دانلود پایان نامه کشاورزی درمورد زراعت برنج

زراعت برنج

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعداد صفحه:56

چکیده :

برنج از گیاهان زراعی مهم قاره آسیاست . دانه برنج و فراورده های حاصل از آن نزدیک به 40 درصد غذای مورد نیاز نصف مردم جهان را تشکیل می دهد و از لحاظ تولید جهانی نیز می تواند با گندم برابری کند (1).

برنج شامل دو گروه زراعی آسیایی و افریقایی است . در برنجهای گروه آسیایی برنج معمولی یا اوریزا ساتیوا[1] وجود دارد که بومی آسیاست (تصویر 1-1) . در گروه برنج آفریقایی اوریزا گلابریما[2] را می توان نام برد که بومی آفریقاست (تصویر 2-1) . حدس زده می‌شود که زراعت برنج تقریبا 3000 سال قبل از میلاد مسیح در کشورهای هندوستان و چین متداول بوده است . گونه ساتیوا از لحاظ سطح زیر کشت، تولید ، و تغذیه اهمیت جهانی دارد . ولی زراعت و مصرف برنج گونه گلابریما بسیار کم است. و عمدتا به نقاط پراکنده ای در آفریقا محدود می شود (1).

سطح زیر کشت برنج پس از گندم از سایر غلات بیشتر است . نزدیک به 90 درصد سطح زیر کشت و تولید برنج به کشورهای خاور دور اختصاص دارد . بیش از نصف محصول سالانه برنج در جهان نیز در دو کشور هندوستان و چین تولید می شود . سطح زیر کشت و تولید منطقه آن به شرح جدول (1-1) است .

کشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری برمه ، تایلند ، ویتنام ، لائوس ، اندونزی ، فیلیپین ، پاکستان ، هندوستان ، ایالات متحده آمریکا ، ژاپن ، ایتالیا ، مصر ، اسپانیا ، چین ، برزیل ، کوبا ، مکزیک و استرالیا از جمله کشورهای تولید کننده برنج به شمار می رود . میزان تولید برنج در تایلند ، برمه ، ویتنام و لائوس بیش از مصرف داخلی است . نزدیک به 90 درصد برنج موجود در بازارهای بین المللی مربوط به این چهار کشور است . ایالات متحده امریکا ، برزیل ، ایتالیا و مصر از دیگر کشورهای صادر کننده برنج هستند .

زراعت برنج در شمال ایران به ویژه در شهر رودسر ، و استان خوزستان تاریخچه طولانی دارد ; بنا به بعضی از روایات کشت این محصول قرن ها پیش از میلاد مسیح در زمان هخامنشیان رواج داشته است (1).

سطح زیر کشت ، تولید و عملکرد برنج در استانهای مختلف ایران برابر آمار منتشر شده از طریق وزارت کشاورزی در جدول (2-1) درج شده است. این جدول نشان می دهد که نزدیک به 80 درصد محصول برنج ایران در دو استان گیلان و مازندران تولید می شود . زراعت برنج در استانهای فارس ، خوزستان ، اصفهان ، آذربایجان شرقی ، و نیز گرگان و گنبد متداول است . در سطوح کوچکی از مناطق بسیار خشک کشور مثل بلوچستان نیز برنجکاری دیده می شود (1).

مهمترین مناطق تولید کننده برنج در استان گیلان عبارت انداز : آستارا، بندر انزلی، فومن، زیبا کنار، رضوان شهر،خمام، لشت نشاء، هشت پر طوالش، لولمان، کوچصفهان، صومعه سرا ، آستانه اشرفیه، رودبار، رودسر، رشت ، سیاهکل ، لاهیجان و لنگرود .

مهمترین مناطق تولید کننده برنج در استان مازندران عبارت انداز : چالوس ،تنکابن،قائم شهر،نوشهر،ساری،آمل،بابل،نور،محمود آباد،علمده (رویان) گرگان گنبد (3) .

تولید برنج ایران تا اوایل دهه 1340 می توانست نیازهای داخلی کشور را تا حدی تامین کند اما در حال حاضر با توجه به افزایش سریع جمعیت و بهبود قدرت خرید مردم محصول داخلی کفاف نیازها را نمی دهند و مقادیر قابل توجهی برنج همه ساله به ناچار از خارج وارد کشور می شود (1).

