تحقیق در مورد حکمت اشراق

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

تعداد صفحه:15

حکمت اشراق بر دو پایه ی ذوق و استدلال، یعنی تجربه ی عرفانی و تفکر منطقی استوار است. کلید فهم این حکمت ، خودشناسی است و معرفت نفس ؛ و این همان حکمت الاهیه یی است که سهروردی در کتاب مطارحات از آن به ((فقه الانوار)) تعبیر می کند و می نویسد: ((در میان مشائیان کسی را که گامی استوار در حکمت الاهی، یعنی فقه الانوار ، برداشته نمی شنماسیم)).

حکیم اشراقی بر آن است که از طریق مجاهده و تزکیه و عروج از تنگنای ظلمت به گستره نور و با رفتن به آن سوی حوزه درک بحثی و منطقی به شناسایی، بی واسطه ای که شک ناپذیر است و از پای چوبین استدلال بی نیاز، دست یابد. با اینکه معیار شناخت حقایق برهان است ولی تکیه به استدلال و مبانی منطقی کافی نیست بلکه (علم تجردی اتصالی شهودی) لازم است تا انسان(حکیم ) محسوب شود. در توضیح همین نکته است که سهروردی بعد از انتقاد از روش مشائیان می گوید: با ظهور مباحثی از این قبیل، حکمت منقطع شد و علوم سلوک قدسی فراموش گردید و راه به ملکوت بسته شد. سطوری از گفته ها باقی می ماند که متشبهان به حکما (متفلسفان) فریفته آنها شدند و گمان بردند که انسان تنها با خواندن کتاب، بی آنکه سلوک قدسی نموده و انوار روحانی را مشاهده کرده باشد، از اهل حکمت تواند گشت. همچنان که سالکی که توانایی بحث و تفکر منطقی نداشته باشد ناقص و نارسیده است، باحثی (فیلسوفی) نیز که آیات ملکوت را مشاهده نکرده و تجربه مستقیم عرفانی و اشراقی نداشته باشد ناقص و غیر معتبر است.

این که شارحان حکمت الا شراق گاهی واژه های مشرق و اشراق را به معنای جغرافیایی به کار برده اند از این جاست که سهروردی در سخن از ریشه های تاریخی افکار خود می گوید حکمت اشراق، که همان حکمت حقیقی است، هرگز از جهان بر نخواهد افتاد، و افرادی را از شرق و غرب نام می برد که به منزلةحلقه های پیوند دهنده این سلسله اند. منظور از سهروردی نه آن است که بگوید این حکمتها را تنها از منابع مشرق زمین گرفته ویا روش فکری خود را خاص متفکران ایرانی بداند، چیزی که او می خواهد بگوید این است که حکمت اشراق سابقه ای بس کهن دارد و همواره در همه جا بوده و پیروانی داشته است. این (حکمت عتیقه) در ایران باستان هوادارانی  داشته ف کما اینکه در یونان و مصر و بابل نیز چنین بوده است . سه چهره برجسته حکمت اشراق، هرمس و افلاطون و زرتشت است که اولی و دومی ریشه های مصری و یونانی این حکمت و سومی سابقه ایرانی آن را مشخص می سازد.

خانه » باستان شناسی » پایان نامه ارشد باستان شناسی مجموعه اشیاء برنزی دوره ساسانی

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                          صفحه

مقدمه ……………………………. 1

فصل اول:کلیات…………………….. 3

1-1 بیان مسئله…………………………… 4

1-2 اهداف تحقیق………………………….. 4

1-3 سوالات تحقیق………………………….. 5

1-4 فرضیات تحقیق…………………………. 5

1-5 روش تحقیق……………………………. 5

1-6 محدودیتهای تحقیق……………………… 6

فصل دوم:تاریخ سیاسی ساسانیان……….. 7

فصل سوم:ظروف……………………… 11

3-1 مشخصات کلی ظروف دوره ساسانی …………… 12

3-1-1 شکل ظروف…………………………… 12

3-1-2 تکنیک ساخت ظروف…………………….. 15

3-1-3 تکنیک تزیینات ظروف………………….. 16

3-1-4 تزیینات ظروف و گاهنگاری آنها…………. 17

3-2 ظروف مفرغی…………………………… 23

3-2-1 بشقابها……………………………. 27

3-2-2 سینی ها……………………………. 37

3-2-3 کاسه ها……………………………. 49

3-2-4 ابریق ها…………………………… 67

3-2-5 گلدانها……………………………. 71

3-3 نتیجه گیری فصل……………………….. 81

فصل چهارم:پیکره ها………………… 85

4-1 مشخصات کلی پیکره سازی دوره ساسانی………. 86

4-2 پیکره های مفرغی………………………. 95

4-3 نتیجه گیری فصل………………………. 142

فصل پنجم:مسکوکات…………………. 145

5-1 مشخصات کلی سکه های دوره ساسانی………… 146

5-2 سکه های مفرغی……………………….. 158

5-3 نتیجه گیری فصل………………………. 197

فصل ششم:نتیجه گیری کلی و پیشنهادات…. 199

6-1 نتیجه گیری کلی………………………. 200

6-2 پیشنهادات ………………………….. 201

پیوست ………………………………… 203

منابع و مآخذ ………………………… 204

چکیده انگلیسی ……………………….. 215

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                                   صفحه

3-1-1 جدول جنبه نمادین برخی از نقوش ظروف فلزی دوره ساسانی    18

3-1-2 جدول طبقه بندی و گاهنگاری ظروف فلزی دوره ساسانی   22

3-2-1 جدول مشخصات ظروف مفرغی مورد مطالعه ….. 80

4-2-1 جدول مشخصات پیکره های مفرغی مورد مطالعه 141

5-2-1 جدول مشخصات سکه های مفرغی مورد مطالعه . 194

5-2-2 جدول تاجهای پادشاهان ساسانی بر روی سکه ها      196

فهرست شکلها

عنوان                                                                                                                     صفحه

