دانلود مقاله قارچ

مقدمه:
مساله غذا با توجه به نرخ رشدی بالای جمعیت یکی از مهمترین مسایل جهان است و اگر افزایش جمعیت همگام با افزایش تولید نباشد نتیجه آن فقر، قحطی، گرسنگی و متعاقباً تباهی خواهد بود(7).
دراین بین آنچه بیش از همه بحرانی‌ است مساله کمبود پروتئین می‌باشد. قارچ‌های خوراکی در مقام منابع طبیعی سرشار از پروتئین، کلسیم، فسفر، ویتامین ( ویتامین‌های A,E,K,D ) و انواع اسیدهای آمینه ضروری می‌باشند. میزان پروتئین آنها 30%-25% می‌باشد که همردیف حبوبات و بالاتر از سبزیجات و میوه‌ها قرار گرفته است. قند و نشاسته و کلسترول نیز در آنها پائین است و همین ویژگی سبب شده تا قارچ‌های خوراکی برای افرادی که دچار بیماری قند هستند، یک غذای مفید محسوب شود.
علاوه بر ارزش غذایی قارچ‌های خوراکی صرفه اقتصادی تولید آنها نیز مطرح است. قارچ‌های خوراکی هیچ ضایعاتی ندارند و علاوه بر آن خود یکی از بزرگترین تولیدکننده‌های پروتئین در واحد سطح و زمان روی بقایای محصولات کشاورزی هستند(5). قارچ‌ها باعث تجزیه بقایای محصولات کشاورزی نظیر کاه و کلش گندم، خاک‌اره، برگ‌های موز و…می‌شوند، بستر آنها به عنوان غذای دام و حاصلخیزی خاک به کار می‌رود.
قارچ‌های خوراکی هیچ رقابتی با گیاهان دیگر ندارند و وابسته به نور نیستند و در طبیعت به صورت وحشی و خودرو در مناطق مختلف کره زمین از کوهستانهای برفگیر تا بیابان‌های خشک و کویری و در انواع خاک‌های مراتع، جنگل‌ها و مزارع لم‌یزرع رشد می‌کنند و در تمام فصول سال، به خصوص در شرایط آب‌وهوایی مرطوب دیده می‌شوند. قارچ‌های کلاهک‌دار متعلق به راسته‌های Aphyllophorales, Agaricales و رده Basidiomycetesمی‌باشند و آن گروه را که خوراکی هستند اصطلاحاً Mushroom و قارچ‌های سمی را Toad Stool گویند(6). به نظر متخصصین بهتر است اصطلاح Mushroom به اندام‌های گوشتی تولیدکننده اسپور قارچ اطلاق گردد و می‌توان گفت ماشروم‌ها یا خوراکی‌اند (Edible) و یا سمی (Poisonous) .