کل سطح زیرکشت برنج در کشور ایران از 377 هزار هکتار در سال 1351 به 588 هزار هکتار در سال 72-1371 و به میزان 56 درصد افزایش یافته است ، در صورتی که کل تولید برنج در این مدت به حدود 2/2 برابر رسیده است . در این مدت میانگین تولید در واحد سطح از 2679 کیلوگرم در هکتار به 3886 کیلوگرم در هکتار افزایش یافته است، جدول (3-1) (2).

در سال 1372 سطح زیر کشت برنج 588466 هکتار در کل کشور برآورده گردیده است که از این مقدار 1/37 درصد مربوط به استان مازندران و 8/34 درصد مربوط به استان گیلان و بقیه سهم سایر استانها بوده است . از 2280768 تن کل تولید شلتوک کشور که در سال زراعی 72-1371 بر آورد گردیده است ، استانهای مازندران و گیلان به ترتیب با 8/40 و 1/32 درصد بیشترین مقدار تولید را داشته اند و استانهای فارس ، گرگان و گنبد به ترتیب مقامهای سوم و چهارم را دارا می باشند. بیشترین مقدار عملکرد را استان اصفهان با 6214 کیلوگرم و کمترین را استان لرستان با 1351 کیلوگرم در هکتار داشته اند (2).

واژه برنج

   نام عمومی :Rice نام عملی :Oryaza sativa.l

نام برنج از زبان هندی گرفته شده است که به آن اریس(Arisi ) می گویند . در زبان انگلیسی به برنج Rice گفته می شود که همان نام عمومی برنج است و در زبان فرانسه Riz ، ایتالیا Rizo ، روسی Ris و در زبان آلمانی به برنج Rise می گویند . در استان گیلان به برنج( بج) به خوشه آن ورزه (Vorze) و به شلتوک آن جو می گویند . کلمه شلتوک از کلمه هندی چلتو (Chalto) گرفته شده است . در زبان انگلیسی به شلتوک (دانه برنج همراه با پوست آن) Rice paddy گفته می شود (3).

کشت برنج در ایران از 2000 سال پیش متداول بوده است . در زمان هخامنشیان ، اشکانیان و ساسانیان نیز در ایران برنج کشت می شده است . هم اکنون استانهای گیلان و مازندران از مناطق مهم تولید برنج در کشور هستند . در این دو استان برنج به عنوان یکی از عمده ترین اقلام منابع محسوب می شود و در حدود 13 نوع غذای محلی از آن درست می شود . در استان گیلان از آرد برنج نوعی نان پخته می شود که تحت عنوان برنجی نامیده می شود. در ایران غذایی که از برنج درست می شود (پلو( نام دارد ، که این واژه در زمانهای قدیم از جمله عهد صفویه نیز استفاده می شود (3).

در زبان گیلکی به پلو پلا (Pala ) گفته می شود ، بسیار محتمل است که واژه از همین واژه گیلکی پلا گرفته شده است . در استان گیلان به برنج بج(Bajge) یا بنج گفته می شود و همچنین به مزرعه برنج بیجار (Bijar) به نشاء برنج تم (Tome) و به خزانه برنج تمبیجار (Tomebijar) گفته می شود . در این استان به شلتوک برنج جو گفته می شود و به مقداری از این شلتوک که برای تهیه خزانه سال بعد در نظر گرفته می شود تخم جو(Tochmejoo) گفته می شود . برنج در استان گیلان مصارف زیادی از جمله تهیه آش برنج ، انواع نان و همچینین غذاهای محلی دیگر دارد . در برخی از روستاهای گیلان برای صبحانه نیز از برنج استفاده می شود . در صنعت از برنج برای تهیه الکل ، تهیه کاغذ و در منابع پارچه بافی استفاده می گردد همچنین چون دانه برنج حاوی مقدار زیادی نشاسته است لذا از آن برای تهیه نشاسته نیز استفاده می گردد. کاه برنج که در استان گیلان و مازندران به آن کلش (Colash) گفته می شود دارای مصارف زیادی از قبیل مصارف تغذیه دام ، ساخت کندونج (انبار نگهداری برنج) ساخت دیوارها و سقف خانه های گلی روستایی و غیره است . در مناطق شمالی کشور ساقه برنج نیز مصارف زیادی از قبیل تهیه حصیر ، زنبیل ، کلاه حصیری ، انواع سبد و نظایر آن را دارد . همچنین در این استان هر ساله از کاه و کلش برنج برای آماده کردن محل نگهداری کرم ابریشم یا تلمبار (Telambar)استفاده می گردد . در استانهای گیلان ساقه برنج که اشکل (Ashkal) نام دارد سوزانده می شود و در سطح خزانه به عنوان یک ماده تقویت کننده خاک ریخته می شود از پوست دانه برنج که در مناطق شمال کشور آن را سپوس (Sopos) می نامند برای تقویت مزارع ، باغات و خوراک دام وطیور استفاده می شود . در صنعت نیز از ساقه برنج برای تهیه کاغذ استفاده می گردد (3).

