ریشه در لابه‌لای بوروکراسی پیچیده در اقتصاد دولتی دارد. تقریبا هیچ موردی از فساد اقتصادی را نمی‌توان سراغ گرفت که به طور مستقیم یا غیرمستقیم از سوء استفاده از اختیارات و امتیازات مناصب دولتی ناشی نشده باشد. اقتصاد دولتی موجد موقعیت‌های انحصاری یا رانت‌ها است و این خود بزرگترین منشا فساد است.
مجوزهای بازرگانی خارجی و داخلی در شرایط غیررقابتی، مجوزهای توزیع کالاها به قیمت دولتی در شرایط دو گانگی قیمت‌ها در بازار، اختیارات مربوط به اعطای تسهیلات بانکی با نرخ‌های بسیار پایین، اختیارات مربوط به توزیع ارز به قیمت‌های پایین و غیره همگی منابع اصلی فساد اقتصادی و ارتشا در جامعه ما است.
اگر دقت کنیم می‌بینیم فقر و فساد هر دو ریشه در یک معضل اصلی دارد و آن سیطره بوروکراسی دولتی، چه به صورت تصدی و مالکیت و چه به صورت کنترل اداری، بر عرصه فعالیت‌های اقتصادی است، عرصه‌ای که قاعدتا حوزه فعالیت‌های خصوصی و قراردادهای توافقی است.
اگر تشخیص بیماری را به طوری که گذشت، درست فرض کنیم تجویز درمان به شرح زیر خواهد بود.
1- پایین آوردن هزینه‌های معاملاتی بنگاه‌ها از طریق مقررات زدایی و کاستن از بوروکراسی دولتی درخصوص اخذ مجوز تاسیس واحدهای اقتصادی و ادامه فعالیت آنها.
2- پایین آوردن هزینه‌های معاملاتی از طریق تمهیدات حقوقی به منظور تعریف دقیق حقوق مالکیت فردی و تضمین اجرای قراردادها.
3- اصلاح ساختاری و اساسی قانون کار و تامین اجتماعی در جهت تامین آزادی قرارداد میان نیروی کار و بنگاه از یک طرف و انحصار زدایی از تامین اجتماعی دولتی و ایجاد امکان برای رقابت بنگاه‌های خصوصی بیمه در زمینه قراردادهای آزادنه کار.
4- آزادسازی فعالیت‌های اقتصادی در همه زمینه‌ها به منظور شکستن انحصارهای دولتی، ایجاد رقابت و بالابردن بهره‌وری اقتصادی.
5- یکسان کردن قیمت‌ها در همه عرصه‌ها به منظور از میان بردن منشا رانت و فساد اقتصادی.
6- مقررات زدایی در جهت کاستن از قدرت بوروکراسی و از میان برداشتن زمینه‌های سوء استفاده اقتصادی از قدرت اداری و سیاسی. کوتاه کردن دست بوروکرات‌ها و سیاستمداران از دست‌اندازی در فعالیت‌های اقتصادی، شرط لازم برای ریشه‌کن کردن فساد اقتصادی است.

ضرورت اصلاحات اقتصادی (در ایران) و الزامات نظام جهانی
فرآیند جهانی شدن اقتصاد (Globalization) که همگرایی و ادغام (Integration) بازارهای تجارت، سرمایه و مالیه جهانی و بالاخره تنظیم و همسو کردن قوانین، مقررات و کارویژه های فعالیتهای اقتصادی در سراسر جهان را بدنبال داشته و در این راستا هر روز بر سرعت خود می افزاید نحوه و حوزه های تعاملات اقتصادی میان کشورها ومیان نظام اقتصاد جهانی و هر یک از کشورها را بطریق نوین تبین کرده است. جهانی شدن اقتصاد که در چارچوب گسترش، توسعه و همه گیر شدن نظام اقتصاد سرمایه داری به پیش می رود، الزامات تنظیمی لیبرالیسم نوین اقتصادی (Liberalism Regulation) را به عنوان ابزارهای ضروری و اولیه تعامل با نظام اقتصاد جهانی معرفی می کند. این الزامات در قالب اصلاحات نوین اقتصادی،‌تجاری، مالی، پولی و نیز اصلاح ساختار اقتصاد ملی کشورها وجایگاه دولت در آن ظاهر می گردند تا بدین ترتیب راه ورود و در واقع ادغام هر یک از اقتصادهای ملی در نظام اقتصاد جهانی را ممکن و هموار سازد.