تاریخچه:
قارچ‌ها موجوداتی هستند که از ادوار قدیم با انسان‌ها بوده‌اند و سوابق فسیلی آنها به پرکامبرین و دونین می‌رسد(4). انسان‌های نخستین از خواص ویژه قارچ‌ها اطلاع داشته‌اند. آزتک‌ها از قارچ به عنوان مواد توهم‌زا در فالگیری استفاده می‌کردند و قارچ را گوشت خدا می‌نامیدند(6). قبل از قرون وسطی یونانی‌ها و رومی‌ها به قارچ به عنوان غذای مخصوص توجه قابل ملاحظه‌ای داشتند چنانکه تئوفراستوس فیلسوف یونانی در نوشته‌های خود به جمع‌آوری قارچ از اراضی مزروعی، صحرا و چمن اشاره نموده است. شرقیان اولین کسانی بودند که به پرورش قارچ دست زدند. هزاران سال پیش چینی‌ها و ژاپنی‌ها نحوه پرورش چندین نوع قارچ را می‌دانستند(2). اما در بین قارچ‌های خوراکی فقط در مورد قارچ تکمه‌ای سفید تاریخ مشخصی به دست آمده که بر طبق آن کاشت این قارچ به 700 سال قبل از میلاد مسیح در حومه پاریس توسط یک باغبان ناشناس بوده است. قارچ خوراکی تکمه‌ای سفید رایج‌ترین قارچی است که در سراسر جهان کشت می‌شود و در مجموع 40% تولید قارچ‌های خوراکی در دنیا به این قارچ اختصاص دارد. اولین حرکت اصولی و جامع در رابطه با کاشت قارچ در سال 1707 میلادی توسط شخصی به نام تورن فورت با انتشار کتابی در این زمینه تحقق یافت. پس از آن در سال 1779 م. تولید و پرورش قارچ در انگلستان و برخی دیگر از کشورهای اروپایی توسعه یافت. کشت قارچ در گلخانه برای اولین بار حدود سال 1754 م. در سوئد ابداع شد و پس از آن به انگلستان و سایر نقاط اروپا گسترش یافت. از آنجائی که قارچ‌ها در تاریکی می‌توانند رشد نمایند، در اوایل قرن 19 کشت و پرورش آن‌ها در غارهای طبیعی، در فرانسه توسعه زیادی پیدا کرد. پرورش قارچ خوراکی در اوایل نیمه دوم قرن 19 از اروپا به ایالت متحده امریکا انتقال یافت(4).
در ایران برای اولین بار کشت قارچ تکمه‌ای سفید توسط آقای احیایی در داخل غارهای موجود درکن در شمال تهران با راهنمایی آقای اسمیت (Smit) انجام گرفت و در سال 1335 ه. ش شروع به عرضه محصول شد. در اواخر سال 1356 تولید بذر قارچ تکمه‌ای توسط آقای مهندس پیرایش شروع که با همکاری آقای دکتر بهروز بهبودی به صورت آزمایشی ادامه یافت. کارخانه‌های جدید، اسپان مصرفی خود را از کشورهای اروپایی تامین می‌کردند. در حال حاضر تعداد زیادی کارخانه تولید قارچ در تهران، کرج، دماوند، اصفهان، شیراز، مشهد، تبریز و ارومیه فعالیت می‌نمایند.
مختصری درباره زندگی قارچ‌ها:
قارچ‌ها موجوداتی هستند که اندام غیرجنسی آنها هیف یا ریسه ( مجموعه‌ای از رشته‌های باریک که ظاهری کپک مانند دارد) نامیده می‌شود، که اغلب به چشم نمی‌آید. آنچه ما به عنوان قارچ می‌شناسیم، یعنی مجموع کلاهک و پایه، در واقع دستگاه تولیدمثلی قارچ است. زندگی پیچیده قارچ‌ها مدت‌ها ناشناخته بود. این موجود بدون کلروفیل قادر است با شرایط گوناگون تطبیق یابد، می‌تواند ساپروفیت (قارچ‌های خوراکی) پارازیت( قارچ‌های بیماری‌زای گیاهی) و یا همزیست ( قارچ‌های میکوریز) با گیاهان عالی باشد. سرانجام با شناخت اسرار زندگی قارچ بود که انسان توانست آن را پرورش دهد(2).

قارچ خوراکی تکمه‌ای سفید (White button mushroom) :
خصوصیات مرفولوژیکی:
اصطلاح تکمه‌ای سفید از شکل ظاهری این قارچ در هنگام جوانی گرفته شده است، هر چند که این مرحله ناپایدار است و قارچ در مرحله بلوغ به حالت چتری در می‌آید. قارچ خوراکی تکمه‌ای سفید با نام علمی Agaricus bisporus جز قارچ‌های کلاهک‌دار است و لذا ساختمان ظاهری آن به شرح زیر می‌باشد:
به طور کلی قارچ‌ خوراکی تکمه‌ای سفید از دو قسمت اصلی تشکیل شده است؛ قسمت چتری که به شکل کلاهک است و در واقع همان اندام باردهی است و به رنگ سفید، کرم، تقریباً صاف و نرم و در برخی موارد دارای پولک‌های کوچک است، سطح آن محدب بوده که در نهایت ممکن است پهن شود(5). بافت کلاهک گوشتی بوده و تیغه‌های آن به صورت آزاد، باریک و پرپشت می‌باشند که در ابتدا صورتی رنگ و به تدریج که از سن قارچ می‌گذرد به رنگ قهوه‌ای در می‌آیند(6). اسپورهای قهوه‌ای رنگ روی تیغه‌ها قرار دارند و از آن طریق به طرف پایین می‌افتند و از درون چتر در هوا رها می‌شوند. قسمت دوم آن پایه است که کلاهک را نگه می‌دارد و به رنگ سفید، حلقوی و محکم است که قسمت تحتانی آن ضخیم بوده و به تدریج که بالا می‌آید باریک‌تر می‌شود. به زبان علمی دو قسمت پایه و کلاهک را کارپوفور می‌نامند.