3-2-2-1-1 شکل کاخ بازسازی شده از روی تصویر سینی مفرغی 39

3-2-2-1-2 شکل سینی مفرغی کاخ………………. 40

3-2-2-2-1 شکل سینی مفرغی با نقوش انسانی…….. 43

4-2-2-3-1 شکل سینی مفرغی با نقوش گیاهی…….. 47

3-2-4-1-1 شکل ابریق مفرغی………………… 69

4-1-1 شکل نیم ستون با نیم تنه گچی ………… 91

4-2-1-1 شکل تاج پادشاهان ساسانی ………….. 98

4-2-1-3-1 شکل تاج پیروز اول………………. 105

4-2-1-4-1 شکل تاج یزدگرد دوم و بلاش بر روی سکه ها … 107

5-2-1-1 شکل نوع تاجها و آتشدانهای سکه های اردشیر اول    160

5-2-2-1   شکل نوع تاجها و آتشدانهای سکه های شاپور اول    164

5-2-3-1   شکل نوع تاجها و آتشدانهای سکه های بهرام اول    167

5-2-5-1 شکل نوع تاجها و آتشدانهای سکه های نرسی 170

5-2-6-1 شکل نوع تاجها و آتشدانهای سکه های هرمز دوم  172

5-2-7-1 شکل نوع تاجها و آتشدانهای سکه های شاپور دوم     174

5-2-8-1 شکل نوع تاجها و آتشدانهای سکه های شاپور سوم     177

5-2-9-1 شکل نوع تاجها و آتشدانهای سکه های بهرام چهارم   179

5-2-10-1 شکل نوع تاجها و آتشدانهای سکه های یزدگرد اول    181

5-2-11-1 شکل نوع تاجها و آتشدانهای سکه های پیروز    183

5-2-12-1 شکل نوع تاجها و آتشدانهای سکه های قباد اول 185

5-2-13-1 شکل نوع تاجها و آتشدانهای سکه های خسرو اول 187

5-2-14-1 شکل نوع تاجها و آتشدانهای سکه های خسرو دوم 189

5-2-15-1 شکل نوع تاجها و آتشدانهای سکه های یزدگرد سوم    193

مقدمه :

یکی از درخشانترین دوره های تاریخ فرهنگ و تمدن ایران از نظر ترویج هنرهای گوناگون، دوره ساسانی است. دوره طولانی جهانداری ساسانیان (652-224م) که خود را وارث شیوه و منشی جهانداری هخامنشیان می دانستند، از پادشاهی اردشیر اول آغاز گردیده و با ظهور اسلام و شکست یزدگرد سوم پایان گرفته است.

هنر این دوره دارای ویژگیهای درباری، رسمی و مذهبی می باشد. تاثیرات مذهب در فرهنگ و هنر از آغاز تا پایان دوره کاملاً نمایان است.

دوره ساسانی نه تنها تضمین کننده ی تداوم خلاقیتهای گذشته بوده بلکه با نوآوریهای هنری خود سهم مهمی در عرصه جهانی ایفا کرده است. جامعه و تمدن ساسانی ضمن نگاه به گذشته و بی تفاوت نبودن بر جریانهای فرهنگی روز به دلیل وسعت شاهنشاهی ساسانی که از سرحدات گرجستان و ارمنستان تا سواحل خلیج فارس و دریای عمان و از سواحل سند تا روز فرات گسترده بود، ضمن پذیرش جریانهای متفاوت فرهنگی، عناصر فرهنگی آنها را منطبق با نیازها و سنتهای ملی خود تغییر شکل و محتوا می دهد و تبدیل به محصول فرهنگی نوینی می کند.

با انقراض این شاهنشاهی، سنت هنری آن دوره پایان نمی پذیرد، بلکه خلافت بنی امیه وبنی عباس را تحت تاثیر شدید افکار و عقاید هنری خود قرار می دهد و تا نواحی دوردست اقیانوس اطلس و اقیانوس آرام و امپراتوری عظیم روم شرق نیز نفوذ می کند.

در دوره ساسانی بدلیل وسعت شاهنشاهی که برگستره وسیعی از جهان قدیم فرمانروایی می کرد، شاهد تنوع فرهنگی و اقلیمی و هنرهای رایج هستیم، هنرهای همچون معماری، فلزکاری، مهرسازی، گچ بری، پارچه بافی، سکه زنی و غیره، هر یک از این هنرها به اوج شکوفایی خود رسیده بوده اند که امروزه بر آثار باقی مانده قابل مشاهده است.یکی از این هنرها که به اوج شکوفایی خود رسیده بود هنر و صنعت فلزکاری است. اشیاء فراوانی از فلزهای گوناگون همچون طلا، نقره، مفرغ و غیره ساخته شده است. این اشیاء از ظروف گرفته تازیورآلات، مسکوکات، ادوات جنگی و پیکره ها و …

در حال حاضر بسیاری از این آثار ارزشمند در موزه های معروف جهان همچون موزه لوور، بریتانیا، ارمیتاژ، متروپولتین و همچنین مجموعه های خصوصی نگهداری می شوند.

امروزه به اشیاء ساخته شده از طلا و نقره بخصوص ظروف، مسکوکات توجه فراوانی شده است و مطالعات جامع و کاملی از جنبه های مختلف بر روی این آثار توسط پژوهشگران ایرانی و خارجی صورت گرفته که بصورت مقالات و کتابهای متعدد منتشر گردیده است.

ولی متاسفانه به اشیاء مفرغی این دوره اهمیت چندانی داده نشده است.

در دوره ساسانی اشیاء فراوانی از مفرغ* ساخته شده است که از این میان می توان به ادوات جنگی، زیورآلات ظروف، پیکره ها، قلاب کمرها و مسکوکات اشاره نمود که هر کدام از آنها دارای اهمیت و زیبایی خاص به خود می باشند.

بدلیل اینکه مطالعه و بررسی همگی آثار مفرغی این دوره، بخاطر گستردگی در این پایان‌نامه میسر نمی باشد. بنابراین در این پایان‌نامه سعی بر آن شده است که مجموعه از این آثار را که شامل ظروف، پیکره ها و مسکوکات می باشد را مورد بررسی و مطالعه قرار داده و با تفکیک و معرفی آثار به تحلیل و مقایسه تطبیقی با سایر آثار این دوره پرداخته شود.

امید است مطالب این تحقیق گاهی کوچک باشد در جهت شناخت و معرفی هنر مفرغ کاری این دوره بخصوص اواخر دوره ساسانی و اوایل اسلام .

فصل اول : کلیات

1-1 بیان مسئله

1-2 اهداف تحقیق

1-3 سوالات تحقیق

1-4 فرضیات تحقیق

1-5 محدودیت تحقیق

   

1-1 بیان مسئله :

از آنجا که کشور ایران در صنعت فلز کاری از پیشینه ای بسیار غنی برخوردار است از کهن ترین زمان تا زمان حاضر جایگاه خاص خود را در زندگی بشر حفظ کرده است لازم است این هنر و صنعت از زوایای مختلف مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد ، بخصوص دوره ساسانی که حلقه اتصال دوران باستان با دوره اسلامی می باشد و معمولا این دوره تاثیر فراوانی بر هنر دوره اسلامی به خصوص فلز کاری گذاشته است

در این پایان‌نامه به بررسی مجموعه ای از اشیاء مفرغی که شامل ظروف، پیکره ها و مسکوکات می باشد می پردازد.