بهره مندی از مزایا و کاهش هزینه های تعامل هر یک از نظامهای اقتصاد ملی با نظام اقتصاد جهانی منوط به درجه و نحوة انطباق اصلاحات اقتصادی داخلی با الزامات نظام لیبرالیسم نوین اقتصادی و سرمایه داری در جهان است. اما از سوی دیگر، انجام اصلاحات اقتصادی داخلی که عمدتاً بر آزادسازی نظام اقتصادی و کاهش نقش وحضور دولت در پیکرة اقتصاد ملی این کشورها پافشاری می کند به تنهایی و ضرورتاً تضمین کننده قطعی رشد و توسعة اقتصادی، افزایش درآمدهای اقتصادی، کاهش هزینه های تولیدی و تجاری، افزایش سهم از سرمایه گذاری خارجی، ظهور و تقویت مزیتهای نوین اقتصادی و تولیدی نسبی، ارتقاع سطح تکنولوژی های پیشرفته تولیدی و نهایتاً بهبود جایگاه و قدرت رقابت اقتصادی کشورهای مربوط نمی باشد، بلکه تمامی اینها همچنین بستگی به جایگاه و حضور فعال سایر بازیگران دولتی، غیر دولتی و فراملیتی در نظام اقتصاد جهانی دارد به علاوه اینکه، الزامات نظام اقتصاد جهانی در جهت اجرای اصلاحات اقتصادی کشورها در مواردی می تواند منجر به آسیب پذیری های جدی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در سطح ملی و در سطح روابط این کشورها بانظام اقتصاد جهانی گردد و حتی در مواردی بحرانهای جدی اقتصادی برای این کشورها بدنبال داشته باشد، که بحرانهای اخیر در آرژانتین، برزیل،‌اوروگوئه و ترکیه از این نمونه هستند.
به اعتقاد بسیاری از نویسندگان منتقد فرآیند جهانی شدن اقتصاد که به تبعات ناشی از نابرابری های اجتماعی این فرایند توجه ویژه ای مبذول می دارند،‌جهانی شدن اقتصاد سبب گسترش فقر و بیکاری و تنزل جایگاه اجتماعی بخش وسیعی از مردم در کشورهای فقیر و حتی در کشورهای غنی می گردد و به تعبیری جهانی شدن بعضی از مردم دارا و محلی شدن بعضی مردم ندار را بدنبال می آورد. به اعتقاد یکی از این نویسندگان جهانی شدن اقتصاد به سود داراترین کشورها و به ضرر ندارترین کشورها تمام می شود. بنابر آمار برنامة توسعه سازمان ملل متحد در بین سالهای 1960 تا 1990 ندارترین کشورها که بیست درصد از جمعیت جهان را تشکیل می دهند شاهد کاهش سهم خود در مبادلات جهانی از 4% به کمتر از 1% بوده اند.
بنابراین، نه فقط فرآیند جهانی شدن اقتصاد، الزامات گسترده ای را برای نحوه و میزان تعامل اقتصاد ملی هر یک از کشورها با آن تبیین می کند بلکه این الزامات و اصلاحات اقتصادی پیشنهاد شده با چالشهای جدی روبرو می گردند. در این راستا، شناخت اصلاحات اقتصادی پیشنهادی از سوی نظام اقتصاد جهانی برای ج.ا.ایران جهت تعامل هر چه بیشتر، بهتر و سودآورتر با این نظام و شناخت آسیبهای احتمالی ناشی از اجرای اینگونه اصلاحات،‌اهمیت و ضرورت بحث و بررسی موضوع فوق را نشان می دهد.