چرخه زندگی قارچ خوراکی تکمه‌ای سفید:
چرخه زندگی قارچ‌های عالی از اسپور به میسلیوم است و پس از تولید و رشد میسلیوم اندام باردهی به وجود می‌آید. وسیله تکثیر در قارچ، اسپور می‌باشد که در اینجا بازیدیوسپور نامیده می‌شود چنانچه بازیدیوسپورها در شرایط مناسب رویشی قرار بگیرند، تندش کرده و از آن‌ها رشته‌های نازکی خارج شده که هیف یا ریسه نامیده می‌شود. هیف‌ها به سرعت‌ رشد کرده و دارای دیواره عرضی می‌شوند و تولید یک شبکه هیفی به نام میسلیوم می‌کنند که این قسمت اندام رویشی قارچ را تشکیل می‌دهد. در شرایط مناسب قارچ وارد دوره جنسی می‌شود و کلاهک ( بازیدیوکارپ) را تشکیل می‌دهد. وقتی کلاهک رشد کرد و به بلوغ رسید تیغه‌ها تشکیل می‌گردند، سپس بازیدیوم‌ها تشکیل می‌شود. بازیدیوم‌ها سلول‌هایی هستند که بازیدیوسپورها روی آنها قرار می‌گیرند. هر بازیدیوم‌ دارای دو اندام خارمانند به نام استریگما است که در انتهای هر یک از آنها یک بازیدیوسپور تشکیل می‌شود.
بازیدیوسپورهای قارچ Agaricus bisporus بسیار کوچک و سبک هستند و شکل آنها عموماً بیضوی است(5).
فیزیولوژی قارچ:
کشت خالص قارچ معمولاً به دو طریق صورت می‌پذیرد، یکی از طریق کشت بازیدیوسپورها و دیگری از طریق کشت بافت ماشروم (اندام باردهی).

