مقاله کتاب و کتابخانه در تمدن اسلامی و جایگاه آن در ایران و دلایل افول این کتابخانه ها

این فایل در قالب ورد و قابل ویرایش در 115 صفحه می باشد.

مقاله کتاب و کتابخانه در تمدن اسلامی و جایگاه آن در ایران و دلایل افول این کتابخانه ها

فهرست

خلاصه. ۱

مقدمه. ۲

ابزار و وسایل کتابت در دوران اسلام. ۳

کتابخانه های تمدن اسلامی.. ۳

الف: کتابخانه های شخصی.. ۶

ب: کتابخانه های مساجد. ۶

ج:کتابخانه های عمومی.. ۶

معرفی برخی از کتابخانه های عمومی دوران اسلامی.. ۷

کتابخانه حلب.. ۷

کتابخانه شاپور. ۷

کتابخانه سید رضی.. ۸

کتابخانه سید مرتضی.. ۸

د- کتابخانه های نیمه عمومی.. ۹

کتابخانه فارس… ۹

کتابخانه رامهرمز. ۹

کتابخانه بصره. ۱۰

کتابخانه ابن شاه  مردان.. ۱۰

کتابخانه صاحب بن عباد. ۱۰

چگونگی اداره کتابخانه ها و نحوه در آمد و مخارج آنها ۱۱

شیوه های تهیه کتاب.. ۱۱

کتابخانه های ایران اسلامی.. ۱۲

دلایل افول کتابخانه های اسلامی.. ۱۵

عوامل برونی.. ۱۶

عوامل درونی.. ۱۶

نتیجه. ۱۷

یادداشت‌ها : ۱۸

Abstract 20

دکتر غلامحسین سعیدیان.. ۲۲

چکیده. ۲۲

کلید واژه‌ها ۲۳

مقدمه. ۲۴

آذربایجان بزرگ و امیرخان ترکمان.. ۲۵

پی‌نوشت‌ها و توضیحات.. ۳۶

منابع و مأخذ. ۴۸

سیاست‌های شاه عباس اول در رونق تجاری ایران.. ۵۲

چکیده. ۵۲

واژه‌های کلیدی: ۵۲

مقدمه. ۵۲

اقدامات شاه عباس اول در رشد و تجارت.. ۵۷

الف- امینیت راه‌ها ئ مبارزه با راهزنان.. ۶۰

ب- احداث راه و کاروانسرا ۶۰

ج- حمایت از اتباع خارجی ( بازرگانان و مبلغان مسیحی) ۶۲

د: استفاده از ارمنه در تجارت ابریشم. ۶۶

نتیجه. ۶۸

پی‌نوشت‌ها و یادداشت‌ها ۶۹

فهرست منابع. ۷۳

عنوان مقاله: ۷۷

چکیده: ۷۷

کلید واژه‌ها ۷۸

مقدمه: ۷۸

الف: شهرها ۸۱

ب: رودها و رودخانه‌ها ۹۶

ج: دریاها و دریاچه‌ها ۹۷

د-کوه‌ها ۹۸

ه: دژها و قلاع. ۹۹

و: اماکن جغرافیایی دیگر. ۱۰۱

پی ‌نوشت‌ها ۱۰۳

فهرست منابع و ماخذ. ۱۰۹

خلاصه

با توجه به اهمیت کتاب و کتابخانه در جهان اسلام، که ناشی از تعالیم این مکتب آسمانی است، و وجود احادیث و روایات بیشماری از رسول اکرم و ائمه درباره دانش و پژوهش، جایگاه کتاب و کتابخانه در تمدن اسلام به وضوح آشکار می شود.

در دوران تمدن اسلامی دو دوره کلی و بارز وجود دارد، دوران رشد و شکوفایی علم و دانش در این تمدن، که باعث به وجود آمدن کتابخانه های بسیار بزرگ و کاملی شد که به کمک دانشمندان و محققان آن زمان به وجود آمدند و دیگر دوره افوق که در این دوره به دلایل مختلفی از جمله عوامل درونی و بیرونی، افول علم و دانش و در کنار آن کم رنگ شدن نقش کتابخانه ها در جهان اسلام را شاهد می باشیم.

کلید واژه ها: ایران- تاریخ- تمدن اسلامی – کتاب – کتابخانه ها

مقدمه

کتاب و کتابخانه در تمدن از درجه و جایگاه ویژه و والایی برخوردار بوده است. این جایگاه بیشتر ناشی از تعالیم مکتب اسلام اس۰ت. اسلام؛ مکتب علم و دانش، و مسلمانان را به دانش اندوزی توصیه می کند. احادیث و روایات بیشماری از نبی اکرم و ائمه – علیهم السلام- درباره فضایل علم و دانش که از طریق کتاب و کتابخانه منتقل می شوند، وجود دارد.

با توجه به عنایت خاصی که مکتب اسلام به علم و دانش داشته است و راه بهروزی و سعادتمندی را از آن علما می داند، بدیهی است که توجه به کتاب به عنوان ابزاری با ارزش برای انتشار علوم در خور توجه و دقت است و نباید فراموش کرد که معجزه پیامبر اسلام خود، کتاب است و در دومین سوره قرآن کریم در ابتدا به کتاب اشاره دارد. ” ذالک الکتاب لا ریب فیه هدی للمتقین” (بقره، ۲).