در این نوشتار،‌ابتدا به برخی از ویژگی های فرآیند جهانی شدن اقتصاد در ایجاد و تبیین راههای نوین تعامل نظامهای اقتصاد ملی (از جمله ایران) با نظام اقتصاد جهانی اشاره می کنیم. سپس به برخی چالشها و ابعاد متناقض این فرآیند درچارچوب منافع و هزینه های تعامل با نظام اقتصاد جهانی می پردازیم. در مرحلة سوم، رئوس اصلاحا ت الزامی تعریف شده از سوی نهادهای اقتصادی و مالی نظام اقتصاد جهانی در روابط با کشورها بویژه برای ایران را توضیح می دهیم. بدیهی است بحث و ارزیابی کافی مطالب ارائه شده در هریک از قسمتهای این نوشتار نیازمند حوصله، زمان و فضای هر چه بیشتر است و ما بعلت محدودیتهای گوناگون تنها به بیان اختصاری مطالب اکتفا می کنیم. چارچوب نظری این نوشتار در قالب رهیافت اقتصاد سیاسی (Political Economy Approache) مطرح می گردد و نگاه انتقادی (Critical) شیوه مشهود در بررسی الزامات ونتایج اصلاحات اقتصادی پیشنهاد شده از سوی اقتصاد جهانی لیبرال می باشد.
کارنامه نظام از منظر اقتصاد اسلامی
گذشت بیش از 25 سال از برقراری حکومت مسلمین ایران، فرصت خوبی است تا اقتصاد ایران را با معیارها و اهداف مورد تأکید اسلام سنجیده، درجه اهتمام مسؤولان و میزان موفقیت آنان را در تحقق آرمان‌های اسلامی مشخص کنیم. برای این منظور وضعیت اقتصاد ایران را در مسایل زیر بررسی می‌کنیم:
1ـ مبارزه با فقر 2ـ مبارزه با شکاف طبقاتی 3ـ تحریم ربا 4ـ نظام مالیاتی ویژه 5ـ تخصص‌گرایی 6ـ استقلال 7ـ تولید دانش 8ـ کرامت دانشمند 9ـ تحقیق و توسعه 10ـ برنامه‌ریزی
البته تعالیم اسلام منحصر به این موارد نیست، به امید خدا در نوشته‌های بعدی سایر تعالیم بررسی خواهد شد. به عنوان روش کار، بیان می‌شود که در هر موضوعی، نخست وضعیت موجود بررسی، سپس وضعیت مطلوب (از دید اسلام) ارایه و با وضعیت موجود مقایسه می شود.
1ـ مبارزه با فقر
الف ـ وضع موجود
متأسفانه عملکرد اقتصادی غلط در ایران سبب شده تا به رغم داشتن منابع اقتصادی بسیار غنی و نیروی انسانی بسیار فعال و با استعداد ـ که در المپیادهای علمی، آثار آن را می‌توان دید ـ فقر جولان دهد. در این مورد محققان(1) اعلام کرده‌اند: در حالی که در جهان 800 میلیون نفر در گرسنگی مطلق به سر می‌برند، کشور ما با داشتن تنها یک درصد از جمعیت جهان و در حالی که 17 درصد کل ذخایر گاز جهان و 9 درصد از ذخایر نفت جهان را داراست، بر اساس آمار سازمان ملل متحد در سال 2001، در ردیف یکصد‌وپنجاه‌وسوم از 160 کشور جهان قرار دارد(2) که بیانگر وضعیت اسفبار اقتصادی کشور و گسترش فقر در آن است. این آمار نشان می‌دهد که ایران از نظر گسترش فقر و ناداری در کنار فقیرترین کشورهای آفریقایی قرار گرفته است. آن هم ایرانی که جمعیت بااستعداد و فعال و ذخایر نفت و گاز آن خیره‌کننده است.