-کشت اسپور
اسپورهای تهیه شده در صورت عدم آلودگی و یا ضدعفونی به کمک کلروفرم، به راحتی روی محیط‌های کشت غذایی جوانه می‌زنند. میسلیوم حاصل از جوانه‌زنی اسپورها به لوله‌های آزمایش حاوی محیط کشت مناسب آگاردار منتقل می‌شوند، سپس در انکوباتور در حرارت 1+24 درجه سانتی‌گراد نگهداری می‌شوند.
-کشت بافت
ابتدا اندام باردهی مناسب را از نمونه مورد نظر انتخاب کرده، پس از شستن و تمیز کردن، آن ها را در محلول5% فرمالین قرار می‌دهیم، یا این که در الکل خالص فرو برده و به سرعت آن را از روی شعله عبور می‌دهیم تا ضدعفونی شود. سپس در شرایط استریل یک تکه از بافت درونی ساقه یا کلاهک را جدا کرده و روی محیط کشت مناسب منتقل می‌کنیم. پس از رشد میسلیوم می‌توان از آن اسپان تهیه کرد.
مایه تلقیح (Spawn) :
اسپان به میسلیوم رویشی تکثیر یافته یا قابل تکثیر قارچ خوراکی گفته می‌شود که به صورت عمده و به صورت تجاری توسط کمپانیهای بخصوصی تولید و به قارچ کاران عرضه می‌گردد(3). کیفیت اسپان پایه و اساس موفقیت در تولید قارچ خوراکی است، لذا قارچهایی که مقاومت خوبی نسبت به بیماریها و امراض ندارند و در مقابل عوامل خارجی حساس می‌باشند نباید انتخاب شوند(1). بنابراین انتخاب قارچ را نبایستی بر اساس شانس و تصادف گذاشت. چنانچه اسپانی فاقد کیفیت مطلوب باشد، موفقیتی در کشت قارچ حاصل نخواهد شد، هرچند سایر شرایط کاملاً مهیا باشد. برای تولید اسپان سه روش وجود دارد که هر یک در ذیل شرح داده می‌شود.
-تهیه اسپان قارچ با کود اسبی
در این روش کود اسب کمپوست شده، کاملاً شسته می‌شود تا بعضی مواد موجود در آن که مانع رشد میسلیوم قارچ می‌شوند از آن خارج شود. پس از این که رطوبت کمپوست به 60% رسید آن را در شیشه‌های نیم‌لیتری شیر یا کیسه‌های پلاستیکی ریخته و کمی متراکم می‌کنند و به مدت 2 ساعت در حرارت 121 درجه سانتی‌گراد در اتوکلاو استریل می‌کنند(6). سپس با استفاده از کشت‌های خالص، قارچ مایه‌زنی شده و در حرارت 22 تا 24 درجه سانتی‌گراد در تاریکی نگهداری می‌شود. دو هفته بعد اسپان آماده استفاده می‌شود.
-تهیه اسپان با بذر غلات
برای تهیه اسپان معمولاً از گندم روشن استفاده می‌شود. برای این منظور به ازای هر کیلوگرم گندم 1200 میلی‌لیتر آب استفاده می‌شود. گندم تا زمانی جوشانده می‌شود که تمام آب موجود بخار شود. در مرحله بعد دانه‌های گندم را روی کاغذهای روزنامه پهن می‌کنند تا دانه‌ها سرد شوند. سپس به ازای هر کیلوگرم گندم 12 گرم سولفات کلسیم هیدراته ( جهت جلوگیری از لزج شدن و به هم چسبیدن دانه‌های گندم) و 6 گرم کربنات کلسیم ( جهت ایجاد محیط قلیایی مناسب برای رشد میسلیوم‌های قارچ) به دانه‌های گندم اضافه می‌شود. سپس حجم مشخصی از دانه‌های گندم را در ظروف شیشه‌ای پیرکس ریخته و دهانه ظرف با فویل آلومینیومی پوشانده می‌شود و ظروف به مدت 45 دقیقه در درجه حرارت 121 درجه سانتی‌گراد اتوکلاو می‌شوند. پس از سردشدن دانه‌های گندم، آنها را با میسلیوم قارچ در شرایط استریل تلقیح می‌کنند و در حرارت 1+23 نگاهداری می‌کنند. پس از دو هفته اسپان آماده مصرف می‌باشد(3).
-تهیه اسپان با استفاده از پرلیت
پرلیت ماده‌ای است که در هزار درجه سانتی‌گراد افزایش حجم پیدا می‌کند. مواد لازم برای تهیه اسپان عبارتند از؛ پرلیت، سبوس گندم، سولفات کلسیم، کربنات کلسیم، آب. روش کار همانند روش قبلی می‌باشد علاوه بر این اسپان برای مدت زمان طولانی قابل نگهداری است.
کمپوست:
جهت پرورش قارچ خوراکی و تامین مواد غذایی مورد نیاز آن اغلب از دو نوع کمپوست استفاده می‌شود. کمپوست طبیعی که از پهن اسب تهیه می‌شود و کمپوست‌های مصنوعی که از مواد مختلفی مانند کاه و کلش گندم ( در صورت عدم دسترسی به کاه و کلش گندم از ساقه سایر غلات مانند برنج، جو، ذرت و… استفاده می‌شود)، کربوهیدرات( ملاس و دانه‌های تخمیر شده غلات)، مکمل‌های غذایی ( کود اسبی و مرغی)، کودهای شیمیایی (سولفات آمونیوم، اوره، نیترات کلسیم، آمونیوم و…)، املاح معدنی (سولفات کلسیم هیدراته و کربنات کلسیم) تهیه می‌شود(4).
هدف اصلی از بکارگیری مواد مختلف در تهیه کمپوست ایجاد تعادل بین کربن و ازت موجود در آن است. فرمول‌های مختلفی برای تهیه کمپوست وجود دارد که در ذیل فرمول تهیه کمپوست طبیعی و مصنوعی که در کشت و صنعت قارچ در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد اشاره می‌گردد.

فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد

تعداد صفحات این مقاله   19 صفحه

پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید