پروژه مطالعات بافت پیرامون مدرسه جدید(ابراهیمیه )،محله آخون

مطالعات تاریخی و فرهنگی محله ی آخوند

پیشینه ی محله ی ابهر یا بن درخت یا آخوند)حدود محله ها در دور ههای مختلف به دلایل گوناگون تغییر می کرده است برای نمونه محدوده ی محله ی ابهر در سرشماری 1299 ه.ق شامل سه محله آخوند ، مغلواک و قملاق می باشد .( در جنوب غربی قزوین به قرن چهارم هجری می رسد. این محله تا پیش از قرن یازدهم ه.ق به دلایل گوناگون نسبت به دیگر محله های شهر هم از لحاظ توسعه شهری و هم از جنبه ی اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی از درجه اهمیت کمتری برخوردار بود. در قرن یازدهم ه.ق به دلایلی که به آن خواهیم پرداخت . مورد توجه ویژه ایی قرار گرفت )بویژه از لحاظ مذهبی، فرهنگی و سیاسی ( که موجب اقداماتی از جمله ساخت و سازهایی در محله گشت این امر تا اواسط قرن چهاردهم ادامه پیدا کرد و پس از آن دوباره دچار رکود شد که به نوعی تا به امروز ادامه دارد. حال به پیشینه ی محله آخوند و روند دگرگونی های آن خواهیم پرداخت.

در قرن چهارم هجری صاحب ابن عباد وزیر فخر الدوله دیلمی شهر را در قالب نه محله سازماندهی کرد و به دروازه های هفت گانه سامان بخشید ، یکی از این دروازه ها ابهر نام گرفت که در دوره های بعد بیشتر آن را با نام دروازه مغلواک یا تبریز می شناسیم. این دروازه همانگونه که از نام آن پیداست در محدود محل ه ابهر)مغلواک ، آخوند و قملاق امروزی( واقع بود و راه ارتباطی مهم آذربایجان به شمار می رفت . محله ی ابهر از همان ابتدای پیدایش به دلیل قرار نگرفتن در شهرستان شاپوری نسبت به دیگر محله ها از درجه اهمیت کمتری برخوردار بود که این امر در عدم توسعه شهری محله نمود پیدا می کرد چون در همین دوره محله جوسق)درب کوشک(توسعه پیدا می کند.

در قرن ششم هجری در کتیبه ایی از خمارتاش در مقصوره مسجد جامع قزوین که شرح تقسیم آب قنات خمارتاش به محله های قزوین است نامی از ابهر به عنوان محله برده نشده در قسمتی دیگر از راه  ابهر یاد می شود که به دروازه ابهر منتهی می شده است. در این دوره نیز شاهد عدم توسعه شهری در این محله می باشیم و شهر بیشتر در جهت شمال غربی و شرق رشد می کند.

در قرن هفتم امام رافعی در تدوین از سه محله دیگر یاد می کند که باز نامی از محله ابهر برده نشده و از آن با عنوان راه ابهر یاد شده است.

به احتمال زیاد در این دوره و پیش از آن محله ابهر از لحاظ عملکردهای اجتماعی نسبت به دیگر محله ها از رونق کمتری برخوردار بوده که با نام محله از آن یاد نشده است. نکته ایی دیگر که در مورد پیشینه ی این محله قابل تامل است. وجود وقف نامه ی قنات آخوند)در وقف نامه با نام قنات نوک( است . که دارای تاریخ 454 ه .ق است. البته بسیاری تاریخ وقف نامه را به دلایل مختلفی از جمله اینکه امام رافعی و حمدا… مستوفی قرن های بعد هیچ گونه اشاره ایی به این قنات نکرده اند را ناصحیح می دانند، که این مسئله به تحقیق و بررسی بیشتری نیاز دارد.در قرن هفتم حمدا… مستوفی در تاریخ گزیده محله ابهر را به عنوان یکی از محله های نه گانه قزوین نام می برد. ولی در این دوره نیز شاهد عدم توسعه شهری در این محله هستیم که مهمترین دلیل آن وجود رودخانه دیزج )بازار( است که گاهی بناها را به خرابی تهدید می کرد به همین دلیل شهر در جهت محله های شرقی توسعه پیدا کرد. در دوره های بعد بر اثر سیل هایی که در شهر جاری شد این محله دچار تخریب فراوانی گشت که حاکی از سیل گیر بودن محله ی ابهر بود که باعث رکوددو چندان محله شد. این رکود و عدم توسعه شهری که بهترین دلیل آن را می توان عوامل جغرافیایی، اقلیمی دانست در دوره های بعد نیز ادامه داشت.

تعداد صفحات پروژه: 34

فرمت: ورد و با قابلیت ویرایش