آقای مهندس جهانگیری ـ وزیر صنایع و معاون ـ نیز اعلام کرده است که در ایران، درآمد سرانه 1500 دلار است(3). در حالی که این رقم برای کشورهای همسایه و مشابه ایران به 10 هزار دلار می‌رسد. البته اگر توجه کنیم، درآمد سرانه رقمی میانگین است که از تقسیم درآمد ملی بر تعداد جمعیت حاصل می‌شود، می‌توان دریافت که با توجه به وجود شکاف طبقاتی، درآمد افراد فقیر که تعداد آنها بر اساس آمارهای رسمی دولتی بیش از ده میلیون نفر است، چقدر ناچیز می‌باشد.
در همین زمینه باید به وضعیت اسفبار کودکان فقیر اشاره کرد که در ایران یک میلیون کودک خردسال دچار سوءتغذیه هستند(4)، میلیون‌ها کودک ایرانی فاقد امکانات تحصیلی، بهداشتی و درآمدی مناسب هستند که بعضا مجبور می‌شوند به گدایی، اعتیاد، تن‌فروشی روی آورند.
در همین زمینه در همایش ملی آسیب‌های اجتماعی ایران، گفته شد که 68 درصد از شاغلان کشور زیر خط فقر زندگی می‌کنند و همین امر سبب پیدایش روسپی‌گری، خودکشی و گسترش فرار از خانواده، طلاق، فحشا، اعتیاد و دیگر مفاسد می‌شود. گسترش فقر سبب شده است که سالیانه 20 هزار نفر در ایران اقدام به خودکشی کنند؛ یعنی در هر پانزده دقیقه یک نفر(5).
ب ـ معیار اقتصاد اسلامی
اقتصاد اسلام به دو دلیل عمده فقر را تحمل نمی‌کند؛ ‌اول اینکه وجود فقر متضاد با هدف دین است، زیرا بنا به فرموده حضرت رسول(ص) «کاد الفقر ان یکون کفرا» (6) یعنی فقر به کفر منجر می‌شود. چون هدف دین، گسترش ایمان و محو کفر است، لذا اسلام نمی‌تواند فقر را پذیرا شود. درستی این حدیث شریف را هر یک از ما در زندگی روزمره خویش ملاحظه کرده‌ایم، حتی وقتی پدر فقیر می‌شود و نمی‌تواند درآمد لازم را برای خانواده بیاورد، فرزندان و همسر به او کافر می‌شوند ـ اغلب اینگونه است و کلمه «کاد» در حدیث مذکور ناظر بر همین حقیقت است ـ وقتی دولت، نتواند کار و درآمد مکفی برای مردم به وجود آورد و فقر در جامعه گسترش پیدا کند، مردم به آن دولت کافر شده، با آن مبارزه می‌کنند.
دلیل دوم آن است که هدف دین اسلام، گسترش مکارم اخلاق است که پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق»(7) یعنی من مبعوث شدم تا مکارم اخلاق را گسترش دهم. با توجه به اثر فقر بر گسترش طلاق، از هم پاشیده شدن نهاد خانواده، گسترش فساد، فحشا، اعتیاد، خودکشی و دیگرکشی و غیره می‌توان دریافت که اقتصاد اسلامی، مخالف گسترش و وجود فقر به هر اندازه است، زیرا فساد اجتماعی ضدمکارم اخلاق است. پس هر اندازه فقر در جامعه وجود داشته باشد، به همان نسبت آن جامعه غیراسلامی خواهد بود.
2ـ مبارزه با شکاف طبقاتی
الف ـ وضع موجود
شکاف طبقاتی یعنی فاصله درآمد اقشار آسیب‌پذیر با اقشار مرفه جامعه؛ به عبارت دیگر شکاف بین درآمد طبقات محروم که اکثریت جامعه را تشکیل می‌دهند، با درآمد گروه‌های مرفه و ثروتمند را شکاف طبقاتی می‌گویند. امروزه برای نشان دادن ناعادلانه بودن توزیع درآمدها در کشور، از ابزار اقتصادی به نام ضریب جینی (Gini – coefficient) استفاده می‌شود اگر مقدار ضریب جینی برابر صفر باشد، درآمدها کاملا برابر است و اگر برابر یک باشد، درآمدها کاملا نابرابر است.