فصل دوم:

مشخصات مورفولوژیکی

برنج زراعی دارای سه زیر گونه به نام های هندی (ایندیکا)[1] ، ژاپنی (ژاپونیکا) [2]و جاوه ای (جاوانیکا)[3] می باشد . که هر یک دارای ویژگی های مورفولوژیکی خاصی هستند (تصویر 1-2). در جدول 1-2 این ویژگی ها مورد بررسی قرار گرفتند (2) .

ریشه :

مشخصات سیستم ریشه ای برنج بستگی به واریته ، بافت خاک ، حاصل خیزی خاک ، تهویه خاک و وضع رطوبتی آن دارد . عموما برنج دارای سیستم ریشه ای سطحی و افشان است که بیشتر در منطقه 25-20 سانتی متری لایه فوقانی خاک متمرکز است . این ویژگی سیستم ریشه ای در بسیاری از گیاهان باتلاقی نیز صدق می کند و یک نوع سازگاری برای رشد و نمو در محیط کم اکسیژن ، مانند آنچه در شالیزار حکم فرماست محسوب می شود . آناتومی ریشه های برنج از سایرغلات به دلیل داشتن مقدار زیادی آوندهای پر از هوا متفاوت است . که در تمامی طول ساقه و در ارتباط با آوندهای هوا در ساقه و برگ می باشد . این آوندها آکسیژن مورد نیاز ریشه ها را در صورتی که که خاک پوشیده از یک لایه ضخیم آب باشد تامین می کنند . ریشه ها در زمان ظهور خوشه به حداکثر رشد خود می رسند و بعد از آن میزان تلفات ریشه ها به مراتب بیش از تولید ریشه های جدید می باشد (2) .

عمق نفوذ ریشه در خاک با توجه به واریته ، بافت خاک ، رطوبت ، تهویه ، عناصر غذایی موجود در سطوح مختلف خاک و عملیات زراعی متغیر بوده بین 100-90 سانتی مترمی تواند باشد . گسترش ریشه در واریته های پا بلند و دیررس ، بیشتر و عمیق تر از واریته های پا کوتاه و زود رس است (تصویر 2-2) (1).

برگ :

برگهای این گیاه متناوب بوده و دو جانب متقابل ساقه قرار دارند . برگ برنج از پهنک و غلاف تشکیل شده است و طول پهنک از پائین بوته به طرف بالافزایش می یابد . و معمولا اندازه آن بین
50 -60 سانتیمتر ، و عرض آن در حدود 2- 5/1 سانتیمتر می باشد . پهنک برگ دراز و باریک بوده، و معمولا در برنج معمولی (O.sativa) کرکدار و در برنج آفریقایی (O.glaberrima) بدون کرک است . غلافهای برگ باز هستند و گیاه اختصاصا دارای لیگول طویلی می باشد . برگهای برنج از سلول های بزرگی تشکیل یافته که سازگاری خوبی به شدت تعرق بالا دارند (2) .

تعداد برگ از خصوصیات ویژه هرگونه می باشد . و غالبا در شرایط محیطی یکسان با تغییر سالهای کشت متغیر نمی باشد. در گونه های زود رس معمولا تعداد برگ تولید شده روی ساقه اصلی در طول دوره زندگی نبات کمتر از گونه های دیر رس می باشد .رنگ سبز برنج بسیار متفاوت است
(تصویر 2-2) (2) .

در ارقام زود رس 14-15 برگ ، در ارقام متوسط رس 16-17 برگ و در ارقام دیر رس تعداد برگها 18-19 برگ بر روی هر ساقه می باشند . افزایش دمای هوای پیرامونی در زیاد شدن سطح برگ اثر تعیین کننده ای داشته و موجب بیشتر شدن تعداد برگها می گردد . در مقادیرمساوی شاخ سطح برگ (LAI) بوته هایی که برگهای کوچک و زیاد دارند از بوته هایی که برگ های بزرگ و اندک دارند بهترند (3) .