از این مجموعه تعداد 24 عدد مربوط به ظروف و 17 عدد مربوط به پیکره هاو 44 عدد مربوط به مسکوکات می باشد.تا کنون بررسی و مطالعه چندانی بر روی این اشیاء صورت نگرفته است و حتی برخی از این اشیاء که در موزه های ایران نگهداری می شود برای نخستین بار توسط نگارنده این پایا‌ن‌نامه مورد بررسی و مطالعه قرار می گیرد.

بررسی تکنیک ساخت، تزئینات و گاهنگاری این اشیاء، قدمی کوچک در راه شناخت هنر و صنعت فلزکاری بخصوص مفرغ کاری اواخر دوره ساسانی و اوایل اسلامی است.

امید است این تحقیق سرآغازی باشد برای تحقیقات بعدی و کمکی باشد به مطالعات صورت گرفته.

1-2 اهداف تحقیق :

این تحقیق دارای چندین هدف می باشد. این اهداف عبارتند از :

معرفی و مورد توجه قرار دادن این آثار، چون تاکنون بطور همه جانبه و یکجا این آثار مورد معرفی و مطالعه قرار نگرفته اند و با توجه به تعداد و اهمیت این اشیاء نیازمند بررسی و مطالعه می باشد.بررسی از دیدگاه تاریخ هنر، سبک شناسی و گاهنگاری اشیاء مورد مطالعه.روشن نمودن ویژگیها و مشخصات هنر مفرغ کاری دوره ساسانی است.طبقه بندی آثار از لحاظ شکل و خصوصیات ظاهری (فرم شناسی) و انجام مطالعات تطبیقی آثار مورد مطالعهدر صدد پاسخگویی به سوالاتی که در این پایان‌نامه برای ما مطرح شده است.

1-3 سوالات تحقیق :

1) آثار مورد مطالعه به چه تاریخی از دوره ساسانی(اوایل ، اواسط ، اواخر) تعلق دارند؟

2) تکنیک ساخت آثار مورد مطالعه به چه صورت است؟

3) تکنیک تزئینات آثار مورد مطالعه به چه صورت است؟

1-4 فرضیات تحقیق :

1- برخی از آثار مورد مطالعه به اوایل دوره ساسانی و بخش اعظمی از آنها به اواخر دوره ساسانی و اوایل اسلام تعلق دارند.

2- تکنیک ساخت ظروف بصورت چکش کاری و قالب گیری می باشد مجسمه ها بصورت ریخته گری و مسکوکات بصورت چکش زنی می باشد.

تکنیک تزئینات آثار بصورت کنده کاری، حکاکی و برجسته کاری می باشد.

1-5 روش تحقیق :

برای انجام این تحقیق به ترتیب زیر عمل گردید:

مطالعات کتابخانه ایی: استفاده از کتب و نشریات فارسی و لاتین و جمع آوری اطلاعات در این زمینه.مستند نگاری: با مراجعه به موزه هایی که اشیاء مورد مطالعه در آنجا موجود بود، آثار شناسایی و از آنها عکس تهیه گردید و اطلاعات مربوط به آنها جمع آوری گردید.بررسی و مطالعه اشیاء: اشیاء مورد مطالعه به چند دسته طبقه بندی گردید و از لحاظ گونه شناسی، فرم شناسی، تکنیک ساخت و تزئینات و گاهنکاری مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و همه آثار در هر فصل جداگانه آورده شده است.

1-6 محدودیت تحقیق :

این پژوهش مانند سایر تحقیق ها با محدودیت هایی مواجه بود. بدلیل اینکه طیف وسیعی از آثار در موزه‌های خارج از کشور و مجموعه های خصوصی قرار داشتند و دسترسی به آنها امکانپذیر نبود، باعث گردید که به اطلاعاتی که از اینگونه آثار در کتب و نشریات چاپ گردیده بود اکتفا شود که متاسفانه برخی از اطلاعات در کتب ذکر نگردیده بود.

فصل دوم:

 

تاریخ سیاسی ساسانیان
2-1 تاریخ سیاسی ساسانیان:

سلسله ساسانی با پیروزی اردشیر اول پسر بابک، براردوان پنجم، شاه اشکانی در قرن سوم میلادی بنیان گذاشته شد. اردشیر در سال 244 میلادی در جنگی که در هرمزگان درگرفت، اردوان پنجم را شکست داد و او را به قتل رسانید و این مقدمه آغاز دوره حکمرانی بلند مدت بر غرب و آسیای مرکزی توسط شاهنشاهی ساسانیان بود. جنگ‌های ایران و روم که از دوره اردشیر آغاز شده بود در دوران شاپور اول (272-241م) ادامه می یابد. در سال 242.م رومیان لشکرکشی عظیمی به سوریه کردند که امپراتور گردیان سوم فرماندهی لشکر را بر عهده داشت. ساسانیان در سال 244م بر آنها پیروز شدند. بعد از آن شاپور در طی چندین لشکرکشی توانست رومیان را که تحت فرماندهی شخصی والرین بود، در حال 260 م شکست دهد و او را به اسارت بگیرد. واقعه به اسارت گرفتن یک امپراتوری رومی که برای تاریخ آن زمان بی نظیر بود، روی نقش برجسته های ساسانی بر ثبت رسیده است و شاپور خود را بعنوان پادشاه ایرانیان و غیر ایرانیان معرفی نموده است. نکته مهم دیگر در زندگی شاپور اول، برخورد او با مانی بنیانگذار مانویت است.

در دوران بهرام دوم (293-276م) پسر بهرام اول (276-273م)، درگیریهای با روم دوباره آغاز می گردد. رومیان در دوره حکومت امپراتور کاروس توانستند تیسفون را بگیرند و صلحی بین ایران و روم منعقد گردید. در سال 293 م بعد از مرگ بهرام دوم، پسرش بهرام سوم فقط چهارده ماه حکومت کرد و سپس بوسیله نرسی از سلطنت برکنار شد. نرسی در جنگی که بین ایران و روم در سال 297م رخ داد شکست نابود کننده ای خورد. شاهنشاه ساسانی مجبور به صلح شد و پنج ایالت ارمنستان را تسلیم رومیان کردند.

بعد از مرگ نرسی در سال 302 م پسرش هرمز دوم(309-302م) و سپس، پسر او که در واقع یک بچه بود ولی بعدها به بزرگترین فرمانروای ساسانی تبدیل شد، به حکومت رسید. او شاهزاده شاپور بود که با عنوان شاپور دوم 70 سال (379-309م) حکومت کرد. دوران او یکی از دوران موفق و با ثبات بود. در دوره حکومت وی، ساسانیان دوباره بقدرتی بزرگ در شرق کهن تبدیل شدند.

بهرام پنجم (بهرام گور) موفق شد با حمایت شاه حیره به حکومت برسد. (438-421م) ماجراجویی ها، حیله ها و هوشیاری های وی در جنگهای علیه اقوام بیابانگرد در شرق علیه بیزانس و ماجراهای عاشقانه و شکارش، بازتاب فناپذیر وی در ادبیات فارسی- عربی و در نقاشی و مینیاتور و نیز روی تصاویر ظروف معروف ساسانی با نقش شکار حفظ کرده اند.

دوران حکومت پیروز (484-459م) زیاد موفقیت آمیز نبود. پیروز بر علیه هپتالی ها (465م) وارد جنگ شد. در جریان این جنگ (469م) همراه با پسرش قباد در پیکاری در گرگان اسیر آنان شد پیروز از جمله می بایست متعهد پرداخت خراج هنگفت شود و پسرش قباد باید تا انجام این کار در اسارت هپتالی بماند. پیروز در سال 484 م در جنگ باهپتالی‌ها کشته شد.

قباد اول توانست در سال 488 م با کمک هپتالی ها و با دخالت مرز مهر بر تخت سلطنت جلوس کنند. قباد اول دو دوره حکومت کرد: دوره اول بعد از 9 سال سلطنت (497-488م) بخاطر گرویدن به دین مزدک از کار برکنار شد و دومین دوره حکومت خود را (531-499) به کمک پادشاه هتپالی بدست آورد.

قباد بهمراه پسر کوچکش خسرو اول توانست مزدک را به قتل برساند و بسیاری از مزدکیان را قتل و عام نماید. به حکومت رسیدن خسرو اول (579-531 م) که در تاریخ لقب انوشیروان داده شده است، نقطه اوج مجددی را در تاریخ ساسانی ایجاد می کند.

این فرمانروا ساختار حکومتی جدیدی بوجود آورد و بیش از همه، قوای نظامی، اشراف و امور مالیاتی را دوباره سازماندهی کرد. خسرو کوشید مجدداً آرامش و نظم را برقرار نماید.

خسرو اول در پایان دوره سلطنتش موفق می شود، قدرت ایران را برای نخستین بار در جنوب عربستان ثبت کند. در دوران خسرو دوم یا خسرو پرویز (628-590م) قلمرو ایران بزرگترین وسعت را پیدا می کند شاهنشاهی ساسانی در زمان خسرو دوم تانیل و دریای مدیترانه بسط یافته بود، وسعتی که قبلاً در دوره هخامنشیان در زمان حکومت داریوش کبیر بدست آورده بود.

یزدگرد سوم (651-632م) که 16-15 سال داشت ، بعد از مدتی موفق شد بعنوان آخرین پادشاه ساسانی به سلطنت برسد.( شیپ مان، 1383، صص79-26 به تناوب )

در سال 636 م اعراب به ایران حمله می‌کنند و در جنگی که بنام قادسیه نام می گیرد رستم فرخزاد فرمانده جنگ ایران کشته شد و درفش معروف ساسانی بدست اعراب افتاد و در سال 637 م تیسفون پایتخت ساسانیان بدون مقاومت زیاد تسخیر شد. در سال 642 آخرین جنگاور نهاوند رخ داد که پس از سه روز با پیروزی اعراب خاتمه یافت و در سال بعد همدان تصرف شد. از آنجا نخست آذربایجان، کرمان و در طول سالهای بعد تمام ایران تسخیر گردید.

تنها در گرگان و مازندران دو استان در کنار دریای مازندران ، سلسله بومی حاکم توانست بیشتر از صدسال مقاومت کند.

در سال 51/650 م اعراب سرانجام به خراسان نفوذ کردند، یزدگرد به مرو فرار کرد و سپس او حدود 52/651 م در نزدیکی رود مرغاب کشته شد. این دیگر واقعاً پایان شاهنشاهی ساسانی بود .

فصل سوم:

3-1 مشخصات کلی ظروف فلزی دوره ساسانی

3-1-1 شکل ظروف

3-1-2 تکنیک ساخت ظروف

3-1-3 تکنیک تزئینات ظروف

3-1-4 تزئینات ظروف و گاهنگاری آنها

3-2 ظروف مفرغی

3-2-1 بشقابها

3-2-2 سینی ها

3-2-3 کاسه ها

3-2-4 ابریق ها

3-2-5 گلدانها

3-3 نتیجه گیری

   

3-1 مشخصات کلی ظروف فلزی دوره ساسانی :

3-1-1 شکل ظروف: تقسیمات مختلفی بر روی شکل ظروف ساسانی و تزئینات روی آنها صورت گرفته است .

1- بشقابها: از جمله معمول ترین گونه های ظروف ساسانی، بشقابهای مدور با پایه گرد کوتاه هستند که بطور میانگین، حدود 25 سانتی متر قطر دارند.

موضوع تزئینات آنها بیشتر صحنه شکار توسط شاه می باشد.

2- کاسه ها: استادان فلزکار دوره ساسانی، کاسه هایی متعدد با شکل های گوناگون خلق کرده اند. کاسه های نیم کروی عمیق با قطر 22-20 سانتی متر که داخل آنها، با استفاده از نیم تنه های انسانی در قاب مدور، تزئین گشته اند و مربوط به دوران اولیه ساسانی می باشند.( گانتر؛ 1383، ص36-35)

«نوع دیگر کاسه های نیم کروی، معمولاً دارای قطری 14-12 سانتی متر می باشند. تزئینات سطح بیرونی آنها بصورت نقش برجسته است، گاهی نمایشگر صحنه های روایتی می باشند. این نوع کاسه ها به اواخر دوره ساسانی نسبت داده شده اند.»( Harper , 1993,P.105)

نوع دیگر کاسه های این دوره، کاسه هایی با پایه بلند (به ارتفاع 10-7) با سطح خارجی شیاردار می باشد، شکلی که از روم و بیرانس ملهم شده است.

اینوع کاسه ها شبیه بشقابها هستند، اما عمیق تر بوده و برپایه مخروطی شکل بلندی قرار گرفته اند.( گانتر؛همان منبع، 1383،ص36)

«قطر استاندارد کاسه های پایه دار معمولاً 18-15 سانتی متر و عمق آنها معمولاً بین 9-7 سانتی متر می باشد. با توجه به خصوصیاتی که این نوع کاسه ها دارند، احتمالاً مخصوص نگهداری مواد غذایی سفت هستند. (البته می تواند به عنوان نگهداری میوه استفاده نمود.)

این نوع کاسه ها در اواخر دوره ساسانی، از آلیاژهای قلع و روی تولید می شده است.»
( Harper, Ibid, 1993, P.104-105)

کاسه های بیضی شکل (قایقی، کشکولی) دسته عظیم و رایج، از ظروف فلزی ساسانی را تشکیل می دهند. ظروفی که از لحاظ وزنی سبک و در شکل تزئینات در مقایسه با دیگر ظروف ساسانی، ساده هستند.

«پیرآمیه(Pierre Amiet) با بررسی های که بر روی ظرف بیضی شکل که از حفاریهای شوش به سرپرستی دمرگان (De Morgan) بدست آمده، انجام داده است، عقیده داشت که این ظروف به احتمال زیاد توسط افرادی از طبقه پایین تر اشراف و یا مقامات اداری دولت ساسانی سفارش داده شده اند و به عنوان کارهای هنری کوچک، هرگز محلی که در آنجا ساخته شده اند را ترک نکرده اند.»( Amiet, 1970, p.51-53)

ظروف بیضی شکل، بصورت متقارن و موزون می باشد که طول کاسه ها تقریباً دوبرابر عرض آن بوده، اندازه متوسط طول آنها 22 سانتی متر و عرض آنها 11 سانتی متر و محدوده وزنی آنها از 200 گرم تا 500 گرم می باشد.

عمق کاسه ها در قسمت میانی آنها، معمولاً به یک پنجم طول آن می رسد. لبه ی ظروف معمولاً گرد و عمودی می باشد. هیچ یک از کاسه های بیضی شکل، دارای دسته یا پایه نمی باشد.

نوع دیگری از کاسه های بیضی شکل وجود دارد که بصورت دالبری هستند و دارای پایه بیضی شکل و طرحهای تزئینی در سطح بیرونی و یا داخلی می باشد.» (Harper, 1988, P.331-338)

کاسه های بیضی شکل، پیشینه ای در مجموعه آثار ظروف فلزی خاورمیانه ندارد.

ظرف مفرغی قایقی شکل مکشوفه از قصر ابونصر، ظروف نقره ای مکشوفه از استخر و تل ملیان در جنوب ایران که از حفاریهای علمی کشف گردیده اند و همچنین ظروف نقره ای قایقی شکل که از غارقوری قلعه در کرمانشاه کشف گردیده و با اشکال گربه سانان و حواصیل تزئین شده اند با تاریخ اواخر دوره ساسانی را القاء می کند. (رحیمی، 1380، ص68-34)

همچنین کتیبه ها و بن مایه های تزئینی بر روی این نوع کاسه ها، شواهدی است برای تاریخگذاری بعد از اواسط دوره ساسانی.

اینوع کاسه‌ها در اواخر دوره ساسانی و اوایل اسلامی، از آلیاژ مفرغ با قلع بالا (سفید روی) و به تقلید از نمونه های نقره ای ساخته شده و نادر هستند. (Harper , Ibid, 1988, P.340)

3- گلدانها:گلدانهای ساسانی دارای بدنه ای به شکل گلابی با کف مدور و گاهی دارای یک پایه کوتاه هستند در بعضی از گلدانها یک نوار برجسته یا یک ردیف برجستگی مروارید مانند، گردن را از بدنه ظرف جدا می سازد. ارتفاع گلدانها معمولاً 18-17 سانتی متر و وزن آنها بین 750-450 گرم می باشد.» (Harper,1993, P.101-102) گلدانها دارای تاریخ اواخر ساسانی می باشد.

4- ابریق ها: ظروفی هستند با بدنه گلابی شکل و گردن باریک و پایه، دسته بلند و با آبریزی به شکل منقار و همچنین دارای یک نوار برجسته در پایین گردن و در بالای پایه می باشد.

«ابریق ها احتمالاً از دنیای رومی به فهرست ظروف ساسانی وارد شده اند. ادامه ساخت این گونه ظروف را (البته با اندکی تغییرات در شکل شان) می توان در ابتدای دوره اسلامی مشاهده نمود.» (گانتر، همان منبع، 1383، ص38)

رتیونها(تکوک): «در فرهنگ یونان رتیون به ظروفی اطلاق می شود که قسمت بالای آن به شکل قدح و بخشی پایینی آن به سر یا نیم تنه حیوانی و به ندرت به نیم تنه انسانی متصل می‌گردد.»( فیروزمندی، 1381، ص79)

رتیونهای دوره ساسانی تداوم تولید ریتون کهن ایرانی است که به شکل حیوان کامل می باشد که احتمالاً بصورت شاخ تغییر شکل یافته و ساخت آنها تا دوره اسلامی اثبات شده است.( گانتر؛ همان منبع، 1383،ص39)

3-1-2 تکنیک ساخت ظروف :

اربلی (J.Orbeli) و ترور (K.V.Trever) با بررسیهایی که انجام داده اند معتقدند که ساخت ظروف نقره ای ساسانی بر اساس سه روش زیر می باشد:

چکش کاری (Hammering): ظروف بوسیله وارد کردن ضربه های مکرر چکش به ورقه ریخته گری فلزی بریده شده، با استفاده از قالب های محدب، شکل داده می شد و سپس بوسیله روشهای مختلف تزئین می شده است.ریخته گری (Casting): ابتدا، مدل یا قالب ظرف را از موم می ساختند و سپس قالب را در محفظه ای مملو از خاک رس بسیار نرم یا ماسه قرار می دادند و فلز مذاب را در آن می ریختند، حرارت فلز مذاب، موم را ذوب می کرد و شی بعد از انجماد پرداخت می شد.تکنیک دو پوسته (Double Shell): این تکنیک شامل ظروفی هستند که سطح خارجی بدون تزئین چکش کاری شده و سطح داخلی چکش کاری و سپس تزئین شده است. این دو سطح به وسیله لحیم کردن یا به وسیله خم کردن لبه‌های سطح خارجی به طرف داخل و چکش کاری آنها روی سطح داخلی با یکدیگر محکم می شوند.»( Orbeli & Trerer, 1935 , P.120-121)

3-1-3 تکنیک تزئینات ظروف فلزی :

تزئینات ظروف فلزی ساسانی به چهار شیوه اجرا می شد، این شیوه ها عبارتند از:

قلم زنی و حکاکی (EngraVing): به وسیله ابزار مخصوص قلم زنی همچون قلم های حکاکی، نقطه ها و علائمی را روی شیء مورد نظر، ایجاد می نمایند و یا اینکه بوسیله قلم های حکاکی خطوطی را روی شیء حک می کردند.کنده کاری (Chasing): در این روش، فلز اطراف عناصر تزئینی برداشته می شد و بدین ترتیب عنصر یا عناصر تزئینی با برجستگی کمی باقی می ماند. غالباً تمامی سطح زمینه کار برداشته می شود تا ارتفاع لازم برای برجسته نمایی تزئین ایجاد گردد.( Harper & Meyers, 1981, , P.148-149)

کنده کاری و قلم زنی از جمله فنون معروفی هستند که با هدف ایجاد ریزه کارهای تزئینی، بر کاسه ها و بشقابها بکار می رفته اند.

برجسته کاری (Raising) : تزئینات برجسته به وسیله چکش کاری از پشت فلز ایجاد می گردد طی این عمل، ورقه فلز بر روی یک تکیه گاه (سندان) قرار می گیرد و سپس با وارد ساختن ضربات چکش بر یک طرف این ورقه فلز تزئینات دلخواه را بر سطح فلز ایجاد می نمایند.( گانتر ؛ همان منبع، ص72-68)

گلدان و ابریق ها نمونه های بارز این روش هستند.

طلاکاری (Gilding) : «صیقل کاری و طلاکاری آخرین فنون بودند که به منظور تکمیل ظروف به اجرا گذاشته می شدند. طلاکاری به دو روش انجام می گرفت، یک روش استفاده از برگه طلا (فن طلاکاری برگه ای Leaf Gilding) و روش دوم طلاکاری ملغمه ای (طلا کاری آتشین Amalgam) طلاکاری ملغمه ای مخلوط خمیری شکل جیوه و طلا را بر سط فلز مالیده و سپس شی را حرارت می دهند تا جیوه بخار گردد و لایه ای از طلا که صیقلی و صاف و درخشان می باشد، باقی بماند.»

3-1-4 تزئینات ظروف و گاهنگاری آنها

نقوش تزئینی ظروف دوره ساسانی دارای تنوع و زیبایی خاص بود. بسیاری از نقوش از ناحیه شرق نزدیک باستان و برخی از نقوش از غرب (روم) گرفته شده اند. طرحها و نقوش ساسانی، تنها به عصر خود محدود نمی شد، بلکه بعد از دوره ساسانی در بیزانس و جهان اسلام نیز تداوم داشت.

هارپر (Harper) معتقد است: در طول دوره ساسانی مجموعه ای از طرحها که بکار رفته است، تنها به جهت تزئینی نمی باشد، بلکه بسیاری از آنها مفهوم نمادین یا مذهبی دارند.

نقوش روی ظروف دوره ساسانی را می توان به چند دسته تقسیم بندی نمود:

1) نقوش انسانی 2) نقوش حیوانی 3) نقوش گیاهی 4) نقوش هندسی 5) نقوش حیوانات تخیلی

1) نقوش انسانی، نقوش انسانی بر ظروف فلزی بطور کلی در صحنه ها و حالات مختلف دیده می شود که عبارتند از شاه بصورت نیم تنه محصور شده در قاب مدور، شاه شکارچی و شاه نشسته بر تخت همراه با ملازمان، هر سه مورد مربوط به تصاویر سلطنتی هستند، دسته اول مربوط به اوایل این دوره، دسته دوم مربوط به اواسط تا اواخر این دوره و دسته سوم مربوط به اواخر این دوره می‌باشند.(Harper, 1978, P.18)

از دیگر نقوش انسانی می توان به نقش رقاصگان و نوازندگان زن، اشخاصی در حال تهیه شراب، افرادی در حال مبارزه، زنان مقدس (الهه آناهیتا) اشاره نمود.

2) نقوش حیوانی: بسیاری از حیوانات، علاوه بر جنبه تزئینی بعنوان نماد خدایان و سمبلیک نقش می گردیدند. بعنوان نمونه معمولاً گراز وحشی را نشان ور ثرغن بهرام خدای پیروزی، شیر مظهر میترا خدای پیمانها، خروس نشانه الهه خوش اقبالی، اسب سمبلی از مرگ، عقاب نشان تمام خدایان آسمان و نماد قدرت و توانایی، بزسمبل ماه و امثال آنها. از دیگر حیوانات روی ظروف می توان به درنا، مرغابی، طاووس، گاو،گوزن، شتر، حواصیل، روباه، گربه سانان و غیره اشاره نمود.( ریاضی، 1383،ص53)

* – در این پایان نامه به جای واژه «برنز» سعی گردیده از واژه فارسی آن «مفرغ» استفاده گردد.

نحوه تشویق کردن دانش آموزان به نماز خواندن در مدارس

نحوه تشویق کردن دانش آموزان به نماز خواندن در مدارس

تهیه شده با فرمت ورد قابل ویرایش

فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده 5
مقدمه 7
نحوه علاقمند نمودن دانش آموزان به نماز خواندن
9
هدف تحقیق: 10
ارزشهای دینی و مذهبی 11
ناآشنایی با فلسفه و معانی عبادت و نماز 13
پیشگیری از وقوع مشکلات جوانان از دیدگاه اسلام 14
اصلاح روابط خانوادگی 14
ایجاد اسوه و الگوی مناسب برای جوانان 15
انتخاب دوستان مناسب
16
تشویق جوانان به بهره وری از دوران نوجوانی
16
فلسفه عبادت و نماز در قرآن
17
ناآشنایی با نیازهای خود
18
اقامه نماز ، نه نماز خواندن یا برگزار کردن نماز
18
راهکارهای پیشنهادی برای تغییر 19
راههای بوجود آوردن انگیزه در دانش آموزان: 21
میزان سودمندی و نتایج حاصل از انتخاب راه حل 24
راههای ترغیب دانش آموزان به اقامهٔ نماز
25
شاخص های کیفی وضعیت موجود 31
جمع آوری اطلاعات برای ارائه ی راه حل ها 33
خلاصه یافته‌های اولیه 35
پیشینه و یافته های دیگران 36
راه حل های پیشنهادی 41
راه حل های انتخابی و قابل اجرا 43
اجرای راه حل های انتخابی و دلایل انتخاب این روش ها 44
نتیجه گیری 56
کلام آخر: 58
منابع 59

چکیده
در دوره کودکی و نیمه نخست دوره نوجوانی اهمیت این امر بیشتر است. شرکت در مراسم مذهبی از قبیل نماز جماعت، نماز جمعه، مراسم اعیاد مذهبی، مراسم سوگواری در ماه محرم، مراسم شب های قدر، جلسات دینی و ... در پرورش عواطف دینی کودکان و نوجوانان بسیار موثر است. حضور در این قبیل برنامه ها پیوند قلبی آنها را با دین و معنویات افزایش می دهد و زمینه را برای شکوفایی ایمان فراهم می سازد. این پیوند قلبی با دین سرمایه ای گرانبها برای این دوره و دوره های بعدی است.
در این جا باید به نقش منحصر به فرد نماز اشاره کنیم، نماز ارتباط قلبی انسان با یاد خداست و نقشی بسیار سازنده در تربیت روحی و اخلاقی انسان دارد. کسانی که با نماز آشنا هستند به پایگاه روحی و معنوی با ارزشی دسترسی دارند. نوجوانان به این پناه معنوی بیشتر نیازمندند. نوجوانانی که اهل نماز هستند در صورتی که لغزش هایی داشته باشند با اتکاء به این ارتباط پیوسته و منظم، راحت تر می توانند از لغزش های خود برگردند و خود را پا سازند، از این رو نباید از نقش اساسی نماز در تربیت کودکان و نوجوانان غفلت کرد.
پروردگار متعال، خالق آدمی است او با تمام صفات و ویژگی های انسان و نیز سیر تکامل و رشد او بی‌کم و کاست آشناست. به همین جهت بهترین و کامل‌ترین برنامه تربیتی را نیز از طریق پیامبران شایسته خود برای انسان فرستاده و در اختیارش قرار داده است. تعلیم و تربیت مهمترین و والاترین وظیفه بزرگترین معلمان بشریت، پیامبران بزرگ خدا و امامان راهنما (ع) است. آنان که برای راهنمایی آدمی مبعوث شده اند سرچشمه‌های سعادت و نیک بختی را به روی او گشوده اند. پیش از آن راه بنمایانند همراهان خود را به خوبی شناخته و از راز و رمزهای وجود آنها و پیچیدگی های درونی و بیرونیشان آگاه گردیده اند.
در تعلیم و تربیت برای معلمان و مربیان و اولیاء نیز آشنایی با ویژگی های مخاطبان بیش از هر چیز دیگری مهم و حیاتی است. کسانی که قرار است تحت یک برنامه منظم و دقیق آموزشی و تربیتی، دانش، نگرش، توانایی بیشتر، بهتر و جدی تر کسب کنند.کار زمانی حساس‌تر و دقیق‌تر می شود که مخاطبان، کودکانی باشند که هر نقش کوچکی تا ابد بر صفحه جان و اندیشه شان باقی خواهد ماند. این چنین است امام متقین، امیرالمؤمنین(ع) تعلیم و تربیت فرزند خویش را با تعلیم کتاب خدا و تأویل و درک فهم آن آموزش شریعت مقدس و حرام و حلال خدا آغاز و بر آن پافشاری می‌کند.یکی از مسائل مهم در تربیتی دینی کودکان و نوجوانان این است که به موازات آموزش تعالیم دینی و پرورش فکری و اعتقادی آنها، لازم است عواطف دینی نیز در آنها رشد و گسترش یابد.آموزش و پرورش سنگ زیر بنای رشد و تربیت کودک است. بدون آموزش و پرورش اثر بخش هیچ کودکی روی سعادت و خوشبختی را نخواهد دید. توجه صرف به علم منهای پرورش، کودک را دچار مشکلات عدیده ای خواهد نمود. در این میان یکی از مسائل تربیتی کودکان که مطرح است پرداختن به تربیت دینی کودکان از جمله علاقه مند کردن آنها، به نماز و نماز جماعت است.ساده انگاری در این مسیر نسل ها را به قربانگاه میکشد وسرمایه های انسانی را تباه می سازد مهم ترین عامل در تربیت نیکو در افراد درک و کاربرد مؤثّر نماز در زندگی است.انجام فریضه ی نماز باعث تربیت صحیح فرد خواهد شد و از این رهگذر نتایج سودمند عاید فرد و جامعه خواهد کرد.در این میان اهمیت نماز جماعت بر کسی پوشیده نیست و آئین اسلام از بعد اجتماعی مهمّی برخوردار است وبر آن تکیه و تاکید کرده است. برگزاری نماز های روزانه ی واجب نیز به صورت جماعت و گروهی یکی از این برنامه هاست.
کلید واژه ها: نماز، دین، اسلام، دانش آموزان، علاقمند نمودن دانش اموزان به نماز، جماعت

تحقیق درباره دین و سیاست

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

 

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

 

تعداد صفحه:19

فهرست و توضیحات:

مقدمه

بیان مسأله
دین و سیاست

دین را مى‏توان به مجموعه به هم پیوسته‏اى از باورها و اندیشه‏هاى برگرفته از وحى الهى در رابطه با جهان، انسان، جامعه و جهان پس از مرگ تعریف کرد که هدف آن، هدایت انسان به سوى روش بهتر زیستن و کاملتر شدن است.

این تعریف منطبق با تفسیرى است که در برخى از روایات و کتابهاى کلامى در مورد ایمان آمده است: (اعتقاد بالجنان عمل بالارکان و اقرار باللسان) که تعاریف جامعه شناسانه از دین که برخى جامعه شناسان ارائه داده‏اند نیز مى‏تواند در راستاى این تعریف جامع باشد .

جامعه شناسانى چون: نیل اسملسر  و فلورانس کلاکون  و فرد استرادیت بک دین را از مقوله جهت گیرى ارزشى دانسته‏اند و آن را عبارت از اصول پیچیده و در عین حال کاملا منظم و مرتب شده‏اى شمرده‏اند که به جریان سیال اعمال و اندیشه‏هاى انسانى در ارتباط با حل مسائل مشترک انسانى، نظم و جهت مى‏دهد. با این توضیح که جهت گیرى ارزشى در دین به صورت چارچوبهاى مافوق طبیعى و مقدس ترسیم مى‏شود و در اندیشه‏هایى چون اومانیزم به شکلى فاقد قداست ارائه مى‏گردد.

دو فصل عمده دین؛ یعنى عقاید و جهان‏بینى، مقررات و احکام و اخلاق و سیر تکامل انسان است.

قرآن بصراحت، شریعت را جزء جدا نشدنى دین در همه آیینهاى آسمانى مى‏شمارد (4) و اعتقاد مجرد را در صورتى که همراه با عمل به احکام و مقررات وحى نباشد ـ هر چند که درست باشد ـ دیندارى تلقى نمى‏کند. (5) شاخص همیشگى و ماهوى دین، اندیشه‏اى نظام یافته در زمینه جهان بینى و شریعت است و هدف غایى آن چیزى جز رشد و تعالى انسان در زندگى این دنیا و فرجام آن نیست.

تحقیق در مورد رابطه ‏ى اسلام و ایران

لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*

 

فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)

 

تعداد صفحه:18

دکتر محسن الویرى(1)

نظریه‏پردازان تمدن، عوامل مختلفى را براى شکل‏گیرى یک تمدن برشمرده‏اند و گاه به تأثیر باورهاى دینى در فرایند توسعه و پیشرفت تمدن توجه داشته‏اند؛ ولى عنصر دین به عنوان جوهره‏ى تمدن، هنوز جایگاهى شایسته در این نظریه‏ها نیافته است. از سوى دیگر درباره‏ى نقش و رسالت دین اندیشمندان دین‏شناس و جامعه‏شناسان دین دیدگاه‏هایى متفاوت ارائه کرده‏اند. اگر تمدن‏سازى را نیز در حیطه‏ى هدایت که رسالت اصلى دین است، بدانیم؛ آن گاه مى‏توانیم از توانمندى دین و آموزه‏هاى دینى در حوزه‏ى تمدن‏سازى و ساز و کار آن سخن به میان آوریم. آموزه‏هاى دین در حوزه‏ى تمدن‏سازى با هر قوّت و توانى که باشد، بسان بذرى است که اگر در محیطى مناسب افشانده نشود عینیت و تحقق بیرونى نخواهد یافت. بررسى وضعیت ایران قبل و پس از ظهور اسلام و نیز بررسى وضعیت جامعه‏ى یکپارچه‏ى اسلامى پیش و پس از گرویدن ایرانیان به این جامعه مى‏تواند ما را به سمت درکى کلى‏از تعامل آنها رهنمون باشد. مطالعات تاریخى نشان مى‏دهد که یکى از سرزمین‏هایى که اسلام توانست توانمندى خود را براى تمدن سازى در آن به اثبات برساند، ایران زمین بود. در نگاهى کلى مى‏توان گفت برترین خدمت ایران به اسلام فراهم ساختن زمینه‏اى براى تجلّى قدرت تمدن‏سازى دین بود و از جمله خدمت‏هاى اسلام به ایران نیز جهت دادن به توان تمدنى ساکنان این سرزمین کُهن بود.

واژه‏هاى کلیدى: اسلام، ایران، تمدن اسلامى، فرهنگ اسلامى، مستشرقان.

موضوع تمدن و عناصر سازنده‏ى آن و عوامل مؤثر در فراز و فرود آن، یکى از مهم‏ترین مباحثى است که در دهه‏هاى اخیر از سوى نظریه‏پردازان مورد توجه قرار گرفته است.1 مطالعات و بررسى‏هاى تمدنى، حجمى قابل توجه یافته است با وجود این، هنوز شاخه‏ى علمى مستقلى تحت عنوان تمدن‏شناسى در دانشگاه‏هاى کشورهاى اسلامى شکل نگرفته است.2 مطالعات تمدنى در حال حاضر، بیش از همه در فضاى علم تاریخ صورت مى‏گیرد و پژوهشگران تمدن، همان تاریخ پژوهان هستند که به عنوان یک گرایش علمى بر روى تمدن متمرکز شده‏اند و در نتیجه بیشتر آثار مربوط به تمدن، آثار مربوط به تاریخ تمدن است. ولى در حوزه‏ى دیگر علوم نیز کمابیش مطالعاتى درباره‏ى تمدن صورت مى‏گیرد که مهم‏ترین این حوزه‏ها را مى‏توان علوم مرتبط با فرهنگ و توسعه دانست. فرهنگ به عنوان بخش نرم‏افزارى تمدن، خود به خود زمینه‏ساز ورود به بحث تمدن مى‏باشد و توسعه نیز به عنوان گام‏هاى اولیه‏ى خلق یک تمدن، گاه پژوهشگران را به بحث درباره‏ى تمدن مى‏کشاند. در همین چارچوب، منابعى که به گونه‏اى به موضوع ویژگى‏هاى یک جامعه‏ى کمال یافته و توسعه یافته اختصاص دارد به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به موضوع تمدن نیز نظر دارند.3

در نگاهى کلى مطالعات تمدنى رایج در حوزه‏ى علم تاریخ را مى‏توان به دو شاخه تقسیم کرد:

مطالعاتى که با رویکرد گزارش تمدن‏ها و دستاوردهاى آن صورت مى‏گیرد و به تاریخ نقلى شبیه است و هم در مرحله‏ى تحقیق از ساز و کار تاریخ نقلى و هم در مرحله‏ى ارائه گزارش تحقیق از شیوه و سبک تاریخ نقلى تبعیت مى‏کند. نگاه به تمدن در این رویکرد، یک نگاه درونى است. این گونه مطالعات گاه خالى از تحلیل نیست، ولى به مرحله‏ى نظریه‏پردازى در زمینه‏ى کلّیت تمدن نمى‏رسد. شاید بتوان از ویل دورانت به عنوان نمونه‏اى براى این دسته از مطالعات تمدن نام برد. مطالعاتى که با رویکرد نظریه‏پردازى درباره‏ى تمدن صورت مى‏گیرد و به آنچه تاریخ عقلى نامیده مى‏شود، شباهت دارد و مباحث آن با پاره‏اى مباحث فلسفه‏ى تاریخ و جامعه‏شناسى تاریخ، پیوند مى‏خورد. در این مطالعات نقل حوادث و ارائه‏ى گزارش از تمدن‏ها صرفا به عنوان ذکر نمونه صورت مى‏گیرد و دغدغه‏ى اصلى پژوهشگر، مباحث نظرى تمدن است. به عنوان نمونه آثار توین‏بى، یوکیچى،4 اشپینگلر، اتکینسون و حتّى هانتینگتون در این دسته از مطالعات تمدنى مى‏گنجد. در این رویکرد، نگاه به تمدن لزوما نگاهى بیرونى است. با توجه به سرشت فلسفى نگاه دوم به تمدن، در میان آثار فیلسوفان نیز مى‏توان به اجمال یا تفصیل و به صراحت یا به اشارت به دیدگاه‏هایى در این زمینه دست یافت از جمله در آثار هگل، مارکس و... .