ضریب جینی ایران حدود 45/0 تا 50/0 است. نویسنده‌ای در این باره می‌نویسد: ضریب جینی در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای در حال توسعه بالاست(8). طبقات پایین درآمدی، نمی‌توانند نیازهای بهداشتی و درمانی خود را آن طور که شایسته است، با مراکز دولتی تأمین کنند. در کنار بیمارستان‌های خصوصی کشور، افرادی دیده می‌شوند که برای درمان خویشاوندان خود، شبها را در کنار خیابان یا سالن‌های بیمارستان می‌گذرانند. در پاره‌ای از مناطق کشور، حتی معمولیی‌ترین داروها یافت نمی‌شود، اما ثروتمندان می‌توانند بهترین متخصصان و امکانات درمانی را در اختیار داشته باشند. در بسیاری از روستاها و شهرهای کوچک، کیفیت آب آشامیدنی به گونه‌ای است که افراد پردرآمد به خرید آب معدنی یا آب‌های تصفیه شده مبادرت می‌کنند و عموم مردم، طعم نداری را در آب آشامیدنی خود احساس می‌کنند.
حتی کیفیت استفاده از هوا نیز دیگر برای کم‌درآمدها متفاوت است. در شهر تهران، افراد پردرآمد در مناطقی زندگی می‌کنند که آلودگی هوا به مراتب از نقاط فقیرنشین کمتر است و برای دستیابی به نعمت‌ هوای پاکیزه‌تر، روزهای تعطیل خود را در مناطق ییلاقی نزدیک شهر خود می‌گذرانند. آموزش نیز به عنوان یک کالای بخش عمومی کم‌کم خصوصی شده است. خانوارها برای اطمینان از کیفیت آموزش و شیوه برخورد با فرزندان خود به مدارس غیرانتفاعی روی می‌آوردند و تعداد کسانی که با استقراض، هزینه صدهاهزار تومانی (و گاهی میلیونی) یک ساله فرزند خود را می‌پردازند، کم نیستند. ای کاش هزینه آموزش به مدارس غیرانتفاعی خلاصه می‌شد، زیرا کلاس‌های کنکور، ماجرای دیگری است که خانواده‌ها برای ساختن آینده‌ای روشن برای فرزاندانشان، مجبورند گاهی تا چند میلیون تومان صرف آن کنند.

قبولی دانشگاه و تأمین هزینه‌ آن برای آموزش فرزندان که باید کالایی عمومی باشد، خود سرآغاز مشکلات اساسی برای خانوارهای فقیر است. بی‌گمان، بسیاری از خانوارهای کم‌درآمد باید از چنین امکاناتی چشم بپوشند و به این ترتیب، آنان که غنی‌ترند، شانس بیشتری را برای تربیت فرزندان خود خواهند داشت و این دور تسلسل ادامه می‌یابد و کم‌درآمدها. کمتر می‌توانند شرایطی را که تا به حال با آن دست به گریبان بوده‌اند،‌ تغییر دهند.
وضعیت حمل و نقل نیز همچون دیگر کالاهای یاد شده است. به سخن واضح‌تر،‌ انتظار بر این است که افراد جامعه، حتی اگر فقیر باشند، بتوانند از حمل و نقل عمومی استفاده کنند و این در حالی است که کیفیت حمل و نقل شهری، آن‌قدر پایین است که گاهی استفاده از آن غیرممکن می‌شود. ایستادن در صف طولانی اتوبوس به عنوان یگانه وسیله ارزان‌قیمت شهری و ازدحام باورنکردنی مردم، دلیل ساده‌ای است که خانوارهای کم‌درآمد شهری را به استفاده از خودروهای مسافربر مجبور می‌کند. جالب آن است که در چنین شرایط، سازندگان وسایل نقلیه ـ که به دولت تعلق دارند ـ به جای آنکه به دنبال عرضه خودروهای ارزان‌قیمت باشند، ترجیح می‌دهند خودروهای بیست یا پنجاه میلیون تومانی را به بازار عرضه کنند که حتی افراد بالاترین دهک‌های درآمدی نیز به سختی و با اتکا به دارایی‌های گذشته خود، قادر به خرید آنها هستند.