ساقه :

ساقه برنج توخالی ، افراشته ، استوانه ای شکل و نرم می باشد و تعداد میانگره های آن از 10 تا 20 عدد متغیر است . واریته های زود رس معمولا میان‌گره‌های کمتری نسبت به واریته های دیر رس دارند و سرعت رشد ساقه هایشان سریعتر می باشد . ارتفاع نبات نیز از 60 تا 200 سانتیمتر متغیر بوده و هر گیاه در مزرعه به طور متوسط چهار تا پنج پنجه تولید می کند . ساقه های برنج نیز دارای سیستم آوند های هوا می باشد که به آوندهای هوایی ریشه متصل هستند (تصویر 2-2) (2).

گل آذین :

گل آذین برنج دارای مشخصاتی به شرح زیر است .

گل آذین برنج ازنوع پانیکول (خوشه) است .به طول 20-30 سانتیمتر و از تعدادی انشعاب تشکیل شده است .هر شاخه آن حاوی تعدادی سنبلچه های فرعی تک گلی با دو گلوم کوچک است .گل برنج دارای 2 عدد پالئا توسعه یافته به رنگ زرد ، صورتی یا سیاه بسته به رقم می باشد .بسیاری از گونه های برنج بدون ریشکند ، لیکن گونه های دیگری نیز وجود دارند که دارای ریشک هایی به طول 1 تا 10 میلی متر می باشند .باروری عموما خودی می باشد و معمولا قبل از باز شدن گلها صورت می گیرد .مقدار محدودی باروری غیر خودی نیز ممکن اسنت صورت گیرد ، ولی عموما از 0/5 درصد تجاوز نمی کند.از گل کردن تا رسیدن محصول حدود چهل روز طول می کشد . با این حال اختلافات گونه ای قابل ملاحظه ای نیز وجود دارد که از این لحاظ ممکن است از 14 تا 60 روز با هم تفاوت داشته باشند .یک خوشه ممکن است دارای 100-150 بذر می باشد (2).

پنجه زنی :

پنجه ها به جوانه های اولیه گفته می شوند که در صورت مساعد بودن شرایط آب و هوایی تبدیل به ساقه می شوند از مرحله 4 تا 5 برگی شدن گیاه پنجه زنی آغاز می گردد. پنجه ها در مراحل اولیه رشد برای تامین مواد غذایی خود از ساقه اصلی استفاده می کنند و این عمل تا ظهور حداقل 3 برگ و 4ریشه ادامه می یابد . موقعی که نشاء ها از خزانه به زمین اصلی منتقل شدند پنجه زنی شروع شده و تا یک ماه بعد نیز ادامه می یابد . پس از پایان یک ماه رشد پنجه ها بسیار مهم و موثر می باشند . قدرت تولید پنجه در برنج خیلی زیاد بوده به طوری که هر بوته معمولا 4 تا 5 پنجه تولید می نمایند (تصویر 2-2) (3) .

ساختمان گل در برنج :

گل آذین در برنج به صورت خوشه ای بوده و دارای انشعابات فرعی می باشد و حاوی سنبلچه های تک گلچه ای است . برنج برخلاف سایر غلات که 3 تا 4 پرچم دارند دارای 6 پرچم است . نافه کوتاه و بساک ها به صورت دو خانه ای و دارای یک مادگی بوده که حاوی یک تخمدان می باشند . کلاله دو شاخه و پردار است . مادگی دارای تخمدان یک برجه ای می باشد . برگک فوقانی یا گلوم گل دهنده لما (گلومل یا پوشینه سنبله که ریشک روی آن می روید). و پالئا (گلومل یا پوشینه گیاهان گرامینه که فاقد ریشک است) همراه با گل در برگرفته یک گل را تشکیل می دهند . در اطراف هر گل دو برگ به نام پوشینه (Glumelle) وجود دارد که یکی لما (Lemma) و دیگری پالئا (Palea) نامیده می شود . همچنین در انتهای هر سنبله دو برگک به نام پوشه (Glume) وجود دارد . در برنج گلوم ها خیلی کوچک بوده و حتی ممکن است گاهی اوقات حذف شده باشند (تصویر 3-2) (3).

طول گلوم های خارجی   لما و پالئا در بعضی از واریته ها هم اندازه لما و پالئا است عموما لما دارای ریشک و پالئا فاقد ریشک می باشد. 7 تا 9 روز بعد از گل دادن لایه آلرون از تغییر شکل لایه خارجی بافت آندوسپرم به وجود می آید (3) .

و...

NikoFile