اگر چه در روزگاران قدیم، کتاب همچون زمان حال گسترش پیدا نکرده بود، و افراد با سواد و کسانی که می توانستند بنویسند و بخوانند قشر وسیعی از جامعه نبودند، اما مسلمانان به ویژه در رابطه با اعتقادات دینی خود مبنی بر حفظ و نگهداری قرآن کریم از دستبرد حوادث روزگار و ثبت و ضبط آنچه از پیامبر اسلام می شنیدند، خود را موظف به نگارش می دانستند و بر حفظ و نگهداری آنها مراقبت می کردند.

مسلمانان هر چه از زمان پیامبر دورتر می شدند، خود را به نگارش و ثبت و ضبط وقایع نیازمند تر می دیدند و پا به پای تکامل خط و به همراه حفظ و ضبط قرآن کریم و آثار پیامبران و معصومین برای کسب اطلاع و آگاهی از اندوخته های اقوام دیگر نیز، تلاش وافر می نمودند.

ابزار و وسایل کتابت در دوران اسلام

مسلمانان در آغاز، تعالیم دینی خویش را از طریق به یاد سپاری به نسل های بعد و دیگران انتقال می دادند. هر چند مواردی موجود است که مسلمانان از پوست حیوانات و دیگر ابزار نوشتاری نیز استفاده می کرده اند.۱

با پیدایش و ورود پاپیروس، مخصوصا، رونق صنعت کاغذ سازی در میان مسلمانان، در عرصه تعلیم و تعلم و کتابت دگرگونی عمده ای پدیدار شد و به آن سرعت بخشید. نباید فراموش کرد که ورود علوم و دانش یونانی و کشاکش فکری فرق و مذاهب اسلامی از دیگر عواملی بودند که بر رونق بازار کتاب و حرفه های وابسته به آن افزودند.

کتابخانه های تمدن اسلامی

تاریخچه ایجاد کتابخانه و جمع آوری کتاب به عهد باستان باز می گردد. بی شک کتابخانه و کتابداری ردپایی بر گذرگاههای پیچاپیچ تمدن، از عهد باستان تا عصر حاضر، بر جا گذاشته است. ایجاد کتابخانه در روزگار باستان به سومریان، بابلیان، آشوریان و مصریان نسبت داده می شود.

سومریان، در حدود ۲۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح کتابخانه های شخصی، مذهبی و ذولتی بر پا کرده بودند و مشهور است که کتابخانه تلو[۱] مجموعه ای متجاوز از ۳۰۰۰۰ لوح گلین[۲] داشته است. بابلیان که تمدن سومریان را به ارث برده بودند، سبک نگارش و سرشت مواد نوشتنی را حفظ کردند و مهم ترین کتابخانه در آن زمان کتابخانه بورسیپا[۳] بود. اما کتابداری به منزله یک پیشه به دوران آشوریان باز می گردد. آشور بانیپال، پاادشاه آشوری که از ۶۶۸ تا ۶۲۶ قبل از میلاد می زیسته، نخستین مفسر کار کتابدار در نظر گرفته می شود. تمدن باستانی مصریان همزمان با تمدن های سومریان، بابلیان و آشوریان شکوفا شد. اما، مصریان از نظر شکل کتاب و مواد نوشتنی با آنها تفاوت بسیار داشتند. ماده نوشتنی آنها برگ پاپیروس بود، از قلم مو مانندی به منزله ابزار نگارش استفاده می کردند. مصر باستان کتابخانه های بی شماری، از قبیل کتابخانه های شخصی، معبدی و بایگانیهای دولتی داشت.

اما کتاب در اسلام، خود داستانی دیگر دارد: آغاز پیام وحی با فرمان خواندن، سوگند خوردن به قلم که نمادی است برای نوشتن، فراخوان مکرر به تعلیم و تعلم، پافشاری به کتابت، رویکرد گسترده پیروان آیین اسلام به فراگیری خواندن و نوشتن، همه و همه نمودهایی از این گذشته است. به اینها باید مصحف نویسی را نیز افزود که خود فصلی پردامنه و درخور پژوهشی مستقل است. زیرا اهتمام ویژه مسلمانان به قرآن آنان را وا داشته است تا ظریفترین و دقیقترین ارایه ها را در نگارش و تزیین این کتاب آسمانی به کار گیرند.

مسلمانان از اواخر قرن دوم هجری به جمع آوری کتب علاقه زیادی نشان داده اندف اما دقیقاً معلوم نیست که آغاز تشکیل کتابخانه به کدام سال و کدام شخص باز می گردد. آن چه که مشخص است این که کتابخانه های عمومی پدیده ای متعلق به قرن چهارم هجری می باشد. خزانه الحکمه ها که پیش از دارالعم ها به وجود آمده بودند، به معنی واقعی کلمه، عمومی به شمار نمی رفتند.۲

مدارکی وجود دارند که حکایت از ایجاد کتابخانه های مساجد در قرن چهارم هجری دارند. در همان حال ممکن است که آغاز کتابخانه های شخصی به شکل محدود آن مربوط به قرن سوم هجری باشد.

کتابخانه های جهان اسلام به چهار دسته تقسیم می شوند:

الف- کتابخانه های شخصی

ب – کتابخانه های مساجد

ج- کتابخانه های عمومی

د- کتابخانه های نیمه عمومی

این طبقه بندی تکیه بر بنیان گذاران و استفاده کنندگان از کتابخانه دارد. در کتابخانه