گواه همه این مطالب را می‌توان در ارقامی یافت که نشان می‌دهد، هزینه واقعی (تورم زدوده) میزان مصرف پوشاک و کفش خانوارهای ایرانی طی سال‌های 1361ـ 1379 بیش از 20 درصد کاهش یافته و در همین مدت، هزینه واقعی تحصیل و آموزش 124 درصد، بهداشت و درمان 46 درصد و حمل‌ونقل 43 درصد افزایش پیدا کرده است. (9) شگفت‌‌آور آنکه حتی وضعیت امنیت جانی افراد کم‌درآمد جامعه با پردرآمدها متفاوت است. تجربه نشان می‌دهد که خانوارهای فقیر جامعه در مناطقی زندگی می‌کنند که بلایای طبیعی همچون زلزله، سیل، رانش زمین و... دیگر از سایر مناطق آنها را تهدید می‌کند. مهمتر آنکه آسیب‌پذیری ایشان از چنین تعهداتی به طور عمده از فقر و ناداری آنان در کیفیت ساخت خانه‌ها و امکانات زندگی ریشه می‌گیرد(10).

ب ـ معیار اقتصاد اسلامی
در اقتصاد اسلام شکاف بین فقیر و غنی وجود ندارد و کلیه افراد جامعه از مواهب اقتصادی موجود در جامعه به گونه‌ای برابر(11) استفاده می‌کنند. بهداشت و آموزش و تسهیلات و خدمات شهری در اختیار همگان با استاندارد برابر قرار می‌گیرد. به قول علامه طباطبایی(12) در تفسیر المیزان، سرزمین اقتصاد اسلامی دارای دره‌های عمیق فقر و قله‌های بلند ثروتمندی نیست، بلکه یک دست است. چرا که به کمک انفاقات و صدقات از قله ثروتمندی وجوه اخذ و به دره فقر ریخته می‌شود تا شکاف بین فقیر و غنی از بین رود. به همین خاطر در قرآن مجید در این مورد از دو واژه «انفاق» و «صدقه» سخن رفته است، زیرا انفاق یعنی پر کردن شکاف بین فقیر و غنی و صدقه یعنی پرداخت وجوهی که شکاف طبقاتی و به دنبال آن کینه طبقاتی را از بین می‌برد و دوستی جمعی به وجود می‌آورد(13).
تنها یک مرور زودگذر از آیات مربوط به انفاق در اسلام، نشان می‌دهد که اسلام با زراندوزی، تکاثر اموال،‌ ثروتمندی (و نه ثروت)، سرمایه‌داری (و نه سرمایه) و ایجاد جامعه‌ای که در آن اقلیتی ثروتمند و اکثریتی فقیر هستند، به سختی مبارزه می‌کند و می‌کوشد تا پردرآمدها، مازاد نیاز معمول خود را در راه از بین بردن فقر و محرومیت در جامعه بپردازند.
آیات مربوط به انفاق:
1ـ سوره آل عمران آیه 92: «هرگز به نیکی و خوبی نخواهید رسید، مگر اینکه از آنچه دوست دارید انفاق کنید (در راه محو شکاف بین فقیر و غنی خرج کنید). و هرچه انفاق کنید خدا می‌داند.»
شرح ـ ثروتمندان به غلط می‌پندارند که با غارت و استثمار و استعمار مردم محروم می‌توانند برای خود کاخ و زندگی اشرافی بسازند و از زندگی لذت ببرند.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله 25   صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید