سیاست جنایی ایران در قبال بزه فرار از خدمت

پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق

گرایش جزا و جرم شناسی

153 صفحه

چکیده:

اکثر کشورها دارای ارتش و پلیس حرفه­ای بوده و خدمت وظیفه اجباری را حذف نموده ­اند، لیکن سیاست جنایی تقنینی ایران، نه تنها انجام خدمت وظیفه اجباری را حذف نکرده، بلکه در آخرین اراده خود، اقدام به جرم انگاری جدید در مورد مشمولین نموده و غیبت آنها را تحت شرایطی فرار محسوب، و نهادهای دولتی و مؤسسات غیر دولتی و خصوصی و... را به همکاری با پلیس در شناسایی و دستگیری مشمولین غایب و فراریان ملزم و بکارگیری آنان را منع و برای متخلفین ضمانت ­اجرا تعیین نموده است، این در حالی­ست که با توجه به ضعف پلیس در شناسایی متهمین فراری و نیاز کارکنان وظیفه به کارت پایان خدمت و معافیت برای اشتغال و وابستگی کارکنان ثابت به حقوق، آنچه تأثیر بیشتری در پیشگیری از بزه فرار از خدمت در زمان صلح دارد، ضمانت اجراهای اداری و مدنی در کنار فراهم نمودن رضایت شغلی است نه ضمانت ­اجراهای کیفری.

سیاست جنایی ایران در خصوص بزه فرار از خدمت چالش­ هایی را نیز تجربه نموده است، مانند تصویب قوانین جرم­ زا و قوانینی که موجب رواج طلاق ­های صوری و فریب در ازدواج برای اخذ معافیت از انجام خدمت وظیفه شده ­اند. اما ایرادات دیگری، مانند عدم تفاوت بین فرارهای کوتاه مدت و بلند مدت، عدم تفاوت بین فرار درجه­ داران و افسران، تعارض بین برخی از قوانین اداری و کیفری و... در سیاست جنایی تقنینی مشاهده می­ شود.

از ویژیگی ­های سیاست جنایی مفید و مؤثر در مقابله با پدیده بزهکاری، قابلیت انطباق آن با تغییر اوضاع و احوال اجتماعی، تحول و تکامل است، این امر در تدوین قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب 1382 و قانون اصلاح موادی از قانون خدمت وظیفه عمومی مصوب 1390، در جرم­ زدایی، کیفرزدایی تقنینی و بر طرف کردن برخی ابهام ­ها راجع فرار از خدمت و تأسیس برخی نهادهای جدید دیده می­ شود. اما سیاست جدید افزایش حقوق کارکنان وظیفه، اگرچه در پیشگیری از فرار از خدمت مؤثر است، اما در بلند مدت هزینه ­های سنگین این مصوبه، و نقش مهم نیروی متخصص و مجرب در تأمین امنیت، چاره ­ای جز حذف خدمت وظیفه اجباری و تشکیل پلیس و ارتش حرفه ­ای را برای سیاست­ گذاران باقی نخواهد گذاشت. بررسی آراء دادگاه ­های نظامی نیز نمایانگر آن است که، سیاست جنایی قضایی ایران در خصوص کیفرزدایی قضایی و تناسب قضایی جرم و مجازات در رابطه با بزه فرار از خدمت رویه یکسانی نداشته و نوع کیفر بسته به سلیقه و تشخیص دادرس متفاوت می­ باشد.

واژگان کلیدی: سیاست جنایی؛ جرم ­انگاری؛ پیشگیری؛ جرم ­زدایی؛ کیفرزدایی؛ فرار از خدمت؛ نظامیان